Post uit de vergetelheid - 2012
Foto's -> Gebeurtenissen -> Herdenkingen
(Foto Amstelveenweb.com - 2012)
De verhalen en de documenten over de vele concentratiekampen in de Tweede Wereldoorlog op deze panelen vormen de tentoonstelling
De verhalen en de documenten over de vele concentratiekampen in de Tweede Wereldoorlog op deze panelen vormen de tentoonstelling
De tentoonstelling'-Post uit de vergetelheid'- van brieven uit nazi-kampen en getto’s werd geopend op vrijdagmiddag 27 januari 2012 in het raadhuis van Amstelveen
De tentoonstelling ‘de nazi-geschiedenis in brieven en kaarten’ werd georganiseerd in het kader van Holocaust Memorial Day en geopend door burgemeester Jan van Zanen. De tentoonstelling schetst aan de hand van authentieke brieven en kaarten de geschiedenis van Joodse getto’s en nazi-kampen in de Tweede Wereldoorlog. Ook wordt met poststukken de nazi-propaganda belicht.
(Foto Amstelveenweb.com - 2012)
Mevrouw Mirjam Huffener van de Stichting Sobibor, verwelkomt alle aanwezigen in het raadhuis van Amstelveen
De tentoonstelling is een initiatief van de Stichting Sobibor en was in de afgelopen twee jaar al op diverse plaatsen in Nederland te zien. Bij de tentoonstelling is lesmateriaal voor scholen ontwikkeld. Mevrouw Mirjam Huffener, actief bij Stichting Sobibor, verwelkomde alle aanwezigen, waaronder haar moeder, Lotty Huffener-Veffer, overlevende van Auschwitz. Verder speciaal burgemeester Jan van Zanen speciaal en tevens de heer Jules Schelvis, de heer Götz Reimann, persattaché van de Duitse ambassade en mevrouw Yvonne Maréchal, de Poolse honorair consul.
(Foto Amstelveenweb.com - 2012)
Op de eerste rij zit de heer Götz Reimann (l), persattaché van de Duitse ambassade met de heer Jules Schelvis, die het Sobibor kamp overleefde
Mevrouw Huffener over de schrijver Bennie Vlaskamp: 'Ik leerde hem kennen tijdens de studiereis van de stichting naar de kampen en getto’s van de Aktion Reinhard, waaronder Sobibor. In de, comfortabele, trein die wij richting Lublin in het oosten van Polen maakten, hadden we allemaal tijd genoeg zijn verzameling kaarten en postzegels te bekijken. De beelden spraken mij als grafisch ontwerper erg aan. Er was zó goed te zien hoe propaganda werkt. En dan die brieven, waarin hartverscheurend niks gezegd werd, omdat het anders de censuur niet doorkwam.
Bennie kwam in contact met redacteur/journalist Arie van Dalen. Hoewel ze een heel verschillende achtergrond hadden, klikte het meteen tussen hen. Ze zijn even oud en hebben als jongens van een jaar of 11 heel bewust het Eichmannproces meegemaakt; wat op hen grote indruk maakte. Hun beider expertise leidde tot een inhoudelijk mooie tentoonstelling, waarin chronologisch de nazi-propaganda, de geschiedenis van getto’s in Oost-Europa en de geschiedenis van een aantal kampen vanaf 1933 te zien is.
Op de Holocaust Memorial Day, nu drie jaar geleden, werd deze reizende tentoonstelling voor het eerst geopend in Kamp Westerbork. Sinds die tijd is de tentoonstelling blijven groeien. A.s. maandag is hier een presentatie met Rudie Cortissos die vorig jaar nog brieven afstond, waarvan u er één hier (op de presentatie) ziet. En straks zal Jules Schelvis vertellen over een brief die hij verstuurde toen hij in 1943 in het getto van Radom was.
Wij, Bennie Vlaskamp, Arie van Dalen en ik, hebben met ons drieën deze tentoonstelling naast onze gewone dagelijkse bezigheden op poten gezet. Net toen we ons hoofd gingen breken waar we geld en vooral tijd vandaan moesten halen om ook zoiets als een catalogus te maken, kreeg een uitgever de prints onder ogen en nodigde ons uit voor een gesprek dat meteen omgezet werd naar een overeenkomst.
Voorjaar 2010 kwam het boek uit dat we hier ter inzage hebben liggen. En we zijn nog niet klaar. De tentoonstelling is na drie jaar aan een upgrade toe. We zijn aan het onderzoeken, of het met andere materialen makkelijker vervoerbaar wordt en beter opzetbaar in andersoortige ruimtes, zoals scholen en bibliotheken. Weer veel werk, maar de moeite waard want, en daar zijn we trots op, er is vraag naar.
Daarnaast zijn we zèlf ook actief op zoek geweest naar mooie plekken om de tentoonstelling te laten zien. Een enkele keer was dat moeizaam, maar meestal wordt er op de plek waar de tentoonstelling staat, door de organisatoren zelf heel veel omheen georganiseerd, vooral voor scholen. Deze plek, het Raadhuis van Amstelveen, hebben we zelf aangezocht. Het is iets minder geschikt voor schoolbezoek, maar ook voor volwassenen is dit een interessante en educatieve tentoonstelling. Nooit te oud om te leren. Toch? '
'Tenslotte. Ik geef zo direct eerst het woord aan Bennie Vlaskamp. Daarna spreekt Jules Schelvis; ik denk dat hij geen toelichting behoeft. Tot slot spreekt burgemeester Jan van Zanen die de openingshandeling zal verrichten. Wij zijn vanuit de stichting erg onder de indruk van de medewerking die er vanuit de Gemeente Amstelveen was om dit voor elkaar te krijgen. Ik wil daarom behalve de burgemeester ook zijn mensen, in het bijzonder Loes Zwarts, Susan van Vliet, en Hilde Waage, die het eerste contact legde, hartelijk danken voor hun inzet en hun gastvrijheid.’
