De Gordel van Smaragd op Zorgvlied

Op zaterdag 8 december 2007 om 14.30 uur is op begraafplaats Zorgvlied het monument “Gordel van Smaragd” ingewijd met aarde ingevlogen uit Indonesië. Het bronzen monument is een ontwerp van beeldhouwer Ella van de Ven.

De onthulling vond plaats tijdens een uitgebreide plechtigheid met onder meer een optreden van Wieteke van Dort, toespraken van wethouder Remco Pols, van de gemeente Amstelveen en Ankie Werner namens de Stichting Herdenking Gevallenen en Slachtoffers in Nederlands-Indië te Amstelveen en werd afgesloten met een rijsttafel voor alle aanwezigen.

(Amstelveenweb.com collectie - 2007)

Het monument de Gordel van Smaragd op de begraafplaats Zorgvlied

Het monument siert het asstrooiveld dat speciaal is aangelegd voor mensen die zich door geboorte, afkomst of gevoel verbonden weten met Nederlands-Indië en met Indonesië. Het verlangen naar de klanken en geuren van Nederlands-Indië, naar de geboortegrond van toen, is tijdens de inwijding vertolkt door Wieteke van Dort met haar lied “Aarde van Java”.

Het monument is een initiatief van de Stichting Herdenking Gevallenen en Slachtoffers in Nederlands-Indië die jaarlijks op 14 augustus de herdenking bij het Indiëmonument in het Broersepark te Amstelveen organiseert. De heer Diazoni, voorzitter van deze Stichting overhandigde na de toespraak van mede-bestuurslid A. Werner, de schaal met ingevlogen aarde aan wethouder  Pols van de Gemeente Amstelveen. De laatste zal als eerste met deze aarde de grond van het asstrooiveld wijden. De Bond van Wapenbroeders vormde de erewacht bij deze plechtigheid.


(Amstelveenweb.com collectie - 2007)

Het linkerdeel van het monument met de gestyleerde kaart van de Gordel van Smaragd

Wethouder Pols, noemde deze schenking van de Stichting Herdenking Gevallenen en Slachtoffers in Nederlands-Indië een verrijking van de Gemeente Amstelveen en van Zorgvlied. Daarnaast ziet hij het vooral ook als de erkenning van de diepe wens die leeft bij een grote groep mensen om – al is het symbolisch - hun laatste rustplaats te vinden in hun geboortegrond.


(Amstelveenweb.com collectie - 2007)

Het kleine Indië monument

Aarde van Java, mag ik met u delen

De weelde alom op uw akkers gespreid

Ik breng u de groet uit mijn land van de velen

Wier warme herinnering me heeft begeleid

            Mijn hart gaat uit naar de beide volken

            Naar ’t land van de zon en het land van de wolken

            Het reist van de wolken weer naar de zon..en andersom

Velden van Java in glooiende lagen

Gelegd als een glanzend jade-groen tapijt

Ik groet het gewas dat de rijstvelden dragen

En dat in uw geurende gronden gedijt

            Mijn hart gaat uit naar de beide volken

            Naar ’t land van de zon en het land van de wolken

            Het reist van de wolken weer naar de zon..en andersom

Bergen van Java door wolken omgeven

Hoe liefelijk dalend naar diepte en dal

Menselijke dwalingen hebt gij vergeven

Dank voor het welkom overal

            Mijn hart gaat uit naar de beide volken

            Naar ’t land van de zon en het land van de wolken

            Het reist van de wolken weer naar de zon..en andersom

(Amstelveenweb.com collectie - 2007)

Het beeldhouwwerk van Ella van de Ven dichterbij

Speech Ankie Werner namens, Stichting Herdenking Gevallenen en Slachtoffers in Nederlands-Indië

Dames en Heren,

Mede namens onze voorzitter, de heer Diazoni, heet ik u namens het Bestuur van de Stichting Herdenking Gevallenen en Slachtoffers in Nederlands-Indië te Amstelveen, kortom de mensen die elk jaar de herdenking bij het Indië-monument in het Broersepark in Amstelveen organiseren, heel hartelijk welkom bij deze bijeenkomst op Zorgvlied.

