De zeespiegel stijgt steeds sneller volgens het IPCC-klimaatrapport 2021

In 3000 jaar steeg de gemiddelde zeespiegel nog nooit zo snel als in de afgelopen eeuw, waarin er 20 centimeter bij is gekomen. En de zeespiegel stijgt steeds sneller. De komende 30 jaar komt er nog eens zo’n 20 centimeter bij. Als de uitstoot van broeikasgassen blijft doorgaan zoals nu, dan staat de zeespiegel over 80 jaar ongeveer 80 centimeter hoger – meldt het Nederlands Instituut voor Onderzoek der Zee (NIOZ)

Het rapport bevat nieuwe ramingen van de kans dat de opwarming van de aarde de komende decennia de grens van 1,5°C zal overschrijden, en concludeert dat, tenzij de uitstoot van broeikasgassen onmiddellijk, snel en op grote schaal wordt teruggedrongen, een beperking van de opwarming tot 1,5°C of zelfs 2°C niet haalbaar is.

Het rapport toont aan dat de uitstoot van broeikasgassen door menselijke activiteiten verantwoordelijk is voor ongeveer 1,1°C opwarming sinds 1850-1900, en concludeert dat de gemiddelde temperatuur de komende 20 jaar naar verwachting 1,5°C opwarming of meer zal bedragen. Deze beoordeling is gebaseerd op verbeterde waarnemingsgegevensreeksen om de historische opwarming te beoordelen, alsook op vooruitgang in het wetenschappelijk inzicht in de reactie van het klimaatsysteem op door de mens veroorzaakte broeikasgasemissies.

'Dit rapport is een reality check'- aldus Valérie Masson-Delmotte, medevoorzitter van werkgroep I van het IPCC. 'We hebben nu een veel duidelijker beeld van het klimaat in het verleden, het heden en de toekomst, wat essentieel is om te begrijpen waar we naartoe gaan, wat we kunnen doen en hoe we ons kunnen voorbereiden.'

Maar het gaat niet alleen om de temperatuur. Klimaatverandering brengt een veelheid van verschillende veranderingen in verschillende regio's met zich mee - die allemaal zullen toenemen bij verdere opwarming. Het gaat onder meer om veranderingen in natheid en droogte, in winden, sneeuw en ijs, in kustgebieden en in oceanen. Bijvoorbeeld:

-De klimaatverandering intensiveert de watercyclus. Dit leidt tot intensievere regenval en daarmee gepaard gaande overstromingen, maar ook tot grotere droogte in veel regio's.

-De klimaatverandering beïnvloedt de neerslagpatronen. Op hoge breedten zal de neerslag waarschijnlijk toenemen, terwijl hij in grote delen van de subtropen naar verwachting zal afnemen. Er worden veranderingen in de moessonneerslag verwacht, die per regio zullen verschillen.

-In de kustgebieden zal de zeespiegel gedurende de hele 21ste eeuw blijven stijgen, wat zal bijdragen tot frequentere en ernstigere overstromingen in laaggelegen gebieden en kusterosie. Extreme gebeurtenissen met betrekking tot de zeespiegel die voorheen eens in de 100 jaar voorkwamen, zouden tegen het einde van deze eeuw elk jaar kunnen plaatsvinden.

-Verdere opwarming zal permafrost doen ontdooien en het verlies van seizoensgebonden sneeuwbedekking, het smelten van gletsjers en ijskappen, en het verlies van Arctisch zee-ijs in de zomer versterken.

-Veranderingen in de oceaan, waaronder opwarming, frequentere hittegolven op zee, verzuring van de oceaan en verlaging van het zuurstofgehalte, zijn duidelijk in verband gebracht met menselijke invloed. Deze veranderingen hebben gevolgen voor zowel de ecosystemen van de oceanen als de mensen die ervan afhankelijk zijn, en zij zullen ten minste de rest van deze eeuw doorgaan.

