Door de coronacrisis kan een financiële crisis ontstaan

Op verzoek van de Tweede Kamer schrijft het Centraal Planbureau sinds 2012 jaarlijks een risicorapportage financiële markten. Het doel is het informeren van het parlement over de belangrijkste risico’s voor de stabiliteit van het financiële stelsel en vanuit het financiële stelsel voor de reële economie. In deze editie van de risicorapportage staan financiële risico’s centraal die door de coronacrisis veroorzaakt of aan het licht gekomen zijn. De coronapandemie is uiteraard in eerste instantie een groot risico voor de gezondheid en levens van vele mensen wereldwijd. Daarnaast heeft de pandemie, vooral vanwege de getroffen contactbeperkende maatregelen, direct grote negatieve gevolgen voor de economische activiteit.

Hoewel zeker Nederlandse banken weerbaarder zijn dan in 2008, brengt de coronacrisis bestaande kwetsbaarheden in het financieel systeem opnieuw aan het licht. Door de omvang van de schok kan de coronacrisis grote financiële problemen veroorzaken bij bedrijven en huishoudens, en daarmee uiteindelijk ook financiële instellingen meetrekken.
In de eurozone kunnen, met name bij het langer voortduren van de recessie, de extra overheidsuitgaven en oplopende schulden bij bedrijven, financiële instellingen en overheden leiden tot een nieuwe eurocrisis. Dit concluderen onderzoekers van het Centraal Planbureau (CPB) in de vanmorgen verschenen Risicorapportage Financiële Markten (pdf 44 pagina’s), die zich dit jaar richt op financiële risico’s die door de coronacrisis veroorzaakt of aan het licht gekomen zijn.

Uit het rapport: In Nederland vangt naast de overheid vooral het bedrijfsleven de eerste financiële klappen van de coronacrisis op. Door de contactbeperkingen, het veranderd consumenten- en investeringsgedrag en de doorwerking van buitenlandse schokken komen bedrijven op grote schaal in liquiditeits- en solvabiliteitsproblemen. Zo blijkt bijvoorbeeld uit eerste stresstesten van het CPB op de financiële buffers van het Nederlandse mkb, dat 25% van deze bedrijven tegen een liquiditeitsbehoefte aanloopt bij een omzetschok die zes maanden gaat duren. Hierbij houden we dan al rekening met het steunbeleid. In de sectoren horeca en vervoer ervaren relatief de meeste bedrijven problemen met liquiditeit. Door de omvang van de schok kan deze een cascade van problemen veroorzaken bij andere bedrijven, huishoudens, en financiële instellingen.

Huishoudens met weinig vermogen zijn kwetsbaar voor inkomensverlies door de coronacrisis. Vooral zelfstandigen en flexwerkers zonder werk zullen door de coronacrisis hun financiële buffers moeten aanspreken, en hier zitten kwetsbare huishoudens tussen. Zo heeft een kwart van de ondernemers minder dan 3000 euro vrij opneembaar spaargeld. Huiseigenaren met veel schuld ten opzichte van de waarde van hun huis zijn ook kwetsbaar als in de toekomst wellicht huizenprijzen gaan dalen. Het percentage huishoudens dat ‘onder water staat’ is met 4% een stuk kleiner dan tijdens de kredietcrisis, onder andere door het verlagen van loan-to-value limieten en de introductie van aflossingseisen in de hypotheekrenteaftrek. Tijdens de periode die volgde op de crisis in 2008 bleek dat juist deze huishoudens hun consumptie sterk terugschroefden, wat negatieve macro-economische consequenties met zich meebracht.

Voor banken is de coronacrisis een zeer serieuze stresstest. De economische gevolgen doen de balansen van banken verslechteren: vermogenstitels zijn in waarde gedaald en betalingsproblemen en faillissementen tasten de kapitaalpositie verder aan. Nederlandse banken waren vlak voor de coronacrisis wel relatief sterk gekapitaliseerd en hadden weinig niet-presterende leningen, maar de komende tijd zal in de praktijk moeten blijken hoe de banken deze werkelijke stresstest doorstaan. Dan zal hopelijk ook duidelijk worden in hoeverre de rap genomen monetaire beleidsmaatregelen en versoepelingen hebben geholpen en wat weer de risico’s van deze maatregelen zijn. Banken zijn zeer belangrijke financiële intermediairs en als hun kapitaalpositie onder druk komt, werkt dit onder andere via minder kredietverlening door op de reële economie. Lees het volledige rapport: Risicorapportage Financiële Markten (pdf 44 pagina’s).