St. Urbanuskerk Bovenkerk - 1875

De kerk en de parochie zijn genoemd naar de heilige Urbanus. De beschermheilige van de Heeren Van Aemstel heette Urbanus en alle rooms-katholieke kerken in de omgeving, zoals in Duivendrecht, Ouder-Amstel, Bovenkerk en Nes aan de Amstel (Amstelveen), dragen nog steeds dezelfde naam: St. Urbanus. Urbanus II (Odo Châtillon), was paus van 1088 tot 1099, organiseerde de Eerste Kruistocht en daarom werd hij heilig verklaard. De rooms-katholieke parochie St. Urbanus heeft de St. Urbanuskerk als haar kerkelijk centrum. De parochie bestaat sinds 1275. Op de plaats van de huidige kerk stond voorheen een kapel die was opgedragen aan de Heilige Maagd Maria.

In het begin van 1600 waren er twee kerkjes zuidelijk van Amstelveen voor de rooms-katholieke eredienst in gebruik. Dit waren de Bovenkerk aan de Bovenkerkerweg en de Benedenkerk aan de Legmeerdijk. In 1805 werd een nieuwe parochiekerk gebouwd op de hoek van de F-landweg en de Noorddammerlaan. Deze werd uiteindelijk gesloopt en in 1875 werd de huidige St. Urbanuskerk gebouwd. Op 20 augustus 1888 was de bouw van de kerk klaar en vond de inwijding plaats. De kerk is gelegen aan de Noorddammerlaan in Bovenkerk en gebouwd door Dr P.J.H. Cuypers.


(Amstelveenweb.com collectie - 2008)

Tekening uit het kadaster, zoals deze werd afgegeven door architect Cuypers op 27 februari 1872 te Amsterdam
Het is goed zichtbaar hoe de situatie toen was op de hoek Noorddammerlaan / Bovenkerkerweg. Waar de pijl wijst, stond de vroegere kerk uit 1805, welke door de nieuwe kerk werd vervangen, de huidige St. Urbanuskerk.


(Amstelveenweb.com collectie - 2008)

Zijaanzicht St. Urbanuskerk met links de pastorie


(Amstelveenweb.com collectie - 2008)

Pastorie


(Amstelveenweb.com collectie - 2008)

Het ontwerp van de St. Urbanuskerk en pastorie door P. Cuypers
Het priesterkoor, transept en sacristie wijken sterk af van wat daadwerkelijk werd uitgevoerd. Veel punten van het ontwerp vertonen gelijkenis met de Vondelkerk in Amsterdam, dat ook door Cuypers is ontworpen


(Amstelveenweb.com collectie - 2008)

Preekstoel


(Amstelveenweb.com collectie - 2008)

Altaar met diensttafel


(Amstelveenweb.com collectie - 2008)

Twee van de vijf glas-in-lood vensters voor in de kerk in het zogeheten priesterkoor


(Amstelveenweb.com collectie - 2008)


(Amstelveenweb.com collectie - 2008)


(Amstelveenweb.com collectie - 2008)

Hoogaltaar


(Amstelveenweb.com collectie - 2008)

Gewaad of kazuifel
Een kazuifel is een mouwloos opperkleed, dat gedragen wordt door de priester als hij de mis opdraagt. Oorsprong: Latijnse woord casula, dat huisje betekent . Deze worden gedragen als door 'drie heren' de mis wordt opgedragen. Dit driestel heeft afbeeldingen van Christus, Maria en Jozef.


(Amstelveenweb.com collectie - 2008)

Zijvleugel met aan het eind links een orgel


(Amstelveenweb.com collectie - 2008)

Het orgel met het beeld van Sint Cecilia. In het Latijns Sancta Caecilia is de patroonheilige van de muzikanten en kerkmuziek. Toen ze stervende was, zong ze voor God. Het is ook opgeschreven, dat als de muzikanten speelden op haar bruiloft, zij 'zong in haar hart aan de Heer'.


(Amstelveenweb.com collectie - 2008)

Zijvleugel met orgel


(Amstelveenweb.com collectie - 2008)

Close-up van orgel en beeld


(Amstelveenweb.com collectie - 2008)

De speeltafel van het orgel


(Amstelveenweb.com collectie - 2008)

De verzierde Kroonluchter
De ijzeren lichtkroon hangt in de kruising van de kerk. De kroon is naar een ontwerp van Cuypers en dateert uit 1889. De lichtkroon heeft om duistere redenen lang op de zolder van de pastorie gelegen en werd pas in 1952 weer in alle glorie hersteld. De lichtkroon kan naar beneden worden getakeld om versieringen aan te brengen, ter gelegenheid van een viering.


