De betekenis van een omgekeerde Nederlandse vlag

De omgekeerde vlag is een signaal, waarmee wordt aangeduid dat men in nood zou verkeren. Al in de middeleeuwen werden vlaggen ondersteboven gehesen op kastelen in noodsituaties. Het omkeren van de vlag werd vanaf de 16de eeuw in de scheepsvaart gebruikt om aan te geven dat een schip in nood was.

Op zee gold dit als een bekend noodsignaal. Het gaf een signaal aan andere schepen dat er hulp nodig was. Communicatie tussen schepen onderling uit dezelfde vloot was destijds nog bijna onmogelijk en vlaggensignalen waren dan ook gebruikelijk. Het op de kop hijsen van de Nederlandse vlag kon bijvoorbeeld betekenen dat er een man overboord was. Zo is in het schilderij 'Man overboord' tijdens een eskaderreis naar de Middellandse Zee uit 1846 van Louis Meijer een omgekeerde vlag te zien.

Tegenwoordig wordt de omgekeerde Nederlandse vlag veelvoudig gebruikt als symbool tegen de overheid, vooral sinds de boerenprotesten en corona-demonstraties. Ook ten tijde van de gele hesjes waren er al omgekeerde vlaggen te zien. Het symbool zou ingezet worden om aan te geven dat men het niet eens is hoe het volk behandeld wordt in het land. Van oudsher zou het rood in de vlag het volk symboliseren, het wit de kerk en het blauw de adel of elite.

(Bron Scheepvaartmuseum - 2022)

Louis Meijer (1809-1866): Man overboord tijdens een eskaderreis naar de Middellandse Zee, 1846

Met het omdraaien van de vlag zou worden aangegeven dat de elite boven het volk zou staan en dus niet naar het volk zou luisteren. Wetenschappelijk is echter bewezen dat dit een foutieve interpretatie is. Het rood, wit, blauw van de vlag zou niet voor kerk, volk en vaderland staan, maar hoogstwaarschijnlijk refereren aan een al in de 16de eeuws bekende, en ook door de opstandelingen gebruikte, Hollandse vlag, waarbij het rood afkomstig is van de leeuw in het Hollandse wapen en het wit en blauw van het Beierse Huis, dat een aantal graven van Holland leverde.

Op het omkeren van de vlag als protestactie kwam ook kritiek van niet-wetenschappelijke zijde. Zo is volgens Marco Kroon, drager van de Militaire Willems-Orde, het gebruik van de omgekeerde vlag "een directe belediging voor de duizenden militairen, burgers, agenten, brandweermannen en alle anderen die in dienst van de Staat der Nederlanden het allerhoogste offer hebben gebracht". Ook het Nationaal Comité Veteranendag is niet te spreken over het gebruik van de omgekeerde Nederlandse vlaggen. Het comité stelt dat de blauw-wit-rode vlaggen voelen "als een belediging van allen die - soms het hoogste - offer brachten voor ons land."