(Foto Amstelveenweb.com - 2012)
Schrijver Bennie Vlaskamp aan het woord
Bennie Vlaskamp, auteur van het boek ' Post uit de vergetelheid' en bestuurslid van de Stichting Sobibor was de volgende spreker en hij vertelde over de tot stand koming van zijn boek. Om zijn verhaal te illustreren las hij een aantal soms dramatische brieven, die de kampbewoners hadden verstuurd naar hun familieleden.
Na de toespraak van de heer Vlaskamp was de beurt aan de heer Jules Schelvis (1921) en hij vertelde over de grote razzia van 26 mei 1943 in Amsterdam, toen 3000 joden werden opgepakt samen met zijn vrouw en schoonfamilie en via Westerbork naar Sobibor gedeporteerd. Zijn vrouw en schoonfamilie werden bij aankomst meteen vermoord. Schelvis vond aansluiting bij een groep, die werd doorgestuurd naar een werkkamp in Polen.
Dat redde zijn leven. Na een zwerftocht langs verscheidene kampen keerde hij na de nederlaag van nazi-Duitsland terug naar Amsterdam. Hij kreeg ook een eredoctoraat van de Universiteit van Amsterdam (UvA) op 8 januari 2008 voor zijn boek het 'Vernietigingskamp Sobibor' (1993), dat een bijna wetenschappelijk onderzoek was over de vreselijke misdaden van de nazi’s in Polen.
(Foto Amstelveenweb.com - 2012)
De heer Schelvis vertelt over de speciale trucjes, hoe je een brief uit een concentratiekamp moet uitsmokkelen
De heer Schelvis is 91 jaar oud, maar hij is een zeer actieve en scherpe man en bedankte de mensen die aan deze tentoonstelling hebben meegewerkt. Hij kan urenlang over zijn oorlogsverhalen vertellen en las ook voor uit zijn bewaarde brief, die hij naar familieleden stuurde. Jules Schelvis vertelde over het overleven in zo’n kamp. Zijn brief was één van de weinige illegale berichten, die uit het Generaal-Gouvernement ongeopend langs de censor kwam en Nederland had bereikt.
Met het begrip Generaal-Gouvernement wordt het gedeelte van Polen aangeduid, dat wel door nazi-Duitsland bezet was, maar niet door Duitsland was geannexeerd. Het ‘Generalgouvernement für die besetzten polnischen Gebiete’ bestond vanaf 26 oktober 1939 en bestond uit de districten Krakau, Radom, Warschau en Lublin, vanaf 1 augustus 1941, aangevuld met Galicië. Het Gouvernement-Generaal had een oppervlakte van 142.000 km² en ongeveer 12 miljoen inwoners. Het bestond tot 1945.
(Foto Amstelveenweb.com - 2012)
Jules Schelvis laat de map met de brief zien, die hij verstuurde in 1943 uit het getto van Radom
Schelvis: 'Na de oorlog is vastgesteld, dat er 219 berichten uit Sobibor in Nederland zij ontvangen.' (er waren 34.313 Joden uit Nederland gevangengezet in het kamp tussen in 1943. Van april 1942 tot november 1943, zijn 170.165 mensen vermoord, voornamelijk Joden, maar ook Roma en niet-Joodse Polen. Er werden ruim 34.000 Nederlandse Joden vermoord.)
'Door de brieven te ontvangen wisten de familieleden eindelijk waar ze waren en wat Sobibor was. En nu komt het moment, dat ik deze mooie envelop met een brief vanuit Sobibor van 19 juli 1943 overhandig aan Bennie Vlaskamp. De brief is bijna 70 jaar oud, maar mijn handtekening is precies hetzelfde gebleven, als toen. Ik hoop, dat hij een mooi plaatsje bij u krijgt!' – aldus de heer Jules Schelvis.
(Foto Amstelveenweb.com - 2012)
Jules Schelvis overhandigt zijn bijna 70 jaar geleden verstuurde brief aan de schrijver Bennie Vlaskamp
Burgemeester Jan van Zanen sprak de aanwezigen toe: 'Lieve Jules, geachte dames Huffener, geachte mevrouw Marechal, geachte heer Reimann, Dames en Heren,
‘Op 1 november 2005 riep Kofi Annan, toenmalig secretaris-generaal van de Verenigde Naties, de bevrijdingsdatum van Auschwitz, 27 januari 1945 uit, tot een herdenkingsdag: The Holocaust Memorial Day. In Nederland vindt De Holocaust Memorial Day ieder jaar plaats op de laatste zondag in januari. Wereldwijd worden op Holocaust Memorial Day de slachtoffers herdacht van de Holocaust en andere situaties waarbij sprake was van genocide (Cambodja, Rwanda, Srebrenica en Darfur).’
‘Veel, te veel van de doden die vandaag worden herdacht zijn niet gevallen in de strijd tegen de vijand of omgekomen bij oorlogshandelingen en bombardementen, maar gewoon vermoord om wie zij waren: jood, psychiatrische patiënt, verstandelijk gehandicapte, zigeuner. Dit maakt, dat vandaag ook stil gestaan wordt bij de slachtoffers van misdaden tegen de menselijkheid.’
