Aanpak van ondermijning in Amstelveen

Het College B en W van Amstelveen informeert de leden van de gemeenteraad van Amstelveen over het Integraal Veiligheidsplan 2019 - 2022

'Geachte raad,

Een van de geprioriteerde veiligheidsthema’s in het Integraal Veiligheidsplan 2019 - 2022 is de aanpak van ondermijning. Het college wil, samen met onze veiligheidspartners, structureel optreden tegen ondermijning. Ondermijning is complex en bevat veel facetten. Doel is ondermijning terugdringen, het liefst voorkomen èn ervoor zorgen dat onze gemeentelijke organisatie, ondernemers en inwoners ondermijning (eerder) herkennen en melden. Dat vereist een meerjarige benadering en de nodige capaciteit van onze gemeentelijke organisatie.

Op 16 april 2019 informeerden wij uw per brief over de stand van zaken en aanpak van ondermijning en hoe wij uitvoering hebben gegeven aan de motie ‘Ondermijning ondermijnen’ van 12 december 2018. In de motie vroeg u ook om een plan voor ondermijning. Via deze brief informeren wij u over de aanpak van ondermijning in Amstelveen.

Ondermijning is een sluipend maatschappelijk probleem. Een exacte definitie is moeilijk in één zin te vatten. Grofweg betekent het de vermenging van de onderwereld met de bovenwereld. Ondermijning kan variëren van illegale drugscriminaliteit tot beïnvloeding van bestuurders en van mensenhandel tot het faciliteren van criminelen. Bijvoorbeeld door het verhuren van voertuigen. De gemeente kan een vergunning verlenen voor een onderneming waarmee vervolgens geld wordt witgewassen. Zo kan de gemeente onbedoeld meewerken aan ondermijning.

(Foto Amstelveenweb.com - 2020)

Tjapko Poppens burgemeester van Amstelveen

De inwoners van Amstelveen moeten erop kunnen vertrouwen dat de structuur van onze gemeente niet wordt misbruikt voor criminele activiteiten. Geen corruptie, geen vergunningen voor illegale praktijken, geen medewerking aan crimineel gewin. Ondermijning is niet altijd direct zichtbaar, maar soms kiezen criminelen juist wel voor zichtbaarheid. Op die manier proberen ze de overheid, inwoners en bedrijven onder druk te zetten of willen ze uitstralen onaantastbaar te zijn. Zichtbaar of onzichtbaar, ondermijning vormt een serieuze bedreiging voor de leefbaarheid, veiligheid en integriteit van onze samenleving. Ook in Amstelveen.

Wat is nodig voor effectief optreden tegen ondermijning? De aanpak van ondermijning is gebaseerd op de volgende pijlers: (1) een goede informatiepositie (weten wat er speelt), (2) een breed arsenaal aan maatregelen en interventies (wat kunnen we inzetten), (3) een weerbare gemeente en (4) regionale samenwerking. Ondermijning sluipt schimmig de bovenwereld in. Wat er onder de radar gebeurt, blijft grotendeels uit het directe zicht. De gemeente beschikt over veel informatiebronnen, waaronder het Basis Registratie Persoonsgegevens(BRP), het BOA-registratiesysteem en het VTH-backofficesysteem SQUIT. Eén van de prioriteiten is het ontsluiten, verrijken en analyseren van lokale informatie. We maken hier vorderingen in. Het koppelen van verschillende informatiesystemen met informatie van de ‘straat’ en ‘open bronnen’ (internet) is echter complex en arbeidsintensief. De app Meld een Vermoeden is als test in gebruik bij onze BOA’s en lijkt een goede methode om signalen van ondermijning te kanaliseren. We gaan na de zomer innovatieve methoden inzetten, zoals met ‘forensic web intelligence technology’ op internet zoeken naar illegale prostitutie en mensenhandel.

Arsenaal aan maatregelen. Naast de maatregelen en interventies die partners zoals de politie, het Openbaar Ministerie en de FIOD, inzetten kunnen wij bestuursrechtelijke maatregelen inzetten. De aanpak woonfraude heeft al prioriteit in onze gemeente en ook met de Bibob-toetsing en het tegengaan van identiteitsfraude boeken we goede resultaten. Als gemeente kunnen we ook preventieve maatregelen nemen en (sociale) interventies inzetten, gericht op bijvoorbeeld jeugd of kwetsbaarheid binnen de horeca. We willen alle bestuurlijke mogelijkheden kunnen inzetten. Daarom is het nodig om alle kennis binnen de organisatie te benutten.

Een weerbare gemeente. Integer handelen is een kernwaarde van de gemeente Amstelveen. Het thema is binnen de gemeentelijke organisatie verankerd. Bewustwording is daarbij cruciaal. Weet met wie je  te maken hebt, ken de risico’s en voorkom dat je zelf, je collega’s of de organisatie in een kwetsbare positie terechtkomen. Er is integriteitsbeleid vastgesteld en er zijn ambtelijke en bestuurlijke bewustwordingsbijeenkomsten georganiseerd. Het is noodzakelijk dat we het proces van bewustwording onderhouden en bestendigen.

Regionale samenwerking. Ondermijning stopt het niet bij de gemeentegrens. Regionale samenwerking met meerdere partijen is vereist. Dit gebeurt binnen het samenwerkingsverband Regionaal Informatie-en Expertise Centrum Amsterdam-Amstelland (RIEC-AA). Op basis van een convenant wordt informatie uitgewisseld om ondermijning tegen te gaan. Hoofdthema van de RIEC-aanpak is drugshandel en focust zich op 3 punten:

-doorsnijden criminele geldstromen,
-aanpak moeilijk vervangbare criminele dienstverleners (cruciale schakels),
-aanpak criminele doorgroeiers.



