Feestelijke afsluiting programma Historisch Besef gemeente Amstelveen

Het klinkt wat vreemd, laatste bijeenkomst afsluiting programma Historisch Besef, maar het is eigenlijk een afronding van zaken die liepen en lopen. De bijeenkomst vond plaats op 28 februari 2022 in ANNA. Iedereen werd ontvangen door Fleur Albers, beleidsmedewerker kunst en cultuur van de gemeente Amstelveen met een kopje koffie of thee, met natuurlijk een koekje zoals de Hollandse gewoonte voorschrijft.

(Foto Amstelveenweb.com - 2022)

Willemijn Paijmans adviseur Cultureel Erfgoed van de gemeente Amstelveen
Nadat iedereen een plekje had gevonden opende Willemijn Paijmans, (adviseur Cultureel Erfgoed, afdeling Stedelijke Ontwikkeling van de gemeente Amstelveen) de presentatie. Zij heette iedereen welkom en vond het leuk dat er zoveel mensen waren gekomen om het programma door te spreken. Willemijn is al sinds 2010 adviseur voor de gemeente Amstelveen, sinds 2018 is zij projectcoördinator van het programma Historisch Besef en legde het programma van de middag voor.
Dat begon met een openingswoord van burgemeester van Amstelveen, Tjapko Poppens, die iedereen een hele goede middag wenste. Hij was benieuwd wat Willemijn zou gaan doen nadat er deze middag  afscheid is genomen van het historisch besef. Willemijn antwoordde dat zij nog wel actief blijft bij cultureel erfgoed aangezien ze verwacht, dat er nog steeds initiatieven zullen binnenkomen vanuit de samenleving en vanuit de gemeenteraad waarmee ze aan de slag kan gaan. De burgemeester vond het fijn om te mogen spreken, maar ook lastig omdat hij hier pas 2,5 jaar woont en bij het zien van het programma historisch besef zei hij dat het voor hem om enige deemoedigheid vraagt. Hij vervolgde met: ‘ook omdat ik zelf enorm geïnteresseerd ben in wat met monumenten, rijksmonumenten, cultureel erfgoed te maken heeft. Ik heb altijd in oude steden gewoond en het mooie in dit gebied is dat wij een heel oud gebied hebben. Ik vind het fantastisch om te zien hoe de afgelopen jaren het historisch besef  hebben kunnen vergroten hier in Amstelveen. Waarom is het belangrijk, juist omdat Amstelveen een sterk groeiende stad is. Het is zo belangrijk om te weten waar je vandaan komt, om te weten waar je roots zitten, om te weten wat Amstelveen gemaakt heeft zoals het is.’ Hij haalde nog even aan dat de aanwezigen allemaal min of meer een rol hebben gespeeld in het bewustwordingsproces van het historisch besef. De burgemeester deed een oproep aan de aanwezige politici, lijsttrekkers, raadsleden, burgerleden om het programma voort te zetten, om in bredere lagen van de bevolking dit historisch besef naar voren te krijgen. Hij legde uit hoe hij daarover dacht en bedankte iedereen die hieraan de afgelopen vijf jaar aan had gewerkt. ‘Ga zo voort en ik hoop dat we heel veel mensen, die niet hebben kunnen komen, enthousiast kunnen blijven maken. Bedankt voor jullie inzet.’ Hierop volgde natuurlijk een applaus.


(Foto Amstelveenweb.com - 2022)

Tjapko Poppens burgemeester van Amstelveen aan het woord
Overzicht van de projecten en initiatieven
Willemijn nam weer het woord en las de doelstelling voor die in het plan van 2018 stond voor het programma Historisch Besef: ‘We streven ernaar om aan het eind van deze collegeperiode, het historisch besef en de kennis van de historie van de eigen woonplaats onder de Amstelveense inwoners te hebben vergroot’. Zij voegde eraan toe: ‘en waarom dan? Omdat wij denken dat de kennis van de eigen stad, de buurt, de straat waarin je woont, dat je snapt wat je ziet, waar je langs fietst wat is er veranderd, wat is er hier gebeurd, dat je dat veel sterker wortelt in de stad waarin je woont, dat je een identiteit geeft, dat je je er thuis voelt en dat je met veel meer liefde met je ruimtelijke omgeving, alsmede met je stadsgenoten om zal gaan. De uitgangspunten om dit doel te bereiken zijn als volgt: Promotie van de lokale historie, Educatie, Inventarisatie, Vieren en herdenken, Vindbaarheid en bekendheid en Participatie.


