De herfst van 2023 is begonnen

De herfst, een van de vier meteorologische en astronomische seizoenen, is het seizoen tussen zomer en winter. In gematigde streken is het de tijd van oogst en bladval. Tijdens de herfst lijkt het erop dat de zon op het noordelijk halfrond van de hemelevenaar naar de Steenbokskeerkring beweegt.

Astronomisch gezien begint de herfst hier met de equinox (een tijdstip in het jaar waarop de zon loodrecht boven de evenaar staat) op 22 of 23 september; meteorologisch en biologisch valt deze meestal begin september. Voor het zuidelijk halfrond is de astronomische start op de 20ste/21ste maart. Astronomisch gezien eindigt de herfst op 21 of 22 december op het noordelijk halfrond en op 21 juni op het zuidelijk halfrond (winterzonnewende).

(Foto Amstelveenweb.com - 2008)

Herfstkleuren in het Amstedamse Bos in november 2008
Astronomisch gezien begint het met de herfstnachtevening; (men spreekt ook van de equinox of de dag- en nacht-equinox):

-op het noordelijk halfrond op 22 of 23 september,

-op het zuidelijk halfrond op 20 maart of in de nacht van 21 maart,

-en eindigt met de winterzonnewende (21 of 22 december op het noordelijk halfrond, of 21 juni in het zuiden)

Omdat de baan van de aarde rond de zon 1,67 procent afwijkt van een cirkelvormig pad, zijn de vier seizoenen niet helemaal even lang. Het fenologische begin van de herfst kan klimatologisch verschillen van het astronomische. Ook wordt er onderscheid gemaakt tussen vroege herfst, volle herfst en late herfst. Ongeveer de herfst wordt toegewezen aan de maanden september, oktober en november op het noordelijk halfrond, en maart, april en mei op het zuidelijk halfrond.

In de herfst veranderen de bladeren aan de bomen van kleur voordat ze afvallen. De oorzaak is de langzame terugtrekking van plantensappen in de stam of wortels. Het chlorofyl wordt afgebroken en andere bladpigmenten zorgen voor de kleurrijke kleur. Deze kleurstoffen zijn bijvoorbeeld: B. carotenoïden en anthocyanen. Sommige zijn al in het blad aanwezig, andere zijn nieuw gevormd, zoals bij anthocyanen. De kleurstoffen hebben een beschermende functie tegen zonlicht, waardoor de in het blad aanwezige sappen naar de stengel kunnen worden overgebracht voordat deze er uiteindelijk af valt. In sommige landen over de hele wereld verandert de tijd van de dag van zomertijd naar normale tijd in de herfst.

Het woord herfst is afgeleid van het Latijnse herfstus, archaïsche auctumnus, mogelijk van de oude Etruskische wortel autu- en heeft in zich connotaties van het verstrijken van het jaar. Alternatieve etymologieën zijn onder meer Proto-Indo-Europese *h₃ewǵ- ("koud") of *h₂sows- ("droog"). Na het Griekse tijdperk werd het woord nog steeds gebruikt als het Oudfranse woord autompne (automne in het moderne Frans) of autumpne in het Middelengels, en werd het later genormaliseerd naar het oorspronkelijke Latijn. In de Middeleeuwen zijn er al in de 12de eeuw zeldzame voorbeelden van het gebruik ervan, maar tegen de 16de eeuw was het algemeen gebruik.