(Amstelveenweb.com collectie - 2008)

Rechts in de kerk is een kast met orgelpijpen aan de muur bevestigd


(Amstelveenweb.com collectie - 2008)

Aan de pilaar is op een sokkel het twee meter hoge beeld geplaatst van de Heilige Urbanus
Urbanus is de patroon van de kerk, afgebeeld met pausstaf, tiara (kroon) en zwaard
De tekst op de sokkel luidt: "St. Urbanus b.v.o." (bidt voor ons)


(Amstelveenweb.com collectie - 2008)

Standbeeld van St. Willibrordus??


(Amstelveenweb.com collectie - 2008)

Standbeeld van St. Christoffel??


(Amstelveenweb.com collectie - 2008)

Aan veel pilaren is een standbeeld bevestigd, dit is ??


(Amstelveenweb.com collectie - 2008)

Het Jules Anneessens orgel dat zich achterin de Kerk bevindt, boven de ingang/hal van de kerk

(Amstelveenweb.com collectie - 2008)
Het Jules Anneessens orgel uit 1930, van de Belgische orgelmaker Jules Anneessens te Menen stond oorspronkelijk in de St. Annakerk te Breda. Het werd aldaar op 20 april 1930 gewijd. De kas werd vervaardigd in Roermond in het atelier dat onder leiding stond van Ir. Jos Cuypers. Cuypers was de architect van de St. Annakerk (Breda) en zoon van de beroemde bouwmeester Dr. Pierre J.H. Cuypers, de architect van de St. Urbanuskerk in Bovenkerk.

Het orgel van de St. Urbanuskerk uit 1930, werd al jaren niet meer gebruikt vanwege de enorm slechte staat waarin het verkeerde. Restauratie was zinloos. Toen de St. Annakerk in Breda moest sluiten werd een koper voor het orgel gezocht. Plaatsing in de St. Urbanuskerk leek zeer geschikt en zodoende werd er een geldwervingsactie op touw gezet. Hierdoor werd het mogelijk het Jules Anneessens orgel te kopen en te restaureren. Het herstel van het orgel werd gedaan door Toine Schreurs, die diverse onderdelen reinigde en herstelde en de oorspronkelijke klank aan het instrument teruggaf. Ook werden kasdelen, waarnodig nog ambachtelijk gerestaureerd en in stijl bijgemaakt.

Het lijkt erop alsof het orgel is gemaakt voor de St. Urbanuskerk, zo mooi past het onder het rozetvenster van het noordertransept en de klank sluit goed aan bij de neogotische bouwstijl en de akoestische eigenschappen van het kerkgebouw.


(Amstelveenweb.com collectie - 2004)

Glas-in-lood roosvenster boven het Jozef-altaar


(Amstelveenweb.com collectie - 2004)

Roosvenster met afbeelding van de Heilige martelaren van Gorkum
In 1936 hebben de pariochianen twee roosvensters met glas-in-lood voorstellingen aan de kerk aangeboden ter gelegenheid van het 40-jarig priester jubileum van pastoor Roozen. Het venster hierboven is er een van. Het roosvenster heeft een diameter van 3 meter. Centraal in de voorstelling staan de negentien martelaren, waarboven een monstrans met alpha en omega, de symbolen voor begin en einde. Onder de voorstelling: 'Heilige martelaren van Gorkum, bidt voor ons'.

Heilige Martelaren van Gorkum is de benaming van negentien heiligen (zeventien priesters en twee lekebroeders), van wie de meesten (zestien) te Gorkum (Gorinchem) werden gevangen genomen bij de bestorming van deze stad door de watergeuzen in 1572. Allen werden op bevel van de admiraal van de watergeuzen, Lumey, gefolterd en, ondanks het tegenbevel van Willem van Oranje, ter dood veroordeeld en opgehangen op 9 juli 1572. Het roosvenster toont de ophanging van de martelaren in de zogenaamde turfschuur van het St. Elisabethklooster, even buiten Brielle.


(Amstelveenweb.com collectie - 2008)

Ontwerptekening voor een roosvenster van de Heilige martelaren voor het raam in het zuidertransept.
Getekend door Leonardus van der Bijl op 31 augustus 1935 - schaal 1 op 10
De ontwerptekening gaat uit van de 'verheerlijking' of de 'glorie' van de martelaren. Vermoedelijk wilde men een dergelijk roosvenster maken nadat de martelaren in 1867 heilig waren verklaard. De datum van de tekening geeft aan 9 juli (datum van de dood van de martelaren) 1867, de datum van de heiligverklaring.



