Analyse van verschillende varianten toekomstig pensioenstelsel

Deze Centraal Planbureau (CPB) Notitie biedt inzicht in de uitkomsten van de verschillende SER-varianten voor een toekomstig pensioenstelsel, met name bij zeer ongunstige en zeer gunstige scenario’s. Daarnaast bevat deze notitie (pdf 20 pagina’s) de uitkomsten van de verschillende varianten bij enkele specifieke economische scenario’s.

Het ministerie van SZW heeft het CPB gevraagd om enkele analyses betreffende de toekomst van het pensioenstelsel. De eerste analyse betreft de uitkomsten van de SER-varianten voor het toekomstige pensioenstelsel bij meer extreme scenario’s en enkele specifieke scenario’s die aansluiten bij de economische situatie in Nederland en Japan. De tweede analyse betreft het plan van 3 politieke jongerenorganisaties voor het toekomstige pensioenstelsel.

(Bron CPB - 2016)

Rente, looninflatie en aandelenindex (log-schaal) in vier economische scenario's tussen 1973, 1993 en 2003 in Nederland

De uitkomsten voor de meer extreme scenario’s illustreren dat het pensioen in alle contracten gevoelig is voor de economische ontwikkeling. De uitkomsten bij de meest ongunstige scenario’s zijn in de contracten met uitgebreide risicodeling iets minder ongunstig dan in de contracten met beperkte risicodeling. Uitgebreide risicodeling beperkt de verschillen in pensioenresultaat tussen verschillende generaties.

De uitkomsten voor de specifieke scenario’s illustreren, dat een gunstige initiële financiële positie bij individuele contracten bijna volledig ten goede komt aan ouderen en bij collectieve contracten meer gedeeld wordt met jongeren. Ouderen in collectieve contracten met beperkte afdekking van renterisico en jongeren in individuele contracten blijken gevoelig voor rentedalingen. Een hoge afdekking van renterisico en een aanpassing van de premie aan veranderingen in de kostprijs van pensioen kunnen de effecten van rentemutaties op het pensioenresultaat beperken.

Het plan van de politieke jongerenorganisaties omvat een stelsel van individuele pensioenrekeningen met een beperkte risicodeling en een beleggingsbeleid volgens een levenscyclus. Dit sluit aan bij de individuele variant van de premieovereenkomst en bij SER-variant IV-A. Daarnaast bepleiten de jongeren invoering van een pensioenplicht en vrije keuze van pensioenuitvoerder. Concurrentie tussen uitvoerders kan prikkelen tot innovatie en kostenreductie, maar ook leiden tot hogere kosten wegens klantenwerving.

Pensioenen vormen een complex financieel product. Een goede marktwerking vereist, dat aanbieders de belangen van de klant centraal stellen en dat klanten zich verdiepen in de producten en zich kritisch opstellen. Bij pensioenregelingen zonder garanties zijn de producten van de verschillende aanbieders onderling niet direct vergelijkbaar, waardoor de markt minder transparant is. De ervaringen in het buitenland suggereren, dat een actieve rol van de overheid, de sociale partners, of de werkgevers bijdraagt aan een goed pensioenresultaat. Vrije keuze van uitvoerder vereist bovendien invoering van een systeem van risicoverevening, zoals bij de zorgverzekering. Het creëren van een goed werkende markt bij vrije keuze van pensioenuitvoerder is uitdagend en vereist veel van diverse partijen.