‘Het is goed, dat dat vandaag gebeurt. Hier in Amstelveen. En aanstaande zondag bij de nationale herdenking van Auschwitz in Amsterdam. De mensen die vandaag – bijvoorbeeld via deze tentoonstelling – herdacht worden hebben daar recht op. Gelukkig heeft onze parlementaire democratie vaste voet onder grond en is de gevoeligheid voor iedere vorm van ongelijkheid en discriminatie, bijna tot een reflex geworden. Nooit meer oorlog is ook nooit meer Auschwitz èn Sobibor, nooit meer dictatuur is ook nooit meer vervolging en onderdrukking. De lessen van het verleden zijn geleerd.’
(Foto Amstelveenweb.com - 2012)
Burgemeester Jan van Zanen tijdens zijn toespraak
‘Vandaag gaat het om de slachtoffers van het concentratiekamp Sobibor. Hier in het raadhuis in Amstelveen. Met de tentoonstelling 'Post uit de Vergetelheid', met veel zorg en liefde samengesteld door de Stichting Sobibor. Opgericht door de heer Jules Schelvis – prominent Nederlander èn Amstelvener, ooit turfsteker, befaamd senior citizen. Hier vandaag ook aanwezig.’
‘De tentoonstelling schetst aan de hand van authentieke brieven en kaarten de geschiedenis van Joodse getto’s en nazi-kampen in de Tweede Wereldoorlog. Ook wordt met poststukken de nazi-propaganda belicht. Ondanks allerlei beperkende voorwaarden van de nazi’s, zijn in de oorlog talloze brieven en kaarten van en naar getto’s en concentratiekampen gestuurd. Gelukkig maar. Om voor de hand liggende redenen zijn echter slechts zeer weinige van deze poststukken bewaard gebleven.’
‘De slachtoffers van Sobibor en hun brieven zijn als het ware een zoveelste bewijs van hun bestaan. Hun leed. Hun leven. De brieven overbruggen ruim zeventig jaar. Herkenbaar. Tastbaar. Ook voor mijn generatie (1961) en die van mijn kinderen. Bijvoorbeeld een ontroerende brief van Jules Polak. In prachtig handschrift. Met misschien wel heel veel dubbele bodems …Ik lees ‘m u voor (maakte net kennis met een zoon en kleinzoon van de heer Martin Polak aan wie de brief was gericht).’
“… Lieve Allen, We zijn met 48 personen vertrokken. Het gezelschap gaat. Ik ben ‘Wagonleiter’ en draag gelukkig weer een baard. Pijnappel zit bij mij in de wagon. De stemming is goddank goed. J. v/d R. sprak ik nog in de trein evenals Arie. Marcus zit een wagon verder. Net toen ik Ellen goedendag wilde wuiven draaide ze zich om. Volgende keer beter! Nu luitjes, ik weet werkelijk niets meer te schrijven. Ik hoop jullie gauw weer in Mokum terug te zien, tot zolang dus. Heel veel zoenen voor allemaal, van Jules …”.
‘Het is een briefkaart van 6 juli 1943 van Jules Polak aan zijn broer Martin en familie, gevangenen in Westerbork. De afzender was op transport naar Sobibor en heeft deze kaart uit de trein gegooid. De ‘smokkelbrief’ bereikte Westerbork. Jules Polak heeft Sobibor niet overleefd. Zijn broer Martin Polak overleefde wel de oorlog. Hij stelde deze kaart ter beschikking en vertelde het verhaal erbij. Hem geldt bijzondere dank. Zijn zoon en zijn gezin woonden tot voor kort in Amstelveen (zijn kleinzoon nog steeds). Dat maakte voor mij deze brief bijzonder.’
‘Met hen – en met deze brief - eren wij vandaag de slachtoffers van Sobibor. Onder dankzegging aan de contribuanten en organisatoren (waaronder mevrouw Loes Schwartz van de afdeling publiekszaken van Amstelveen), verklaar ik hiermee de tentoonstelling voor geopend. Dank voor uw aandacht.’
(Foto Amstelveenweb.com - 2012)
Na de toespraken komt natuurlijk het applaus
Na de toespraken konden de aanwezigen de tentoonstelling met brieven vanuit de verschillende vernietingskampen bekijken. Het is een zeer leerzame materie, want wij mogen nooit vergeten, hoeveel mensen door het fascisme hebben geleden en zijn gestorven.
(Foto Amstelveenweb.com - 2012)
Een envelop uit Natzweiler-Struthof 1943. Het was een concentratiekamp van de nazi's tijdens de Tweede Wereldoorlog in Duitsland. De stempel van de censor staat er op, dus deze werd niet vernietigd
(Foto Amstelveenweb.com - 2012)
Van 1941 tot 1944 werden op verschillende bezette gebieden postzegels verkocht met de afbeelding van Adolf Hitler. Het was een slimme propagandatruc van de nazi's
Achtergrond van de tentoonstelling
Ondanks allerlei beperkende voorwaarden van de nazi’s, zijn in de oorlog talloze brieven en kaarten van en naar getto’s en concentratiekampen gestuurd. Om voor de hand liggende redenen zijn echter slechts zeer weinige van deze poststukken bewaard gebleven. Bennie Vlaskamp (bestuurslid van de Stichting Sobibor) legde er een verzameling van aan, waaruit de tentoonstelling is samengesteld. De tentoonstelling is in de afgelopen jaren uitgebreid met materiaal, die nabestaanden van slachtoffers van de Holocaust ter beschikking hebben gesteld.