-Voor steden kunnen sommige aspecten van klimaatverandering worden versterkt, zoals hitte (aangezien stedelijke gebieden gewoonlijk warmer zijn dan hun omgeving), overstromingen als gevolg van hevige neerslag en zeespiegelstijging in kuststeden.

Als de uitstoot teruggebracht wordt naar nul in 2050, dan stijgt de zeespiegel een stuk minder snel, maar nog steeds met zo’n 40 centimeter tegen het jaar 2100. Dit zijn enkele uitkomsten van het hoofdstuk over zeespiegelstijging in het nieuwste IPCC-klimaatrapport (pdf 6 pagina’s) van de Verenigde Naties, dat op 9 augustus gepresenteerd is.

In het VN-klimaatrapport worden de bevindingen uit ruim 14.000 wetenschappelijke artikelen over klimaatverandering samengebracht en met elkaar vergeleken. Het rapport is in drie rondes bekeken door wetenschappers en overheden, wat in totaal meer dan 78.000 commentaren opleverde. Aan het rapport schreven 234 klimaatwetenschappers van over de hele wereld mee. Onderzoeker dr. Aimée Slangen van het Koninklijk Nederlands Instituut voor Onderzoek der Zee (NIOZ) is een van de vijf Nederlandse auteurs, en zij is de hoofdauteur voor het onderwerp zeespiegelstijging.



Zeespiegel als thermometer van klimaatverandering. Aimée Slangen: 'Zeespiegelstijging wordt veroorzaakt door de opwarming van het klimaat. Het is een soort thermometer van klimaatverandering, omdat er zo veel belangrijke processen in samen komen. Warmer oceaanwater zet uit en daardoor komt de zeespiegel hoger te staan. Ook komt er smeltend landijs van gletsjers en ijskappen in de oceaan terecht waardoor de zeespiegel nog verder stijgt. Daarnaast wordt er grondwater opgepompt voor bijvoorbeeld consumptie en irrigatie van landbouwgrond, en ook dit water komt uiteindelijk in de oceaan terecht.'

Nog concretere voorspellingen dan vorige IPCC-rapport uit 2013. 'Vergeleken met het vorige IPCC-rapport uit 2013 zijn de trends en getallen niet verschrikkelijk veel veranderd. Maar doordat we steeds beter begrijpen hoe alle processen reageren op toenemende temperaturen worden de zeespiegelscenario’s wel steeds preciezer. Zo kunnen we nu concreet maken wat de verwachte bijdrage van het smelten van Antarctica is voor verschillende broeikasgas-scenario’s, terwijl dit in het vorige rapport nog niet kon' - aldus Slangen.


(Bron Twitter - 2021)

'Elke bewoonde regio op aarde ondervindt nu al op allerlei manieren de gevolgen van de klimaatverandering. De veranderingen die we ervaren, zullen toenemen met elke verdere opwarming' -aldus Panmao Zhai, medevoorzitter van werkgroep I van het IPCC

Nederland meer last van smelt op Antarctica. De zeespiegelstijging is niet overal ter wereld hetzelfde: er zijn grote regionale verschillen. Niemand woont aan de wereldgemiddelde zeespiegelstijging. Hoe snel op iedere plek de zeespiegel gaat stijgen hangt af van de opwarming en stroming van de oceaan, de ligging op aarde ten opzichte van de gletsjers en ijskappen, en ook van de lokale bodembeweging.

Voor ons in Noord-Europa is bijvoorbeeld het smelten van Antarctica extra relevant omdat we hier nog eens 10% bovenop de wereldgemiddelde zeespiegelstijging - veroorzaakt door Antarctica - gaan ervaren. Dit komt door het zwaartekrachtseffect. Alle massa op aarde trekt elkaar aan, en daardoor trekt de zware ijsmassa die nu op Antarctica ligt als het ware het oceaanwater naar zich toe. Het klinkt onverwacht, maar als er ijs smelt op Antarctica, dan wordt daar de aantrekkingskracht minder, waardoor de zeespiegel in de buurt van de Zuidpool daalt. Het smeltwater komt in de oceaan terecht en dat water moet ergens naartoe, en dat is het noordelijk halfrond: bij ons stijgt hierdoor de zeespiegel juist meer dan gemiddeld.