(Foto Amstelveenweb.com - 2022)

De genodigden volgen de presentatie
‘Participatie vonden we enorm belangrijk bij het uitzetten van het programma dat we dat met de inwoners met de erfgoedpartijen en met de gemeente raadsleden samen hebben willen doen en ik denk dat het ons goed is gelukt. Dat collegeprogramma kwam natuurlijk niet zomaar uit de lucht vallen want er was al een heel aantal projecten als een soort opmaat gaande om tot dit programma te komen. Je voelde het vanaf 2016 al vanuit initiatieven van de samenleving, je voelde het op de politieke agenda om steeds weer een stapje hoger te komen. In 2016 heb ik een nieuwe erfgoed nota geschreven voor de gemeente waarbij we al het beleid hebben geactualiseerd, de erfgoed verordening, de subsidieverordening, het archeologisch beleid, we hebben een aantal presentaties gehouden voor de gemeenteraad van de Historische Vereniging en toen is het toch een beetje gaan leven. In 2017 is een aantal projecten voorgelegd aan de gemeenteraad en is er  budget voor gehonoreerd, allemaal projecten met betrekking tot het lokale erfgoed. Eén daarvan was de Beeldbank die in 2017 werd opgericht.’

Beeldbank
Willemijn vertelde verder over de historische rubriek – Amstelveen zoveel jaar later – die wekelijks in het Amstelveens Nieuwsblad verscheen met een foto uit het historisch archief en daarnaast een foto van de situatie van het heden. Daarnaast gaf ze uitleg over de boeken die  Historisch Besef heeft gepubliceerd.

Boeken
De Vereniging Historisch Amstelveen werd gevraagd een goed boek te schrijven over de Ontstaansgeschiedenis van de gemeente – De Westkant van de Amstel. Er is een herdruk van het boek Jaren van Verduistering, uitgegeven, waarvan de schrijfster in 1989 Tiny Visser was en gaat over de bezettingstijd in Amstelveen. Het derde boek is getiteld de Monumenten van Amstelveen en toont de monumenten en ernaast staat een toelichting van de bewoner van destijds in 2017.

Monumenten en Lespakket
Willemijn ging verder met de aanwijzing als gemeentelijk monument van de Bunker, de kleine Sjoel aan de Randwijcklaan13 en de voormalige Kwikfit-garage. (Dat was eerst van Kleef’s Autobedrijf Zenith – lees het verhaal hierover: red.). Over al deze zaken gaf Willemijn een stukje voorgeschiedenis weer en zei dat er veel in de pers heeft gestaan, maar ook dat de gemeente Amstelveen heeft laten zien dat zij de strijd niet uit de weg gaat.

Pas in 2018 begon het college met het programma Historisch Besef en staat nu op de politieke agenda.  Zij voegde er aan toe: ‘wij hebben Cultuur en Educatie Amstelland opdracht gegeven om een lespakket samen te stellen over de lokale (ontstaans-) geschiedenis samen met heel veel erfgoed partijen en partijen die al les gaven aan scholen. We zijn om de tafel gaan zitten en zijn samen tot een mooi overzichtelijk breed lespakket gekomen, zoals Tweede Wereldoorlog, turftrappen, inpoldering enzovoorts. Het is beschikbaar voor alle leergangen van het primair onderwijs.’

Museum zonder Muren
Historische besef gaf Museum zonder muren opdracht om drie historische routes door Amstelveen te maken aan de hand van 8 informatiepanelen langs de route. De routes zijn samengesteld met de omwonende burgers, wijkplatforms en erfgoedpartijen.

Meldpunt Monumenten
In de gemeenteraad was een motie ingediend: ‘Laat Monumenten niet lopen’ waarin werd gevraagd om samen met inwoners de wijken door te lopen, zodat die konden laten zien welke objecten of gebouwen bescherming verdienen en het nu niet hebben. Via alle media werd inwoners gevraagd mee te denken en daarop zijn 72 inzendingen gekomen. Samen met de Historische Vereniging en erfgoedcommissie is er een selectie gemaakt en de regionale erfgoed organisatie heeft een diepgaander onderzoek gedaan. Uit de selectie zijn 14 gemeentelijke monumenten en één beschermd stadsgezicht gekomen. Enkele van deze monumenten zijn: het voormalige bushokje in het Oude Dorp, de onderwijzerswoning naast de voormalige Handwegkerk, de  voormalige Jan Ligthartschool aan de Van Weerden Poelmanlaan, de kerk van het Apostolisch Genootschap aan de Graaf Aelbrechtlaan, de Nonnenkap tuinhuisjes in Langs de Akker.