(Amstelveenweb.com collectie - 2008)

Tekening van het glas-in-loodroosvenster H.Sacrament van het mirakel van Amsterdam voor de noordzijde van de kerk
Getekend door Leonardus van der Bijl op 21 mei 1935
Het wapen van Amsterdam met daarboven 'de heilige Stede'. In het midden links en rechts is het opschrift 'de parochie aan hare herder 15 augustus 1936' te lezen (op het roosvenster in de kerk, waar nog een foto van volgt, is de datum gewijzigd in 13 augustus). Links onder is een afbeelding van keizer Maximiliaan en rechts onder is pastoor Roozen knielend afgebeeld. De van oorsprong Amsterdamse kapelaan schijnt een grote verering voor dit mirakel te hebben gehad.

Het Mirakel van Amsterdam vond plaats op 15 maart 1345. Een stervende man had net de heilige communie ontvangen toen hij in de Kalverstraat zijn voedsel tezamen met de heilige hostie uitbraakte. Het braaksel en de hostie werden in het haardvuur gegooid uit eerbied. De volgende ochtend kwam de hostie ongeschonden uit het vuur tevoorschijn. Een werkvrouw bracht de hostie naar de pastoor, maar de volgende dag was de heilige hostie weer terug in de Kalverstraat. Dit herhaalde zich twee keer. Het wonder met het sacrament werd officieel erkend door de Rooms-Katholieke Kerk. Het werd als wonderlijk bewijs gezien van het geloofspunt van de waarachtige tegenwoordigheid van Jezus-Christus onder de schijngedaante van brood.
Bron: Wikipedia


(Amstelveenweb.com collectie - 2008)

Roosvenster met afbeelding van Maria - Heilig Hart altaar


(Amstelveenweb.com collectie - 2008)

Zijkapel


(Amstelveenweb.com collectie - 2008)

Doopvont


(Amstelveenweb.com collectie - 2008)

Maria met kind


(Amstelveenweb.com collectie - 2008)

Bovenkerk vlag Broederschap OLV van Kevelaer


(Amstelveenweb.com collectie - 2008)

De tekening van de Salvator klok is gemaakt door Leonardus van der Bijl (1857 - 1943).
Het was een van de twee klokken in de toren en werd geschonken in 1880 door de heer Hermanus van der Kleij
en zijn echtgenote Maria Steenvoorden. Leo van der Bijl was opgeleid als graveur, maar ontwikkelde zich
tot architect. Hij bouwde in 1905 zijn eigen huis aan de Bovenkerkerweg 21. Na zijn dood is hij
begraven in een familiegraf op de RK begraafplaats Bovenkerk
De klokken in de toren van de St. Urbanuskerk
Bron: Stichting Vrienden van de Bovenkerkse Urbanus/Amstelveenweb.com

Hemonyklok
De grootste, beroemdste, oudste en belangrijkste klok is de Hemonyklok die in 1672 werd gegoten in Amsterdam door de klokkengieter Pieter Hemony. Deze klok hing in de Hogewoerdspoort in Leiden. Toen de poort werd afgebroken, heeft Pastoor Brouwers bij de veiling geboden en kon de klok kopen voor een gulden per kilo = 1450 gulden, want de klok weegt 1.450 kilo met een diameter van 1 meter en 31,5 cm. Op 21 oktober 1874 is de klok per boot opgehaald en de dag erna in de schuur van de kerkmeester geplaatst. Men moest namelijk nog een zogenaamde klokkenstoel bouwen en men begon daarmee in oktober 1875. Het randschrift van de klok luidt: 'NON SUNTLOQUELAE, NECQUE SERMONES QUORUM NON AUDIANTUR VOCES EORUM. PETRUS HEMONY ME FECIT AMSTELODAMI' oftewel: 'Het zijn geen redenen, het zijn geen woorden, waarvan de klanken niet vernomen worden. Petrus Hemony heeft mij in Amsterdam gemaakt.'

Salvatorklok
De tweede klok, de Salvator kwam uit Dokkum, zo luidt de vermelding van 2 december 1878. Deze klok werd in de XVI eeuw 'de Oude klok' genoemd en in 1880 aan de St. Urbanuskerk geschonken door de heer Hermanus van der Kleij (*1839 - †1921) en zijn echtgenote Maria Steenvoorden (*1843 - †1909). De klok woog 489 kg met een diameter van 88 cm.

De eerste Petit en Fritsen klok
De derde klok is de Petit en Fritsen klok en weegt slechts 133 kg met een diameter van 58 cm. De klok kwam nog uit de oude St. Urbanuskerk en heeft als opschrift: 'Petit en Fritsen me funderunt' oftewel 'Petit en Fritsen hebben mij gegoten'. Het is de kleinste klok van de drie met de hoogste toon.