In Nederland stormvloedkering vaker dicht. 'Je kunt de laaggelegen delta die Nederland is zien als een soort leeggepompte badkuip, waar wij op de bodem wonen en waar het water aan de buitenkant steeds hoger tegenaan komt te staan. Hoe dichter het water bij de rand komt, hoe groter de kans op overstromingen als het stormt.' Door zeespiegelstijging gaan we waterhoogtes die we nu maar eens per eeuw meemaken veel vaker zien. In Nederland wordt dit iedere twee tot tien jaar, afhankelijk van de hoeveelheid zeespiegelstijging. Voor de Oosterscheldekering of de Maeslantkering zal de stijgende zeespiegel betekenen dat ze (veel) vaker dan nu dicht moeten gaan om overstromingen vanuit zee te voorkomen.

Zeespiegel stijgt nog eeuwen door. Ook na het jaar 2100 zal de zeespiegel nog lang blijven stijgen, maar het IPCC-rapport laat zien dat de hoeveelheid en snelheid van de zeespiegelstijging sterk bepaald wordt door de uitstoot van broeikasgassen vanaf nu.

Menselijke invloed op het klimaat in het verleden en de toekomst. 'Het is al tientallen jaren duidelijk dat het klimaat op aarde verandert, en de rol van de menselijke invloed op het klimaatsysteem staat buiten kijf' - aldus Medevoorzitter van werkgroep I van het IPCC Valérie Masson-Delmotte. Toch weerspiegelt het nieuwe rapport ook belangrijke vooruitgang in de wetenschap van de attributie - het begrijpen van de rol van klimaatverandering in het intensiveren van specifieke weer- en klimaatgebeurtenissen zoals extreme hittegolven en hevige regenval. Uit het rapport blijkt ook dat menselijk handelen nog steeds het toekomstige verloop van het klimaat kan bepalen. Het bewijs is duidelijk dat kooldioxide (CO2) de belangrijkste drijvende kracht is achter de klimaatverandering, ook al hebben andere broeikasgassen en luchtverontreinigende stoffen eveneens een invloed op het klimaat.

'Stabilisering van het klimaat vereist een sterke, snelle en aanhoudende vermindering van de uitstoot van broeikasgassen en het bereiken van een CO2-uitstoot van nul. Het beperken van andere broeikasgassen en luchtverontreinigende stoffen, met name methaan, kan voordelen opleveren voor zowel de gezondheid als het klimaat'- aldus Panmao Zhai, medevoorzitter van werkgroep I van het IPCC. Lees ook: AR6 Climate Change 2021: The Physical Science Basis

Het Intergouvernementeel Panel inzake klimaatverandering (IPCC= Intergovernmental Panel on Climate Change) is een orgaan van de Verenigde Naties dat verantwoordelijk is voor het bevorderen van de kennis over door de mens veroorzaakte klimaatverandering. Het werd in 1988 opgericht door de Wereld Meteorologische Organisatie (WMO= World Meteorological Organization) en het Milieuprogramma van de Verenigde Naties (UNEP= United Nations Environment Programme), en later bekrachtigd door de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties.Het hoofdkantoor is gevestigd in Genève, Zwitserland, en het bestaat uit 195 lidstaten.

Koninklijk Nederlands Instituut voor Onderzoek der Zee (NIOZ) is een onderzoeksinstituut dat deel uitmaakt van de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO). Het instituut houdt zich bezig met onderzoek op het terrein van oceanografie, biologie, toxicologie, biochemie en geologie en beschikt onder meer over eigen onderzoeksschepen.