Hoe is dit monument Gordel van Smaragd tot stand gekomen? Herhaaldelijk is onze stichting in het verleden gevraagd of as uitstrooiing van een overledene, die een band had met Nederlands-Indië, mogelijk was op het gras achter het Indië-monument. Helaas niet, moesten wij dan antwoorden. De wet staat het niet toe, en de daar spelende kinderen en honden maken het die plek toch ook niet echt geschikt als laatste rustplaats. Wel worden er bloemstukken van crematies voor het monument gelegd –met dank daarvoor overigens aan de firma Bouwens- om daarmee toch de symbolische band te bevestigen van de overledene met Nederlands-Indië.  Maar ja, de as?

Wat zijn dan wel de mogelijkheden? Verstrooiing in de koude Noordzee, opgesloten in een urn of op een algemeen strooiveld, maar- dan is er ook nog dat eeuwige verlangen om toch nog een keer terug te keren in Indische aarde.

Tijdens ons overleg op het gemeentehuis werd geopperd door de heer Nesvadba om eens na te denken over een plek op Zorgvlied. Dat idee moest even bij ons bezinken. Hoe dan?- is onmiddellijk de volgende vraag, en armlastig als wij als stichting zijn, waarvan dan?

Maar waar een wil is, is een weg. Subsidie uit een cultuurfonds, particuliere giften in geld –veel dank daarvoor aan de hier aanwezige donateurs- maar ook giften in natura –veel dank voor het vele werk van Ella van de Ven, de beeldhouwer, en veel dank aan Zorgvlied. En nu vandaag -8 december- , de datum waarop 66 jaar geleden Nederland aan Japan de oorlog verklaarde naar aanleiding van hun bombardement op Pearl Harbour, is het zover. Het monument Gordel van Smaragd staat er en wij zijn vandaag hier bijeen in deze Aula om het in te wijden.

Dat verlangen naar je geboortegrond is universeel en staat los van latere politieke ontwikkelingen. Je jeugd, de geuren en klanken van daar, de natuur; ze gaan nooit meer uit je geheugen; dat verlangen –dat blijft.

De planter/dichter J.J. de Stoppelaar (1884-1945) omgekomen op 5 januari 1945 in Tjimahi, verwoordde dat verlangen  in zijn gedicht Sedap Malam (vreedzame nacht) als volgt:

De desa slaapt. De vuren zijn gedoofd.

Nog hangt een zweem van rook onder de bomen.

Ik heb vandaag in het geluk geloofd.

Hoe moeizaam sterft het hart toch aan zijn dromen.

De weg is stil. De donkere tamarinden buigen een koepel in de zoele nacht

Hier kan verlangen slechts verlangen vinden:

Een enkel mensch, die eenzaam is en wacht.

En langzaam ga ik, tot het plots gebeurt,

Een zwakke windzucht uit het roerlooze,

Zodat opeens de nacht naar bloemen geurt,

Adembenemend van de tuberozen.

Het verlangen naar hen die daar achterbleven in de Indische aarde knaagt altijd. Mijn moeder vertelde mij over haar verdriet toen zij en mijn grootmoeder gerepatrieerd werden en zij mijn opa daar eenzaam in zijn oorlogsgraf achter moesten laten. En dát gevoel delen velen met haar. Een terugkeer naar het Indië van toen, dat kan niet meer. Maar nu symbolisch in gebondenheid rusten in Indische aarde dat kan wel. Vanaf vandaag, hier, op Zorgvlied.

Dit monument Gordel van Smaragd zal ingewijd worden met aarde welke speciaal is overgevlogen uit Indië – uit Indonesië. Deze aarde, de gele aarde afkomstig uit Poetjak bij Djakarta en de rode aarde uit de vulkanische omgeving van Bandung, staat symbool voor alle 13.677 eilanden waaruit de Gordel van Smaragd bestaat.

Er is nu een laatste rustplaats voor iedereen die zich met Nederlands-Indië verbonden weet of voelt, voor eerste, voor tweede, voor derde generatie maar ook voor hen die daar gediend hebben; bij de verdediging van Nederlands-Indië, in het verzet tijdens de Japanse bezetting of daarna.