Nu is ook een brief te zien die Jules Schelvis (een van de weinige overlevenden van vernietigingskamp Sobibor, oprichter van de Stichting Sobibor, en inwoner van Amstelveen) in juli 1943 vanuit het getto van Radom (een stad in het Poolse woiwodschap Mazovië) aan familie in Amsterdam stuurde. Jules Schelvis was bij de opening aanwezig en hij vertelde uitvoerig over zijn brief aan de aanwezigen.
Misleiding en propaganda
Als de nazi’s postale communicatie toestonden (in vernietigingskampen was dat maar zelden het geval), deden ze dat onder strikte censuur en vooral om het ‘thuisfront’ valselijk gerust te doen stellen: de gevangenen en getto-inwoners moesten schrijven dat ze gezond waren en dat het hen goed ging. Desondanks klinkt in de brieven en kaarten de wanhoop door.
Op de expositie wordt ook een aantal propagandakaarten getoond en wordt verhaald over enkele van Hitlers medewerkers, zoals Reichspostminister Wilhelm Ohnesorge, die de Führer Kult invoerde: de verheerlijking van Hitler met bijzondere postzegels.
(Foto Amstelveenweb.com - 2012)
De bezoekers van de tentoonstelling lezen de verhalen dus de 'Post uit de vergetelheid'
Presentatie op 30 januari
Naast de opening was er ook op maandag 30 januari 2012 een presentatie. Bij deze gelegenheid sprak onder andere Rudie Cortissos (mede-aanklager in het proces tegen Iwan Demjanjuk) die voor de tentoonstelling brieven ter beschikking stelde van zijn moeder en tante, die beiden in Sobibor werden vermoord. Op 1 februari 2012 was er een (besloten) bijeenkomst met leerlingen van het NOVA College Amstelveen, die aan een brievenproject rond de holocaust werken.
Stichting Sobibor
Stichting Sobibor werd in 1999 opgericht. Onder het motto Herinneren door Informatie en Educatie stelt de stichting zich ten doel het vernietigingskamp Sobibor en zijn slachtoffers, onder wie 34.313 Joden uit Nederland, in herinnering te houden. De stichting organiseert studie- en herdenkingsreizen, lezingen en tentoonstellingen, geeft boeken en andere publicaties uit, en realiseerde onlangs de website lategevolgenvansobibor.nl met interviews met nabestaanden en met overlevenden van de opstand in Sobibor (1943).
Op 3 april 2016 is Jules Schelvis (1921- 2016) op 95-jarige leeftijd gestorven in Amstelveen - meldt de Stichting Sobibor op haar website. Wie in zijn nabijheid verkeerde mag gedacht hebben, dat dit moment nooit zou aanbreken, want ondanks het feit, dat hij na zijn 90ste zichtbaar krommer, dunner en kleiner werd, bleef hij onvermoeibaar doorwerken, zoals hij altijd had gedaan, met hetzelfde heldere verstand en dezelfde belangstelling voor de ontwikkelingen in de wereld. Tot het laatst toe las hij twee kranten, op zijn tablet welteverstaan. De Stichting Sobibor is Jules Schelvis veel dank verschuldigd en zal hem tot in lengte van jaren met liefde en eerbied gedenken.
(Foto Amstelveenweb.com - 2012)
De heer Jules Schelvis tijdens de tentoonstelling 'Post uit de vergetelheid'- met brieven uit nazi-kampen en getto's op vrijdagmiddag 27 januari 2012 in het raadhuis van Amstelveen
Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd hij als 22-jarige in Amsterdam door de Duitse bezetter opgepakt, tegelijk met zijn vrouw Rachel Borzykowski en een groot deel van zijn familie. Behalve zijn zuster en moeder werd zijn hele familie door de nazi's omgebracht. Op 1 juni 1943 werd Schelvis met ruim 3000 andere Joden op transport gezet naar Kamp Westerbork om uiteindelijk naar vernietigingskamp Sobibór te worden gebracht. Hij gaf zich op voor wat hij dacht dat de ordedienst van Sobibór was, maar hij werd te werk gesteld in Kamp Dorohucza. Zijn vrouw Rachel en haar ouders werden in Sobibór vergast. Schelvis' martelgang door zeven nazikampen duurde twee jaar. In 1945 werd hij in Kamp Vaihingen door Franse troepen bevrijd.
Na zijn pensionering in 1982 besloot Schelvis de hel die hij had meegemaakt te beschrijven. Hij schreef enkele boeken, waaronder Binnen de poorten en Vernietigingskamp Sobibor. In Sobibór, vlak bij de grens met Oekraïne, werden in ruim een jaar tijd ten minste 169.800 mensen, voornamelijk Joden, vermoord. Van hen waren er 34.295 afkomstig uit Nederland. Schelvis was één van de slechts 18 Nederlandse overlevenden.
Zijn boek "Binnen de Poorten" werd ook bewerkt tot een theatervoorstelling: in 1995 ter gelegenheid van 50 jaar bevrijding werd dit stuk door zo'n 60 spelers en musici opgevoerd in Geldermalsen, waar Schelvis toen woonde. In 2000 vormde het boek en de eerdere voorstelling de basis voor een solo-voorstelling Binnen de Poorten van verhalenverteller Eric Borrias. Laatstgenoemde werd in 2007 onderscheiden met de Rachel Borzykowski-penning van Stichting Sobibor. Beide voorstellingen werden geschreven en geregisseerd door Gerard Evers, in nauwe samenwerking met Jules Schelvis.
