De huishoudelijke uitgaven stijgen enorm in Nederland

Een groeiend aantal huishoudens zit financieel klem vanwege de gestegen kosten. Voor het eerst sinds jaren ziet het Nationaal Instituut voor Budgetvoorlichting (Nibud) dat de huishoudelijke uitgaven enorm stijgen. Deze stijging komt bovenop de vaste lasten, die al eerder flink stegen. De druk van deze twee uitgavenposten op de begroting is dusdanig groot dat huishoudens iedere maand steevast geld tekortkomen.

Niet alleen lage inkomens, ook huishoudens met een inkomen boven modaal duiken in de min. Dit blijkt uit nieuwe berekeningen van het Nibud. Het instituut heeft nieuwe voorbeeldbegrotingen opgesteld die inzicht geven in de huidige bestedingsmogelijkheden.

Uitgaven gestegen met € 188. Het Nibud verwacht dat momenteel één op de drie huishoudens worstelt met het rond krijgen van de begroting. Uit de berekeningen van het Nibud blijkt dat de totale uitgaven van een gezin met een inkomen van 2 keer modaal met € 188 zijn gestegen in vergelijking met vorig jaar januari. Deze stijging komt vooral door de energiekosten die met € 128 zijn gestegen (bij gelijkblijvend verbruik). De boodschappen zijn voor dit gezin zo’n € 55 duurder geworden.

(Foto Geert de Jong/Nibud - 2019)

Arjan Vliegenthart (1978) is de directeur van het Nationaal Instituut voor Budgetvoorlichting (Nibud): 'We zouden graag zien dat de stress van de keukentafel naar de bestuurstafel gaat. We maken ons grote zorgen. Mensen zijn creatief, maar niemand houdt dit lang vol'

Een alleenstaande met een bijstandsuitkering in een niet energiezuinige woning (label E) ziet zijn energierekening ondanks de btw-verlaging verdubbelen naar bijna € 200 (bij gelijkblijvend verbruik). In de supermarkt is deze alleenstaande maandelijks € 30 meer kwijt vergeleken met vorig jaar. 

Ruim 70 procent inkomen op aan vaste lasten. De zorgen bij het Nibud zijn groot. Idealiter is een huishouden niet meer dan de helft van het inkomen kwijt aan de vaste lasten, afhankelijk van het inkomen en de woonsituatie. De uitgaven aan wonen, vervoer en boodschappen zijn momenteel zo hoog dat het menig huishouden niet meer lukt om alle rekeningen te betalen. Als meer dan 70 procent van het inkomen iedere maand vast opgaat, blijft er nauwelijks budget over om geld opzij te zetten voor minder frequente uitgaven aan kleding, zorg of het opbouwen van een buffer.

Nibud-directeur Arjan Vliegenthart: 'Hierdoor hebben huishoudens iedere maand het gevoel te moeten puzzelen met te weinig stukjes. De financiële stress die hen dit geeft is enorm. We zouden graag zien dat deze stress van de keukentafel naar de bestuurstafel gaat, omdat mensen dit niet meer zelf kunnen oplossen. De extra verhoging van de energiecompensatie van € 500 bovenop de € 800 is zeer welkom, maar niet genoeg.'

Structureel financiële stress. De financiële stress heerst momenteel vooral nog onder de lagere inkomensgroepen. Hoe hoger het inkomen, hoe meer financiële ruimte en hoe meer er te schuiven is met potjes geld. Maar ook onder hogere inkomensgroepen is de stress aan het toenemen. We zien huishoudens diverse bezuinigingstactieken toepassen. De meeste beginnen met het interen op het spaargeld en passen de kaasschaafmethode toe, dat wil zeggen dat ze zoveel mogelijk hetzelfde blijven doen, maar dan goedkoper. Als dit niet meer toereikend is, schrappen huishoudens uitgaven zoals abonnementen en uitjes.

Vliegenhart: 'We maken ons grote zorgen. Mensen zijn creatief, maar niemand houdt dit lang vol. Bovendien blijven de gevolgen hiervan ons nog lang achtervolgen, want mensen bouwen schulden op en hebben straks geen buffer meer. Hierdoor zijn ze nog lange tijd financieel kwetsbaar.'

Leven weer betaalbaar. Het Nibud vindt het belangrijk dat de oorzaak van de geldproblemen wordt aangepakt. 'Er is hoe dan ook meer ruimte in de portemonnee nodig', aldus Vliegenthart. 'Het leven moet weer betaalbaar worden. Iedereen is het daarover eens. Drastische problemen vragen om drastische oplossingen. Frankrijk heeft bijvoorbeeld de energiekostenstijging een halt toegeroepen door een maximumbedrag op de energierekening te zetten. Ook België kent een sociaal tarief op energie. Zoiets helpt de consument, omdat je dan weet waar je financieel aan toe bent.'

Nieuw systeem nodig. 'Niet weten waar je aan toe bent, maakt rondkomen in Nederland zo lastig. Bijvoorbeeld door de huur- en zorgtoeslag die je als voorschot krijgt en mogelijk moet terugbetalen. Er is een geheel nieuw inkomensondersteuningssysteem nodig.' 'Zo krijgen wij nu geluiden van mensen die de eerste € 800 energiecompensatie hebben gekregen en daardoor niet meer in aanmerking komen voor de kwijtschelding van de gemeentelijke belastingen. Mensen moeten dan zelf weer contact opnemen met de gemeente om dat ongedaan te maken. Daar worden we bij het Nibud moedeloos van. Mensen die recht hebben op energiecompensatie, hebben al stress genoeg en zouden zoiets helemaal niet op hun bordje moeten krijgen.'

Bekijk hieronder twee voorbeelden van huishoudens die door de gestegen kosten klem komen te zitten. We bekijken de situatie van een alleenstaande met bijstandsuitkering en van een werkend stel met twee kinderen.

(Bron Nibud - 2022)

Twee voorbeelden van huishoudens die door de gestegen kosten klem komen te zitten. We bekijken de situatie van een alleenstaande met bijstandsuitkering en van een werkend stel met twee kinderen