Joods Herdenkingsmonument en Plaquettes
Willemijn vervolgde haar culturele uitleg met het Joods Herdenkingsmonument dat in 2020 is geplaatst aan de Prins Bernhardlaan op initiatief van Amstelveen Oranje. Daarop staan de 165 namen van de Joodse slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog die zijn gedeporteerd en nooit meer zijn teruggekomen. Ook zijn er drie gedenktegels – plaquettes – geplaatst op plekken in de gemeente waar tijdens de Tweede Wereldoorlog rampen hebben plaatsgevonden ter nagedachtenis aan de mensen die daar zijn omgekomen. Alle tegels zijn gelegd op initiatief van de inwoners, nabestaanden die de oorlog hebben overleefd. De tegels zijn geplaatst aan de Henegouwselaan, aan de Keizer Karelweg net voor de helling en aan de Charlotte van Montpensierlaan.

Kerkenvisie Amstelveen
‘Er was een motie vanuit de gemeenteraad’ zo vertelde Willemijn, ‘met de titel de Kerkenvisie van Amstelveen, die werd vastgesteld in 2021. Hierin vroegen zij aan de gemeente om met alle kerkbesturen tezamen naar het toekomstperspectief te kijken en naar de 16 kerkgebouwen te kijken. Kerken hebben het vaak moeilijk en zij wilden kijken hoe zij dat toekomstperspectief konden verlengen, met bijvoorbeeld samenwerking of een herbestemming.’ Deze bijeenkomsten zullen worden voortgezet. 

Nogmaals Beeldbank
Willemijn sprak nogmaals over de beeldbank: ‘Inmiddels staan er ruim 10.500 foto’s op die ook allemaal zijn beschreven, onder andere van de hand van Harry Zuiderent die ook in de zaal zit. Tegenwoordig staan er ook al 14 films op en er komen af en toe filmpjes bij en het boek van Tini Visser staat op de beeldbank.

Maandelijkse rubriek Amstelveens Nieuwsblad
In de krant is nu gestopt met Amstelveen Toen en Nu maar één keer per maand houdt wethouder Raat een interview met iemand onder titel: ‘Het Amstelveen van…..’

Ondersteuning en Subsidies
Historisch Besef heeft diverse bijdragen in de vorm van subsidie geleverd aan: de filmopnames voor de herinneringenavond Villa Randwijck, voor de publicatie ‘Het Amsterdamse Bos’, aan het Lichtmonument ‘Levenslicht’ holocaust-herdenking, aan de archivering, digitalisatie en ontsluiting Middeleeuwse Gasthuisarchieven Amsterdam, aan de tentoonstelling ‘Heldinnen van Amstelveen’, de publicatie ‘Bovenkerkerpolder’, medewerking stickerboek ‘Verzamel Bijzonder Amstelveen’ Albert Heijn en aan de tentoonstelling Joodse werkkampen in het Amsterdamse Bos.

Tot Slot van deze presentatie
Willemijn zei dat er nog een aantal projecten voortgang zal hebben zoals de derde historische route die loopt door Bovenkerk en Westwijk De borden zullen in de tweede week van maart 2022 worden geplaatsten. In het Stadshart zal op 10 maart 2022 een markering worden geplaatst, zodat de mensen daar worden geattendeerd op de leuke routes. Ook komen er weer nieuwe projecten aan zoals die van mevrouw Linda Dekhuijzen die de gemeente heeft gevraagd voor het plaatsen van 42 struikelstenen – Stolpersteine  in de gemeente Amstelveen ter nagedachtenis aan de Joodse oorlogsslachtoffers zonder nabestaanden. Op 15 april 2022 worden de eerste stenen gelegd door de kunstenaar Gunter Demnig zelf. Er komt ook nog de publicatie van het boek ‘Nooit meer Teruggekomen’ van Amstelveen Oranje, naar verwachting in het tweede kwartaal van dit jaar (= 2022: red.). De educatieve inrichting van de bunker is nu in volle gang vertelde Willemijn, voor de basisgroepen 7 en 8. Er is ook nog een samenwerking gaande met betrekking tot onderzoek naar onteigening van Joods Vastgoed door Radboud Universiteit. Tot slot legde zij uit hoe de doelstelling die ze aan het begin voorlegde is bereikt en gaf achtereenvolgend het woord aan vier deelnemers van verschillende erfgoed partijen waarmee nauw is samengewerkt.