De tentoonstelling ‘de nazi-geschiedenis in brieven en kaarten’ werd georganiseerd in het kader van Holocaust Memorial Day en geopend door burgemeester Jan van Zanen. De tentoonstelling schetst aan de hand van authentieke brieven en kaarten de geschiedenis van Joodse getto’s en nazi-kampen in de Tweede Wereldoorlog. Ook wordt met poststukken de nazi-propaganda belicht.
(Foto Amstelveenweb.com - 2012)
Mevrouw Mirjam Huffener van de Stichting Sobibor, verwelkomt alle aanwezigen in het raadhuis van Amstelveen
De tentoonstelling is een initiatief van de Stichting Sobibor en was in de afgelopen twee jaar al op diverse plaatsen in Nederland te zien. Bij de tentoonstelling is lesmateriaal voor scholen ontwikkeld. Mevrouw Mirjam Huffener, actief bij Stichting Sobibor, verwelkomde alle aanwezigen, waaronder haar moeder, Lotty Huffener-Veffer, overlevende van Auschwitz. Verder speciaal burgemeester Jan van Zanen speciaal en tevens de heer Jules Schelvis, de heer Götz Reimann, persattaché van de Duitse ambassade en mevrouw Yvonne Maréchal, de Poolse honorair consul.
(Foto Amstelveenweb.com - 2012)
Op de eerste rij zit de heer Götz Reimann (l), persattaché van de Duitse ambassade met de heer Jules Schelvis, die het Sobibor kamp overleefde
Mevrouw Huffener over de schrijver Bennie Vlaskamp: 'Ik leerde hem kennen tijdens de studiereis van de stichting naar de kampen en getto’s van de Aktion Reinhard, waaronder Sobibor. In de, comfortabele, trein die wij richting Lublin in het oosten van Polen maakten, hadden we allemaal tijd genoeg zijn verzameling kaarten en postzegels te bekijken. De beelden spraken mij als grafisch ontwerper erg aan. Er was zó goed te zien hoe propaganda werkt. En dan die brieven, waarin hartverscheurend niks gezegd werd, omdat het anders de censuur niet doorkwam.
Bennie kwam in contact met redacteur/journalist Arie van Dalen. Hoewel ze een heel verschillende achtergrond hadden, klikte het meteen tussen hen. Ze zijn even oud en hebben als jongens van een jaar of 11 heel bewust het Eichmannproces meegemaakt; wat op hen grote indruk maakte. Hun beider expertise leidde tot een inhoudelijk mooie tentoonstelling, waarin chronologisch de nazi-propaganda, de geschiedenis van getto’s in Oost-Europa en de geschiedenis van een aantal kampen vanaf 1933 te zien is.
Op de Holocaust Memorial Day, nu drie jaar geleden, werd deze reizende tentoonstelling voor het eerst geopend in Kamp Westerbork. Sinds die tijd is de tentoonstelling blijven groeien. A.s. maandag is hier een presentatie met Rudie Cortissos die vorig jaar nog brieven afstond, waarvan u er één hier (op de presentatie) ziet. En straks zal Jules Schelvis vertellen over een brief die hij verstuurde toen hij in 1943 in het getto van Radom was.
Wij, Bennie Vlaskamp, Arie van Dalen en ik, hebben met ons drieën deze tentoonstelling naast onze gewone dagelijkse bezigheden op poten gezet. Net toen we ons hoofd gingen breken waar we geld en vooral tijd vandaan moesten halen om ook zoiets als een catalogus te maken, kreeg een uitgever de prints onder ogen en nodigde ons uit voor een gesprek dat meteen omgezet werd naar een overeenkomst.
Voorjaar 2010 kwam het boek uit dat we hier ter inzage hebben liggen. En we zijn nog niet klaar. De tentoonstelling is na drie jaar aan een upgrade toe. We zijn aan het onderzoeken, of het met andere materialen makkelijker vervoerbaar wordt en beter opzetbaar in andersoortige ruimtes, zoals scholen en bibliotheken. Weer veel werk, maar de moeite waard want, en daar zijn we trots op, er is vraag naar.
Daarnaast zijn we zèlf ook actief op zoek geweest naar mooie plekken om de tentoonstelling te laten zien. Een enkele keer was dat moeizaam, maar meestal wordt er op de plek waar de tentoonstelling staat, door de organisatoren zelf heel veel omheen georganiseerd, vooral voor scholen. Deze plek, het Raadhuis van Amstelveen, hebben we zelf aangezocht. Het is iets minder geschikt voor schoolbezoek, maar ook voor volwassenen is dit een interessante en educatieve tentoonstelling. Nooit te oud om te leren. Toch? '
'Tenslotte. Ik geef zo direct eerst het woord aan Bennie Vlaskamp. Daarna spreekt Jules Schelvis; ik denk dat hij geen toelichting behoeft. Tot slot spreekt burgemeester Jan van Zanen die de openingshandeling zal verrichten. Wij zijn vanuit de stichting erg onder de indruk van de medewerking die er vanuit de Gemeente Amstelveen was om dit voor elkaar te krijgen. Ik wil daarom behalve de burgemeester ook zijn mensen, in het bijzonder Loes Zwarts, Susan van Vliet, en Hilde Waage, die het eerste contact legde, hartelijk danken voor hun inzet en hun gastvrijheid.’