Naast de vele burgerslachtoffers, mannen, vrouwen, kinderen, zijn daar ook veel KNIL, Nederlandse Marine en Luchtmacht mensen achter het prikkeldraad in werkkampen gevangen gehouden, gemarteld en omgekomen.  Symbolisch worden zij vandaag hier vertegen-woordigd door de Bond van Wapenbroeders die de erewacht zullen vormen. Dank daarvoor.

(Amstelveenweb.com collectie - 2007)

Het asstrooiveld in Zorgvlied met het monument de Gordel van Smaragd

Dit monument, de Gordel van Smaragd, is wat men in het Engels noemt “a labour of love”; een werk van liefde, van gezamenlijkheid. Van liefde voor het land, van liefde voor de herinneringen, van liefde voor de overledene wiens as hier nu in dit monument gewijd met Indische aarde kan liggen, en van liefde voor de nabestaanden die bloemen kunnen leggen op een herkenbare plaats waar heden en verleden tezamen komen.

De cirkel van leven en dood, van voortleven in liefde en van voortleven in herinnering is met dit monument rond gekomen.


De tekst op het monument luidt:

’n spiegel

het verleden

de toekomst

weerspiegeling

wij waren er

wij zijn hier

heden

tezamen

bijeen

Speech uitgesproken door wethouder R. Pols, Gemeente Amstelveen uitgesproken bij de inwijding van het monument Gordel van Smaragd:

Dames en heren,

“De cirkel van leven en dood, van voortleven in liefde en in herinnering is met dit monument rond gekomen,” sprak mevrouw Werner zojuist.

Mooie woorden, die in alle intensiteit de kern weergeven van de doelstellingen achter deze bijeenkomst.

Ik ben er, namens het college van burgemeester en wethouders van Amstelveen, trots op dat Zorgvlied een monument als dit rijker is. Zorgvlied, als oase voor de ziel, is al een begraafplaats die met voorrang ruimte biedt aan oude en nieuwe tradities. Eigenlijk is het ook best verrassend dat we nu pas hier staan om de opening van dit monument te vieren.Immers, zoals mevrouw Werner reeds memoreerde, Amstelveen beschikt al over een indrukwekkend Indiëmonument waar jaarlijks een drukbezochte herdenking plaatsvindt met enkele honderden bezoekers.


Dat er nu (dus) op Zorgvlied een speciale enclave is ingericht voor hen die zich door geboorte, afkomst of gevoel verbonden weten met het Nederlands-Indië van toen of met het huidige Indonesië, en die er naar verlangen hun laatste rustplaats te vinden in de aarde van het land wat zij in hun hart hebben gesloten is eigenlijk een logische vervolgstap.


Persoonlijk vind ik het ronduit indrukwekkend te bedenken dat een land zo ver hier vandaan, aan de andere kant van wereld, zo diep kan ingrijpen in het leven en in de herinnering van mensen. Het zegt ook veel, zo niet alles, over zaken als ontheemd worden van je echte wortels, over tijden van geluk en ongeluk, over herinneringen die meer tot leven komen naarmate je ouder wordt.


Van oude mensen, de dingen die voorbij gaan – is de titel van een van de vele boeken die Louis Couperus in de vorige eeuw schreef en waarin Nederlandsch-Indië steevast een grote rol speelde. Het boek gaat indringend over herinneringen en over herinneren.Voor velen hier is de herinnering het enig levende en de oorzaak van een vaak zeer diep verlangen naar het verloren paradijs.


De weemoed die vaak spreekt uit de woorden die worden gewijd aan dat verloren paradijs – of het nu dagboeken zijn, liederen zoals we zoëven hoorden, de bijeenkomst bij het monument, de verhalen die van grootouders op kleinkinderen worden verteld – spreekt vaak voor zich.Het is mooi en bijzonder tegelijk om nu, hier, de herinnering aan de ‘dingen die voorbij gaan’ een eigen plek te geven en letterlijk een laatste rustplaats te creëren voor ieder die zijn hart verloor aan de Gordel van Smaragd.

Dank u.