De staat van het OM 2023

Vandaag op 13 mei 2024 is de eerste ‘Staat van het OM-Dag’, waarin het Openbaar Ministerie (OM) terugblikt op het afgelopen jaar en vooruitkijkt naar de belangrijkste ontwikkelingen, verbeterpunten en ingezette koers. De genodigden, bestuurders, advocaten, politici, wetenschappers en journalisten, worden meegenomen in de ontwikkelingen en dilemma’s bij het OM. Het is de intentie om deze dag jaarlijks te organiseren.

Midden in de maatschappelijke branding. Rinus Otte, voorzitter van het College van procureurs-generaal: ‘2023 was voor het OM, haast zoals altijd, een jaar met veel rimpelingen. Het OM staat nu eenmaal middenin de maatschappelijke branding. We kunnen niet heen om het rapport van de Onderzoekraad Voor Veiligheid uit maart 2023, over de moorden op Peter R. de Vries, advocaat Derk Wiersum en de broer van de kroongetuige. Een rapport dat nog steeds nagalmt. We blijven werken aan verdere professionalisering van de taakuitvoering van bewaken en beveiligen, ook na invoering van het aangekondigde nieuwe stelsel.’

Ambities College. ‘Bij het aantreden van het huidige College op 1 juni vorig jaar hebben we een ambitie uitgesproken: het OM wil in de komende jaren meer strafzaken oppakken en sneller gaan afdoen. Vooral op het vlak van jeugd, zeden en ernstige verkeerszaken. We zijn er nog niet, blijkt ook weer uit deze jaarcijfers. Efficiënter werken, zaken eenvoudiger behandelen en niet nodeloos compliceren, zijn daarvoor belangrijk. De nieuwe koers houdt ook in dat we strikter worden aan de poort. We gaan scherper kiezen welke zaken we willen laten instromen. Daarnaast willen we de hoeveelheid en de kwaliteit van onze strafbeschikkingen verbeteren. Daardoor wordt ook de rechtspraak verder ontlast’, aldus Otte.

(Foto Friso Keuris - 2024)

Prof. dr. mr. M. (Rinus) Otte voorzitter van het College van procureurs-generaal
Demonstraties en explosies. Vandaag publiceert het Openbaar Ministerie (OM) ook het Jaarbericht over het jaar 2023. Het afgelopen jaar kenmerkte zich onder andere door protestacties van onder andere klimaatactivisten en boeren. Ook was er een zorgwekkende toename van het aantal incidenten met explosieven. En er waren grote liquidatiezaken zoals Marengo, waarin begin 2024 uitspraak werd gedaan en meerdere verdachten werden veroordeeld tot (levens)lange gevangenisstraffen.

Het OM nam in 2023 in totaal ruim 300.000 strafzaken (misdrijven en overtredingen) in behandeling, waaronder 177.900 nieuwe misdrijfzaken: een lichte afname ten opzichte van het jaar ervoor. De gemiddelde doorlooptijd van zwaardere onderzoeks- en ondermijningszaken nam af, terwijl de doorlooptijden van minder grote zaken juist licht stegen. Het aantal afgehandelde misdrijfzaken nam net als in 2022 toe, naar 195.000.

Grote verantwoordelijkheid. Otte: ‘Ik heb grote waardering voor alle grofweg 6.000 collega’s bij het OM, die samen zorgen dat we die grote aantallen strafrechtelijke ingrepen kunnen plegen. Ik zeg ‘ingreep’, omdat elke beslissing in een zaak ingrijpt in de levens van mensen. Dat is een grote verantwoordelijkheid die OM’ers dragen. En dat doen ze onder moeilijke omstandigheden. Collega’s worden soms door beveiligingsmaatregelen letterlijk beperkt in hun persoonlijke leven. En iedereen voelt al jarenlang de hoge werkdruk. Dan zijn er ook nog de hardnekkige ICT-problemen – begrijpelijk en terecht – tot grote frustraties leiden. Dat de collega’s vorig jaar 195.000 misdrijfzaken konden afhandelen, is een prestatie waarvoor ze niet genoeg waardering kunnen krijgen.’

Georganiseerde misdaad. De bestrijding van zware georganiseerde criminaliteit en actieve criminele samenwerkingsverbanden is een belangrijke prioriteit van het OM, waarin veel tijd en capaciteit wordt gestoken. In 2023 werden 2.426 nieuwe of lopende strafrechtelijke onderzoeken naar criminele samenwerkingsverbanden uitgevoerd. Binnen die bestrijding is er bijzondere aandacht voor criminele structuren die een ontoelaatbare mate van macht hebben verworven en daarmee een dreiging vormen voor de democratische rechtsstaat.

De georganiseerde drugscriminaliteit is sterk internationaal georiënteerd, maar de effecten ervan zijn vaak lokaal zichtbaar. Een voorbeeld hiervan zijn de uithalers in de haven. Ook de explosievenproblematiek laat dit goed zien; de criminaliteit komt letterlijk aan de voordeur, met alle gevolgen en gevoelens van onrust binnen de betreffende wijken van dien.

Cybercrime. Naast de strijd tegen de georganiseerde misdaad was ook cybercriminaliteit in 2023 weer een belangrijk thema. Vaak zitten criminele samenwerkingsverbanden achter het plegen van dit type criminaliteit. Kenmerkend is dat de onderzoeken naar cybercrime steeds ingewikkelder worden vanwege elkaar snel opvolgende technologische ontwikkelingen en het grensoverschrijdende karakter, waarbij internationaal moet worden samengewerkt. Het OM blijft de komende jaren flink investeren in de aanpak van online criminaliteit.

‘Het is een gegeven dat we nooit alle criminaliteit kunnen aanpakken. Maar het is binnen dat gegeven onze dure plicht om er alles aan te doen om zoveel mogelijk zaken zo goed mogelijk af te doen. Dat is de intrinsieke drijfveer achter onze ambitie van vereenvoudiging van ons werk,’ aldus Otte. Lees ook: De staat van het OM 2023 (pdf 47 pagina’s) en de openingstoespraak van Prof. dr. mr. M. (Rinus) Otte