(Foto Amstelveenweb.com - 2012)
Schrijver Bennie Vlaskamp aan het woord
Bennie Vlaskamp, auteur van het boek ' Post uit de vergetelheid' en bestuurslid van de Stichting Sobibor was de volgende spreker en hij vertelde over de tot stand koming van zijn boek. Om zijn verhaal te illustreren las hij een aantal soms dramatische brieven, die de kampbewoners hadden verstuurd naar hun familieleden.
Na de toespraak van de heer Vlaskamp was de beurt aan de heer Jules Schelvis (1921) en hij vertelde over de grote razzia van 26 mei 1943 in Amsterdam, toen 3000 joden werden opgepakt samen met zijn vrouw en schoonfamilie en via Westerbork naar Sobibor gedeporteerd. Zijn vrouw en schoonfamilie werden bij aankomst meteen vermoord. Schelvis vond aansluiting bij een groep, die werd doorgestuurd naar een werkkamp in Polen.
Dat redde zijn leven. Na een zwerftocht langs verscheidene kampen keerde hij na de nederlaag van nazi-Duitsland terug naar Amsterdam. Hij kreeg ook een eredoctoraat van de Universiteit van Amsterdam (UvA) op 8 januari 2008 voor zijn boek het 'Vernietigingskamp Sobibor' (1993), dat een bijna wetenschappelijk onderzoek was over de vreselijke misdaden van de nazi’s in Polen.
(Foto Amstelveenweb.com - 2012)
De heer Schelvis vertelt over de speciale trucjes, hoe je een brief uit een concentratiekamp moet uitsmokkelen
De heer Schelvis is 91 jaar oud, maar hij is een zeer actieve en scherpe man en bedankte de mensen die aan deze tentoonstelling hebben meegewerkt. Hij kan urenlang over zijn oorlogsverhalen vertellen en las ook voor uit zijn bewaarde brief, die hij naar familieleden stuurde. Jules Schelvis vertelde over het overleven in zo’n kamp. Zijn brief was één van de weinige illegale berichten, die uit het Generaal-Gouvernement ongeopend langs de censor kwam en Nederland had bereikt.
Met het begrip Generaal-Gouvernement wordt het gedeelte van Polen aangeduid, dat wel door nazi-Duitsland bezet was, maar niet door Duitsland was geannexeerd. Het ‘Generalgouvernement für die besetzten polnischen Gebiete’ bestond vanaf 26 oktober 1939 en bestond uit de districten Krakau, Radom, Warschau en Lublin, vanaf 1 augustus 1941, aangevuld met Galicië. Het Gouvernement-Generaal had een oppervlakte van 142.000 km² en ongeveer 12 miljoen inwoners. Het bestond tot 1945.
(Foto Amstelveenweb.com - 2012)
Jules Schelvis laat de map met de brief zien, die hij verstuurde in 1943 uit het getto van Radom
Schelvis: 'Na de oorlog is vastgesteld, dat er 219 berichten uit Sobibor in Nederland zij ontvangen.' (er waren 34.313 Joden uit Nederland gevangengezet in het kamp tussen in 1943. Van april 1942 tot november 1943, zijn 170.165 mensen vermoord, voornamelijk Joden, maar ook Roma en niet-Joodse Polen. Er werden ruim 34.000 Nederlandse Joden vermoord.)
'Door de brieven te ontvangen wisten de familieleden eindelijk waar ze waren en wat Sobibor was. En nu komt het moment, dat ik deze mooie envelop met een brief vanuit Sobibor van 19 juli 1943 overhandig aan Bennie Vlaskamp. De brief is bijna 70 jaar oud, maar mijn handtekening is precies hetzelfde gebleven, als toen. Ik hoop, dat hij een mooi plaatsje bij u krijgt!' – aldus de heer Jules Schelvis.
(Foto Amstelveenweb.com - 2012)
Jules Schelvis overhandigt zijn bijna 70 jaar geleden verstuurde brief aan de schrijver Bennie Vlaskamp
Burgemeester Jan van Zanen sprak de aanwezigen toe: 'Lieve Jules, geachte dames Huffener, geachte mevrouw Marechal, geachte heer Reimann, Dames en Heren,
‘Op 1 november 2005 riep Kofi Annan, toenmalig secretaris-generaal van de Verenigde Naties, de bevrijdingsdatum van Auschwitz, 27 januari 1945 uit, tot een herdenkingsdag: The Holocaust Memorial Day. In Nederland vindt De Holocaust Memorial Day ieder jaar plaats op de laatste zondag in januari. Wereldwijd worden op Holocaust Memorial Day de slachtoffers herdacht van de Holocaust en andere situaties waarbij sprake was van genocide (Cambodja, Rwanda, Srebrenica en Darfur).’
‘Veel, te veel van de doden die vandaag worden herdacht zijn niet gevallen in de strijd tegen de vijand of omgekomen bij oorlogshandelingen en bombardementen, maar gewoon vermoord om wie zij waren: jood, psychiatrische patiënt, verstandelijk gehandicapte, zigeuner. Dit maakt, dat vandaag ook stil gestaan wordt bij de slachtoffers van misdaden tegen de menselijkheid.’