De vijf Amstellandgemeenten trekken projectmatig samen op. Er zijn twee regionale functionarissen, die gefinancierd worden uit landelijke bestemmingsgelden. Dit bevordert afstemming van beleid en regelgeving en de opbouw van expertise en kennisdeling. Op deze manier groeit de weerbaarheid in de Amstellandgemeenten en wordt een waterbedeffect voorkomen. De gemeente heeft contact met het landelijk Aanjaagteam Ondermijning (ATO) dat is opgericht om de aanpak van ondermijning te ondersteunen. Er is bijvoorbeeld een Model Privacy Protocol opgesteld om gemeentebestuurders meer duidelijkheid te bieden over wat er wel en niet mag in de strijd tegen ondermijnende criminaliteit. Daarnaast is een handreiking APV en Ondermijning gemaakt, met input van diverse gemeenten, waaronder Amstelveen. De provincie Noord-Holland draagt financieel bij aan twee proeven om de informatiepositie in de Amstellandgemeenten te versterken bij de bestrijding van criminaliteit. De gemeente heeft inmiddels een rechtstreekse aansluiting bij Meld Misdaad Anoniem. De tweede proef betreft de eerder genoemde app Meld een Vermoeden.

Lopende projecten. Naast bovengenoemde pijlers doen we al een aantal projecten/werkzaamheden:

Woonfraude. Sinds 2019 wordt er binnen de gemeente nauw samengewerkt bij de aanpak van illegale kamergewijze verhuur, toeristische verhuur en onterechte BRP-inschrijvingen. Door aanpak van onterechte BRP-inschrijvingen kan mogelijke fraude met uitkeringen en toeslagen worden voorkomen. Door de samenwerking worden illegale situaties sneller herkend, gedeeld en gehandhaafd. Daarnaast werkte de gemeente samen met woningcorporatie Eigen Haard om fraude met sociale huurwoningen aan te pakken.

Project Schijnwerper in de wijk. Een onderdeel van de aanpak woonfraude is het tegengaan van illegale bewoning. Tijdens controles stuiten we op signalen van ondermijnende criminaliteit zoals mensenhandel, prostitutie, wapen- en drugshandel. Op basis hiervan deze signalen kan de gemeente bestuurlijke maatregelen treffen.

Tegengaan identiteitsfraude. Met een valse identiteit wordt frauderen eenvoudig. Een rekening openen, leningen en overeenkomsten aangaan, vergunningen en uitkeringen aanvragen, een bedrijf beginnen etc. Een goede identiteitscontrole is bijzonder effectief om fraude te voorkomen. Daarom geeft Amstelveen prioriteit aan voorkomen/tegen gaan van identiteitsfraude.

Sluiten van panden. Panden waarin harddrugs, (voorbereidingen voor) hennepplantages en/of wapens worden aangetroffen, worden gesloten. Op deze manier wordt de loop uit het pand gehaald en bevorderen we een veilige woon- en leefomgeving.

Inzet BIBOB. Om te verhinderen dat criminelen misbruik maken van vergunningen, subsidies, vastgoed- transacties, overheidsopdrachten of aanbestedingen, kunnen we de Wet (bevordering integriteitsbeoordelingen door het openbaar bestuur) Bibob inzetten. Hiermee weren we criminele ondernemers en bevorderen we een gezond investeringsklimaat in Amstelveen.

Bewustwording ondernemers. Het platform Veilig Ondernemen (PVO) ontwikkelt bewustwordingsacties om ondernemers handvatten te bieden tegen ondermijning. In oktober 2019 heeft het Platform Veilig Ondernemen PVO een filmpje over ondermijning gemaakt en afgelopen maand is een social media campagne gestart om ondernemers te wijzen op risico’s in coronatijd. Daarnaast communiceert de gemeente over de risico’s van ondermijning om bewustwording onder ondernemers én inwoners te vergroten, onder meer over woonfraude en de sluiting van wietpanden.

Intensivering aanpak ondermijning. Afgelopen jaar hebben we geïnvesteerd in een effectieve en meer gecoördineerde aanpak van ondermijning. De pijlers zijn in de steigers gezet. Het is nu zaak die pijlers verder te professionaliseren en te versterken, intern binnen de gemeente en in samenwerking met onze veiligheidspartners en het RIEC Amsterdam-Amstelland. Daarbij ligt de focus op:

-verstevigen van onze informatiepositie door gemeentebrede informatie te genereren en innovatieve methoden in te zetten
-gebruik MMA-meldingen
-inzet ‘forensic web intelligence technology’
-uitrol app Meld een Vermoeden.
-optimaliseren de BIBOB-toetsen en het vergunningenbeleid in samenspraak met alle binnen de gemeente betrokken afdelingen.
-organiseren van periodieke bewustwordingsbijeenkomsten voor de gemeentelijke organisatie waarbij we ook handelingsperspectief aanreiken.
-tegengaan van criminele doorgroeiers.

Wij vertrouwen erop u hiermee voor dit moment te hebben geïnformeerd. Wij houden u op de hoogte van relevante ontwikkelingen. Tijdens een na het zomerreces te houden thema- sessie Veiligheid kunnen we de aanpak van ondermijning desgewenst verder toelichten. Wij vertrouwen erop dat ook het laatste onderdeel van de motie ‘Ondermijning ondermijnen’ hiermee is afgehandeld.

https://www.rijksoverheid.nl/binaries/rijksoverheid/documenten/rapporten/2020/02/20/tk-bijlage-model-privacy-protocol-binnengemeentelijke-gegevensdeling/tk-bijlage-model-privacy-protocol-binnengemeentelijke-gegevensdeling.pdf https://vng.nl/sites/default/files/2020-05/handreiking-apv-en-ondermijning.pdf