Tweede Wereldoorlog
Alle drie de klokken werden op 3 mei 1943 tijdens de Tweede Wereldoorlog gevorderd en door de Duitsers en afgevoerd. De assistente van de leider van de klokkenvordering schreef op 31 mei 1943 naar de parochie dat zij de klokken moest beschrijven. De Hemonyklok kreeg een monumenten status en werd gespaard. De Salvatorklok was wel een oude klok, maar er stond geen opschrift of jaartal op, dus de assistente kon niet adviseren om de klok te sparen. De Salvator klok waar tijdens het vervoer één oor was afgebroken, had wel een eigenaardige vorm van de kroon. Het bleek dat de klok vermoedelijk uit de 15de eeuw stamde en werd daarom gespaard en verscheept naar Spijk, nabij Gorinchem. Op de Petit en Fritsen klok was geen kenmerk te vinden, kon daarom niet worden geregistreerd, met als gevolg dat de klok werd omgesmolten in Hamburg voor de wapen industrie.

De drie klokken na de oorlog
De Hemonyklok werd na de oorlog in Amsterdam teruggevonden. De Salvatorklok werd eerst naar Amsterdam vervoerd, maar omdat hij geen officiële monumenten status had, werd hij verscheept naar Spijk vlakbij Gorinchem en werd teruggebracht naar Bovenkerk. De Hemonyklok en de Salvatorklok werden allebei weer in de klokkenstoel gehesen. De Salvatorklok werd echter op 9 augustus 1954 uit de klokkenstoel gehaald omdat hij gescheurd was en niet mooi klonk. Op 10 augustus dat jaar werd een nieuwe klok opgehangen de zogenaamde Tweede Petit en Fritsenklok. Deze klok weegt 416 kilo met een diameter van 87 cm. De Salvatorklok werd door Petit en Fritsen vergoed voor 3 gulden en 40 cent per kilo en de tweede Petit en Fritsen klok werd aangekocht voor 7 gulden en 14 cent per kilo. De inscriptie op deze klok luidt: 'CVrsV MarIae VLrgI DICatI annI eIVs festIVIate gLorIOse eXaLtatae restItVta Inosare CoepI' of te wel 'In de loop van het zogenaamde Mariajaar op het feest van de Ten Hemelopneming van de Maagd Maria ben ik begonnen te luiden.' De in de Latijnse tekst voorkomende hoofdletters, die Romeinse cijfers aanduiden, vormen opgeteld het jaartal 1954.

De derde Petit en Fritsenklok
Na de oorlog hangen er maar twee kloken in de toren en bedacht men in 1958 een financiering voor een derde klok. Aan de 650 huisgezinnen van de parochie werd gevraagd om 10 gulden te schenken zodat men een derde klok kon aanschaffen. De derde Petit en Fritsenklok weegt 700 kg, 746 inclusief klepel met een diameter van 102,7 cm en kostte totaal 6.436 gulden. De inscriptie luidt: 'h VIVsCe CentesIMo paroeCIae nataLi VIrgInIsqVe praeCLarae peCCato orIgInaLI eXpertIs apparentIs anno saeCLVarI sonare ItI IpsIVs honores' oftewel 'Ik ben gaan luiden op de hondertste verjaardag van deze parochie en van de verschijning van de Onbevlekte Ontvangenis.' Ook hier vormen de in de Latijnse tekst voorkomende hoofdletters de Romeinse cijfers en opgeteld een jaartal.


(Amstelveenweb.com collectie - 2008)

Ontwerptekening van het Maria altaar. De beelden zijn iets anders uitgevoerd en een tekst toegevoegd.
Dit altaar staat nu achter in de kerk


(Amstelveenweb.com collectie - 2008)

Het Maria altaar met kaarsen


(Amstelveenweb.com collectie - 2008)

Het zijaltaar met Jozef


(Amstelveenweb.com collectie - 2004)

Nog een zijaltaar


(Amstelveenweb.com collectie - 2008)

Beeld bij de ingang


(Amstelveenweb.com collectie - 2008)

Heilige relikwiën van de kerk


(Amstelveenweb.com collectie - 2008)

Deze relikwie stond vroeger op het tabernakel, maar is te kostbaar om het heden daar te laten staan, helaas.


(Amstelveenweb.com collectie - 2008)

Close-up van twee kaarsenstandaards, met zandloper en schedel.

Bron: Diverse teksten zijn overgenomen uit het boekje 'St. Urbanuskerk Bovenkerk,
een markant monument van Pierre Cuypers'.

Foto's van de toren van de St. Urbanuskerk voor de renovatie


(Foto Amstelveenweb.com - 2006)

De St Urbanus in zijn geheel en hierna de torendetails


(Amstelveenweb.com collectie - 2006)

De Klok van de kerk, zie linksboven klein luikje


(Amstelveenweb.com collectie - 2006)

Luikje boven de klok vergroot, let ook op de dikke koperen draad - bliksemafleider


(Amstelveenweb.com collectie - 2006)

De Torenrondgang


(Amstelveenweb.com collectie - 2006)

De Torenspits met Haan

Zie voor veel meer informatie over de St Urbanus in de rubriek Bovenkerk