‘Het is goed, dat dat vandaag gebeurt. Hier in Amstelveen. En aanstaande zondag bij de nationale herdenking van Auschwitz in Amsterdam. De mensen die vandaag – bijvoorbeeld via deze tentoonstelling – herdacht worden hebben daar recht op. Gelukkig heeft onze parlementaire democratie vaste voet onder grond en is de gevoeligheid voor iedere vorm van ongelijkheid en discriminatie, bijna tot een reflex geworden. Nooit meer oorlog is ook nooit meer Auschwitz èn Sobibor, nooit meer dictatuur is ook nooit meer vervolging en onderdrukking. De lessen van het verleden zijn geleerd.’
(Foto Amstelveenweb.com - 2012)
Burgemeester Jan van Zanen tijdens zijn toespraak
‘Vandaag gaat het om de slachtoffers van het concentratiekamp Sobibor. Hier in het raadhuis in Amstelveen. Met de tentoonstelling 'Post uit de Vergetelheid', met veel zorg en liefde samengesteld door de Stichting Sobibor. Opgericht door de heer Jules Schelvis – prominent Nederlander èn Amstelvener, ooit turfsteker, befaamd senior citizen. Hier vandaag ook aanwezig.’
‘De tentoonstelling schetst aan de hand van authentieke brieven en kaarten de geschiedenis van Joodse getto’s en nazi-kampen in de Tweede Wereldoorlog. Ook wordt met poststukken de nazi-propaganda belicht. Ondanks allerlei beperkende voorwaarden van de nazi’s, zijn in de oorlog talloze brieven en kaarten van en naar getto’s en concentratiekampen gestuurd. Gelukkig maar. Om voor de hand liggende redenen zijn echter slechts zeer weinige van deze poststukken bewaard gebleven.’
‘De slachtoffers van Sobibor en hun brieven zijn als het ware een zoveelste bewijs van hun bestaan. Hun leed. Hun leven. De brieven overbruggen ruim zeventig jaar. Herkenbaar. Tastbaar. Ook voor mijn generatie (1961) en die van mijn kinderen. Bijvoorbeeld een ontroerende brief van Jules Polak. In prachtig handschrift. Met misschien wel heel veel dubbele bodems …Ik lees ‘m u voor (maakte net kennis met een zoon en kleinzoon van de heer Martin Polak aan wie de brief was gericht).’
“… Lieve Allen, We zijn met 48 personen vertrokken. Het gezelschap gaat. Ik ben ‘Wagonleiter’ en draag gelukkig weer een baard. Pijnappel zit bij mij in de wagon. De stemming is goddank goed. J. v/d R. sprak ik nog in de trein evenals Arie. Marcus zit een wagon verder. Net toen ik Ellen goedendag wilde wuiven draaide ze zich om. Volgende keer beter! Nu luitjes, ik weet werkelijk niets meer te schrijven. Ik hoop jullie gauw weer in Mokum terug te zien, tot zolang dus. Heel veel zoenen voor allemaal, van Jules …”.
‘Het is een briefkaart van 6 juli 1943 van Jules Polak aan zijn broer Martin en familie, gevangenen in Westerbork. De afzender was op transport naar Sobibor en heeft deze kaart uit de trein gegooid. De ‘smokkelbrief’ bereikte Westerbork. Jules Polak heeft Sobibor niet overleefd. Zijn broer Martin Polak overleefde wel de oorlog. Hij stelde deze kaart ter beschikking en vertelde het verhaal erbij. Hem geldt bijzondere dank. Zijn zoon en zijn gezin woonden tot voor kort in Amstelveen (zijn kleinzoon nog steeds). Dat maakte voor mij deze brief bijzonder.’
‘Met hen – en met deze brief - eren wij vandaag de slachtoffers van Sobibor. Onder dankzegging aan de contribuanten en organisatoren (waaronder mevrouw Loes Schwartz van de afdeling publiekszaken van Amstelveen), verklaar ik hiermee de tentoonstelling voor geopend. Dank voor uw aandacht.’
(Foto Amstelveenweb.com - 2012)
Na de toespraken komt natuurlijk het applaus
Na de toespraken konden de aanwezigen de tentoonstelling met brieven vanuit de verschillende vernietingskampen bekijken. Het is een zeer leerzame materie, want wij mogen nooit vergeten, hoeveel mensen door het fascisme hebben geleden en zijn gestorven.
(Foto Amstelveenweb.com - 2012)
Een envelop uit Natzweiler-Struthof 1943. Het was een concentratiekamp van de nazi's tijdens de Tweede Wereldoorlog in Duitsland. De stempel van de censor staat er op, dus deze werd niet vernietigd
(Foto Amstelveenweb.com - 2012)
Van 1941 tot 1944 werden op verschillende bezette gebieden postzegels verkocht met de afbeelding van Adolf Hitler. Het was een slimme propagandatruc van de nazi's
Achtergrond van de tentoonstelling
Ondanks allerlei beperkende voorwaarden van de nazi’s, zijn in de oorlog talloze brieven en kaarten van en naar getto’s en concentratiekampen gestuurd. Om voor de hand liggende redenen zijn echter slechts zeer weinige van deze poststukken bewaard gebleven. Bennie Vlaskamp (bestuurslid van de Stichting Sobibor) legde er een verzameling van aan, waaruit de tentoonstelling is samengesteld. De tentoonstelling is in de afgelopen jaren uitgebreid met materiaal, die nabestaanden van slachtoffers van de Holocaust ter beschikking hebben gesteld.
