De aanpak van de energieprijzen en energiezekerheid in de EU

Sinds 2021 heeft Europa een stijging van de energieprijzen gekend die deel uitmaakt van een wereldwijde stijging. De Russische inval in Oekraïne in 2022 heeft de energiemarkten verder beïnvloed, waardoor de energieprijzen opnieuw zijn gestegen en er bezorgdheid is ontstaan over het vermogen van de EU om haar energievoorziening veilig te stellen. 

Tijdens de informele bijeenkomst van de staatshoofden en regeringsleiders in maart 2022 zijn de EU-leiders overeengekomen de EU geleidelijk minder afhankelijk te maken van Russische fossiele brandstoffen. Tijdens hun speciale bijeenkomst van de Europese Raad op 30 en 31 mei besloten de leiders om tegen eind 2022 bijna 90% van alle Russische olie-invoer te verbieden.

Op 27 juni 2022 heeft de Raad nieuwe regels aangenomen om de voorzieningszekerheid van de EU te verbeteren in de context van de oorlog in Oekraïne. De EU-lidstaten zullen ervoor zorgen dat hun gasopslagfaciliteiten voor de winter gevuld zijn en de opslagfaciliteiten delen in een geest van solidariteit

(Bron EU - 2022)

Vergadering van de Europese Raad op 23 juni 2022

De EU werkt aan klimaatneutraliteit als een manier om haar onafhankelijkheid van brandstofinvoer te versterken en haar klimaatdoelstellingen te bereiken. Op 26 juli 2022 hebben de energieministers van de EU een politiek akkoord bereikt over een vermindering van de vraag naar aardgas met 15% voor deze winter.

Deze vermindering is vrijwillig, maar kan verplicht worden indien een alarm voor de voorzieningszekerheid wordt geactiveerd. Op 5 augustus 2022 heeft de EU Raad via een schriftelijke procedure de verordening betreffende een vermindering van de vraag naar gas met 15% aangenomen. De aanneming volgt op het in juli bereikte politieke akkoord en de verordening zal in het Publicatieblad worden bekendgemaakt en de volgende dag in werking treden.

Waar komt de energie van de EU vandaan? De EU is zowel producent als importeur van energie. In 2020 was het grootste deel van de beschikbare energie in de lidstaten van de EU afkomstig van invoer. Meer dan 40% van de in de EU geproduceerde energie was afkomstig uit hernieuwbare bronnen, terwijl ongeveer een derde werd opgewekt in kerncentrales.

Rusland is de belangrijkste leverancier van fossiele brandstoffen aan de EU. Meer dan de helft van de in 2020 ingevoerde vaste fossiele brandstoffen (vooral steenkool) kwam uit Rusland, net als 43% van het ingevoerde aardgas. De EU-leiders kwamen in maart 2022 overeen om de EU geleidelijk minder afhankelijk te maken van Russische fossiele brandstoffen, in het licht van de Russische invasie in Oekraïne en de bezorgdheid over de continuïteit van de energievoorziening.

EU-energie wordt:

voor 42% in de EU geproduceerd

voor 58% ingevoerd

Meer dan 40% van de in de EU geproduceerde energie is hernieuwbaar. De in de EU geproduceerde energie bestaat uit:

40,8% hernieuwbare energie

30,5% kernenergie

17,6% steenkool

7,2% gas

3,7% olie

Rusland is de grootste leverancier van ingevoerde energie. Het aandeel fossiele brandstoffen dat uit Rusland wordt ingevoerd:

29% olie

54% steenkool

43% gas

Verklaring van voorzitter Ursula von der Leyen over energie op 7 september 2022 in Brussel.

"Controle tegen levering"

'We staan voor een buitengewone situatie, want Rusland is een onbetrouwbare leverancier en manipuleert onze energiemarkten. Onze eenheid en onze solidariteit zullen ervoor zorgen dat we zullen zegevieren! We hebben onze paraatheid verhoogd en de greep van Rusland op onze energievoorziening verzwakt door de vraag te verminderen - waardoor onze gemeenschappelijke opslagplaatsen op 82% konden staan.

Door diversificatie hebben wij de leveringen van LNG of pijpleidinggas uit de VS, Noorwegen, Algerije, Azerbeidzjan en andere landen opgevoerd. Noorwegen levert nu bijvoorbeeld meer gas aan de EU dan Rusland. En we investeren massaal in hernieuwbare energiebronnen van eigen bodem via RePowerEU.

Maar we zien ook dat de manipulatie van de gasmarkten een spillover-effect heeft op de elektriciteitsmarkt. We worden geconfronteerd met astronomische elektriciteitsprijzen voor huishoudens en bedrijven en met een enorme volatiliteit van de markt.

Daarom zullen wij een reeks onmiddellijke maatregelen voorstellen die kwetsbare consumenten en bedrijven zullen beschermen en hen zullen helpen zich aan te passen.

Ten eerste, slimme besparing van elektriciteit. Wat veranderd is, is dat het wereldwijde energieaanbod schaars is. Dit vraagt om een slimme vermindering van de vraag. We hebben een strategie nodig om de pieken die de elektriciteitsprijs opdrijven, af te vlakken. 

Wij zullen een verplichte doelstelling voorstellen om het elektriciteitsverbruik tijdens de piekuren te verminderen. En we zullen nauw samenwerken met de lidstaten om dit te bereiken. Ten tweede zullen we een plafond voorstellen voor de inkomsten van bedrijven die elektriciteit produceren met lage kosten.

Koolstofarme energiebronnen leveren onverwachte inkomsten op, die niet in verhouding staan tot hun productiekosten. Het is nu tijd dat de consumenten profiteren van de lage kosten van koolstofarme energiebronnen, zoals hernieuwbare energiebronnen. Wij zullen dus voorstellen om deze onverwachte winsten te kanaliseren om kwetsbare mensen en bedrijven te helpen zich aan te passen.

Ten derde moet hetzelfde gelden voor onverwachte winsten van bedrijven die fossiele brandstoffen gebruiken. Olie- en gasbedrijven hebben ook enorme winsten gemaakt. Daarom zullen wij een solidariteitsbijdrage voor fossiele-brandstofbedrijven voorstellen. Omdat alle energiebronnen moeten helpen deze crisis aan te pakken.

En de lidstaten moeten deze inkomsten investeren om kwetsbare gezinnen te ondersteunen en te investeren in schone energiebronnen van eigen bodem. Ten vierde moeten de energienutsbedrijven worden gesteund om de volatiliteit van de markten het hoofd te bieden. Zij moeten momenteel onverwacht grote bedragen ter beschikking stellen, wat een bedreiging vormt voor hun handelscapaciteit en de stabiliteit van de toekomstige markten.

Daarom zullen wij liquiditeitssteun van de lidstaten voor energiebedrijven helpen faciliteren.  Wij zullen ons tijdelijke kader actualiseren zodat staatsgaranties snel kunnen worden verleend. En ten vijfde zullen wij een bovengrens voor Russisch gas voorstellen. Het doel is hier heel duidelijk. We moeten de inkomsten van Rusland verminderen die Poetin gebruikt om deze gruwelijke oorlog tegen Oekraïne te financieren. En nu werpt ons werk zijn vruchten af!

Aan het begin van de oorlog was Russisch pijplijngas goed voor 40% van al het ingevoerde gas. Nu is dat nog maar 9% van onze gasimport. Dit zijn moeilijke tijden. Maar ik ben ervan overtuigd dat de Europeanen de economische kracht, de politieke wil en de eenheid hebben om de overhand te houden.'