De Marechaussee over de vloer

Hebben de kazernes van de Koninklijke Marechaussee iets met de Stelling van Amsterdam te maken? Die vraag is vaker gesteld maar het antwoord blijft een persoonlijke keuze. Je kan zeggen dat de forten gericht waren tegen een externe dreiging. En de marechausseekazernes tegen een interne dreiging.

Het nieuwe boek 'Het Wapen onder dak. De brigadekazerne van de Koninklijke Marechaussee 1814-2008' geeft een fraai beeld van alle marechausseekazernes en tegelijkertijd de toename van de mobiliteit. Oorspronkelijk woonden de manschappen in de kazerne om in de directe nabijheid, veelal te paard, civiele politietaken uit te voeren. Later kon een groter gebied bediend worden met gemotoriseerd transport en kon het personeel ook verder van de kazerne wonen. Tegenwoordig kan een kazerne ook een gehuurd pand op een normaal industrieterrein zijn.

De militaire Marechaussee voerde de civiele politietaken vooral in het oosten en zuiden van het land uit. Concurrenten waren de Rijksveldwacht, Rijkspolitie, gemeentelijke politiekorpsen en het Korps Politietroepen. Na 1945 kregen de militaire politietaken en grensbewaking de overhand.

Pas in 1913 werd besloten om brigades in het westen te stationeren, bij Amsterdam, Den Haag en Rotterdam. In geval van economische en sociale onrust zou vanuit de kazernes met tijdelijk grotere detachementen, militaire bijstand kunnen worden verleend aan de gemeentepolitie. Op de Veluwe kwamen in dezelfde periode kazernes voor een beter toezicht op de krijgsmacht zelf.

(Amstelveenweb.com collectie - 2008)

De Koninklijke Marechaussee kazerne aan de Ouderkerkerlaan werd in 1920 gebouwd en in  1944 werd politiebureau en deze taak vervulde tot 1965. In 1970 heeft de Dienst Sport-, Jeugd- en Recreatie een deel tot recreatieruimte omgebouwd voor hangjongeren. Sindsdien heet dit gebouw jeugdcentrum 'De Bajes'

Aan weerszijden van Amsterdam kwamen twee 'stakingskazernes' bij Sloterdijk en Watergraafsmeer. Ook Den Haag kreeg twee kazernes in Wassenaar en Loosduinen (Leyweg, nog aanwezig), maar Rotterdam weigerde medewerking. In 1917 werden de manschappen ingezet bij de Aardappeloproer in Amsterdam.

Hetzelfde jaar vond de Russische revolutie plaats en meerdere Europese landen wisselden van regering of staatsvorm. Een poging in Nederland mislukte maar toch liet de regering nog vier kazernes rond Amsterdam bouwen. Twee ervan, in Beverwijk en Nieuwer-Amstel (nu Amstelveen), waren gebouwd naar voorbeeld van de dure maar uitstekende kazerne in Woudrichem. De andere twee kazernes kwamen in Wormerveer en Bussum.

Er zijn ook een aantal andere kazernes tijdelijk gebruikt en na 1945 voor andere taken gebouwd. Maar de oude kazernes Sloterdijk (>1944) en Wormerveer (2001) zijn gesloopt, Watergraafsmeer heeft nieuwe gebouwen gekregen. En de kazernes Beverwijk en Nieuwer-Amstel zijn nog origineel en gemeentelijke monumenten. Voor de kazerne aan de Hooftlaan in Bussum is in 2004 een sloopvergunning afgegeven.

'Het Wapen onder dak' bij NIMH: http://www.nimh.nl/nl/publicaties/publicaties_nimh/2009kmaronderdak.aspx

Marechaussee Sporen: http://www.marechausseesporen.nl/

Kazernes Koninklijke Marechaussee rond Amsterdam: http://www.stelling-amsterdam.nl/bunkers/marechaussee/