Nu is ook een brief te zien die Jules Schelvis (een van de weinige overlevenden van vernietigingskamp Sobibor, oprichter van de Stichting Sobibor, en inwoner van Amstelveen) in juli 1943 vanuit het getto van Radom (een stad in het Poolse woiwodschap Mazovië) aan familie in Amsterdam stuurde. Jules Schelvis was bij de opening aanwezig en hij vertelde uitvoerig over zijn brief aan de aanwezigen.
Misleiding en propaganda
Als de nazi’s postale communicatie toestonden (in vernietigingskampen was dat maar zelden het geval), deden ze dat onder strikte censuur en vooral om het ‘thuisfront’ valselijk gerust te doen stellen: de gevangenen en getto-inwoners moesten schrijven dat ze gezond waren en dat het hen goed ging. Desondanks klinkt in de brieven en kaarten de wanhoop door.
Op de expositie wordt ook een aantal propagandakaarten getoond en wordt verhaald over enkele van Hitlers medewerkers, zoals Reichspostminister Wilhelm Ohnesorge, die de Führer Kult invoerde: de verheerlijking van Hitler met bijzondere postzegels.
(Foto Amstelveenweb.com - 2012)
De bezoekers van de tentoonstelling lezen de verhalen dus de 'Post uit de vergetelheid'
Presentatie op 30 januari
Naast de opening was er ook op maandag 30 januari 2012 een presentatie. Bij deze gelegenheid sprak onder andere Rudie Cortissos (mede-aanklager in het proces tegen Iwan Demjanjuk) die voor de tentoonstelling brieven ter beschikking stelde van zijn moeder en tante, die beiden in Sobibor werden vermoord. Op 1 februari 2012 was er een (besloten) bijeenkomst met leerlingen van het NOVA College Amstelveen, die aan een brievenproject rond de holocaust werken.
Stichting Sobibor
Stichting Sobibor werd in 1999 opgericht. Onder het motto Herinneren door Informatie en Educatie stelt de stichting zich ten doel het vernietigingskamp Sobibor en zijn slachtoffers, onder wie 34.313 Joden uit Nederland, in herinnering te houden. De stichting organiseert studie- en herdenkingsreizen, lezingen en tentoonstellingen, geeft boeken en andere publicaties uit, en realiseerde onlangs de website lategevolgenvansobibor.nl met interviews met nabestaanden en met overlevenden van de opstand in Sobibor (1943).
Op 3 april 2016 is Jules Schelvis (1921- 2016) op 95-jarige leeftijd gestorven in Amstelveen - meldt de Stichting Sobibor op haar website. Wie in zijn nabijheid verkeerde mag gedacht hebben, dat dit moment nooit zou aanbreken, want ondanks het feit, dat hij na zijn 90ste zichtbaar krommer, dunner en kleiner werd, bleef hij onvermoeibaar doorwerken, zoals hij altijd had gedaan, met hetzelfde heldere verstand en dezelfde belangstelling voor de ontwikkelingen in de wereld. Tot het laatst toe las hij twee kranten, op zijn tablet welteverstaan. De Stichting Sobibor is Jules Schelvis veel dank verschuldigd en zal hem tot in lengte van jaren met liefde en eerbied gedenken.
(Foto Amstelveenweb.com - 2012)
De heer Jules Schelvis tijdens de tentoonstelling 'Post uit de vergetelheid'- met brieven uit nazi-kampen en getto's op vrijdagmiddag 27 januari 2012 in het raadhuis van Amstelveen
Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd hij als 22-jarige in Amsterdam door de Duitse bezetter opgepakt, tegelijk met zijn vrouw Rachel Borzykowski en een groot deel van zijn familie. Behalve zijn zuster en moeder werd zijn hele familie door de nazi's omgebracht. Op 1 juni 1943 werd Schelvis met ruim 3000 andere Joden op transport gezet naar Kamp Westerbork om uiteindelijk naar vernietigingskamp Sobibór te worden gebracht. Hij gaf zich op voor wat hij dacht dat de ordedienst van Sobibór was, maar hij werd te werk gesteld in Kamp Dorohucza. Zijn vrouw Rachel en haar ouders werden in Sobibór vergast. Schelvis' martelgang door zeven nazikampen duurde twee jaar. In 1945 werd hij in Kamp Vaihingen door Franse troepen bevrijd.
Na zijn pensionering in 1982 besloot Schelvis de hel die hij had meegemaakt te beschrijven. Hij schreef enkele boeken, waaronder Binnen de poorten en Vernietigingskamp Sobibor. In Sobibór, vlak bij de grens met Oekraïne, werden in ruim een jaar tijd ten minste 169.800 mensen, voornamelijk Joden, vermoord. Van hen waren er 34.295 afkomstig uit Nederland. Schelvis was één van de slechts 18 Nederlandse overlevenden.
Zijn boek "Binnen de Poorten" werd ook bewerkt tot een theatervoorstelling: in 1995 ter gelegenheid van 50 jaar bevrijding werd dit stuk door zo'n 60 spelers en musici opgevoerd in Geldermalsen, waar Schelvis toen woonde. In 2000 vormde het boek en de eerdere voorstelling de basis voor een solo-voorstelling Binnen de Poorten van verhalenverteller Eric Borrias. Laatstgenoemde werd in 2007 onderscheiden met de Rachel Borzykowski-penning van Stichting Sobibor. Beide voorstellingen werden geschreven en geregisseerd door Gerard Evers, in nauwe samenwerking met Jules Schelvis.
