10 miljoen euro voor tegemoetkoming Amsterdamse Joodse oorlogsslachtoffers

De gemeente Amsterdam stelt 10 miljoen euro ter beschikking aan de Joodse gemeenschap als tegemoetkoming voor de erfpacht die Joodse oorlogsslachtoffers na terugkeer in Amsterdam moesten betalen. Dat stelt het college van B en W voor aan de gemeenteraad. Het college geeft daarmee invulling aan een nadrukkelijke wens van de raad. Het gaat om een collectieve bijdrage die in zijn geheel zal worden toegekend aan de Amsterdamse Joodse gemeenschap, en die op haar advies door de raad zal worden besteed. Met het geld kunnen projecten, of programma’s worden ondersteund, zoals bijvoorbeeld het Holocaust Namenmonument, of het Nationaal Holocaust Museum.

In maart 2013 bleek uit onderzoek van scriptiestudente Charlotte van den Berg, dat Amsterdamse Joodse oorlogsslachtoffers die waren ondergedoken, of gedeporteerd, bij terugkeer in Amsterdam alsnog de achterstallige erfpacht en een renteboete moesten betalen. Burgemeester Van der Laan noemde de handelswijze van het Amsterdamse college in de raadsvergadering van 3 april 2013 ‘formalistisch, bureaucratisch en kil’. Namens het college en de fractievoorzitters in de raad heeft de burgemeester destijds gezegd, dat ‘benoemd moet worden wat mis is gegaan en dat wat rechtgezet kan worden, rechtgezet zal worden’. Het NIOD Instituut voor Oorlogs-, Holocaust-, en Genocidestudies (NIOD) heeft daarop, op verzoek van de gemeente Amsterdam, een onderzoek ingesteld, dat in 2015 is gepresenteerd.

In het najaar van 2014 had de gemeenteraad, op basis van de eerste conclusies van het NIOD, al besloten tot het terugbetalen van de opgelegde renteboete. Hiervoor is 820.000 euro vrijgemaakt. Daarnaast is nog eens 52.000 euro vrijgemaakt voor het terugbetalen van tegoeden van Joodse Amsterdammers bij de gemeentegiro, die na de oorlog nooit zijn teruggevraagd. Voor het opsporen van de benadeelden, of hun nabestaanden en de beoordeling van de claims is door de gemeente de onafhankelijke Stichting Individuele Terugbetalingen Amsterdam opgericht.


(Bron Gemeente Amsterdam - 2014)

Eberhard van der Laan (PvdA) burgemeester van Amsterdam

Geld, dat de gemeente niet in bezit wil hebben. In het onderzoek van het NIOD komt niet naar voren, dat het alsnog laten betalen van de achterstallige erfpacht juridisch onjuist was. Ook is er door de toekenning van de Maror-gelden door het Rijk nu geen noodzaak om de erfpacht alsnog terug te betalen. Maar door het innen heeft de gemeente Amsterdam nu wel geld in haar bezit, dat zij liever niet wil hebben. Een tegemoetkoming kan bijdragen aan het verlichten van het leed uit deze voor de stad traumatische periode.

Het NIOD heeft opgemerkt, dat de gemeente Amsterdam door de erfpachtkwestie, omgerekend naar 2016, 5 tot 10 miljoen euro heeft ontvangen. De exacte hoogte van het bedrag is niet vast te stellen. Het college wil op de best mogelijke manier invulling geven aan het goed afronden van deze kwestie, en stelt daarom voor het hoogste bedrag ter beschikking te stellen: 10 miljoen euro. Het is niet goed mogelijk om de achterstallige canon terug te betalen aan de individuele gedupeerden, of hun nabestaanden. Er is niet meer bij iedere woning te achterhalen hoe hoog de erfpacht was opgelopen en of deze in een later (rechtsherstel)traject is verrekend. Onderzoek daarnaar is bovendien uiterst kostbaar en bewerkelijk. Ook past individueel terugbetalen niet goed bij de conclusie van het NIOD, dat het innen van de erfpacht niet juridisch onjuist was. Om die reden stelt het college voor een collectieve tegemoetkoming te doen.

Het college stelt daarom voor het hele bedrag uit te keren als een collectieve tegemoetkoming aan de Amsterdamse Joodse gemeenschap. Met het geld kunnen dan projecten of programma’s voor die gemeenschap worden ondersteund. Dat kan een bijdrage zijn aan het levend houden van de herinnering aan de Holocaust, bijvoorbeeld met het Holocaust Namenmonument of het nieuwe Nationaal Holocaust Museum.

Het college stelt voor om de Joodse gemeenschap te vragen om te adviseren over de aanvragen, en te beoordelen, of deze recht doen aan de van te voren door de gemeente gestelde voorwaarden. Omdat het geld zo op een betekenisvolle wijze zal worden besteed, hoopt het college, dat dit een verlichtend effect heeft op de herinnering aan de traumatische oorlogstijd en de periode daarna.