(Foto Amstelveenweb.com - 2022)

Cultuurhistoricus Daniël Metz spreekt
Museum zonder Muren
Als eerste van Museum zonder Muren kwam aan het woord Daniël Metz. Hij was onder de indruk van wat er zo allemaal had plaatsgevonden. Daar mocht hij een steentje aan bijdragen en vertelde over hoe de routes zijn samengesteld, over de borden, hij liet de wandelkaart zien van de routes en de borden die op het Stadsplein worden geplaatst om over de routes te informeren. De routes laten in een groeiende stad als Amstelveen bijzondere plekken zien waar iets heeft plaatsgevonden. Samen met onder andere bewoners van Amstelveen zijn er wandelingen gemaakt, aantekeningen gemaakt, waar gebouwen stonden die er niet meer staan enzovoorts. Het idee van een route is om op 8 locaties iets te laten zien en door de route worden ook verschillende buurten met elkaar verbonden. ‘Temeer omdat heel veel Amstelveners meer een buurtgevoel dan een Stadsgevoel hebben’ zo meldde Metz. De drie routes nemen al een hele grote plek in over de plattegrond van Amstelveen. Maar er kan ook nog een route komen door Waardhuizen en Middenhoven en een andere door Nes aan de Amstel en de Buurt over Ouderkerk om de geschiedenis zichtbaar te maken. Hij eindigde met de hoop uit te spreken dat de routes de komende periode voortgezet kunnen worden.


(Foto Amstelveenweb.com - 2022)

Anneke Bulk bestuurslid van de Vereniging Historisch Amstelveen vertelt
Vereniging Historisch Amstelveen (VHA)
Als tweede mocht Anneke Bulk van de VHA een beknopte presentatie geven. ‘Het deed de VHA dan ook goed’ zo zei ze ‘dat er een project Historisch Besef in het leven werd geroepen. Vooral in een stad waar mensen komen en gaan, want er is niet echt een oude kern zoals bv in Aalsmeer of Ouderkerk. We hebben heel goed samengewerkt met de gemeente en vooral met Willemijn, maar er zijn ook wel dingen dat je denkt: goh had dat nou niet anders gekund. Aan de hand van drie onderwerpen: monumenten, educatie  en wandelroutes wil ik laten zien wat goed gaat en een beetje wat niet helemaal goed gaat.’ Ze vertelde over de samenwerking tussen de gemeente en de VHA over het behouden van Randwijcklaan 13 dat een heel belangrijk monument is. Ze maakt zich soms zorgen over de voortgang van ’t Jagershuis en de Kwikfit garage, maar heeft er vertrouwen in dat de gemeente dit goed zal afhandelen. Vervolgens sprak mevrouw Bulk over de Bunker.

‘Dat begon met dat ik meekreeg hoe het toch mogelijk was dat ik als oude inwoonster van Amstelveen het meende dat ik die bunker wilde behouden en moest blijven. Toen dacht ik, ja alles wel, maar die moet wel behouden blijven en daar heb ik toen mijn best voor gedaan. En toen die behouden werd, werd ik gevraagd door de gemeente om na te denken wat er dan daar moest komen. Dat hebben we toen met een groep gedaan en dan hoor je niks meer. Dat verbaast me dan, want je zit in de flow van er komt wat en dan is het weer even weg.’ Zij vervolgde met de tegels over de onbedoelde bombardementen en is erg blij met de tegels. Op de tweede aan de Keizer Karelweg staat een tekst en daarna kwam er van alle kanten commentaar over die tekst en de snelheid van plaatsing, ondanks dat de toedracht nog niet duidelijk was. ‘Daar is nog steeds onderzoek naar, want de juiste toedracht weten we nog steeds niet. En als het verkeerd is, moet het later maar worden aangepast’ was haar reactie. ‘De reacties rekent de VHA zich ook aan, maar we konden niet beter’ zo zei mevrouw Bulk.


(Foto Amstelveenweb.com - 2022)

Stieneke Kruijer van GroenLinks-Amstelveen en Sandra van Engelen van CDA-Amstelveen volgen de toespraken
Ook sprak mevrouw Bulk over het lespakket voor groep 7 en  8 van de basisschool dat de VHA heeft ontwikkeld. Het leren over de plaats waar de kinderen wonen. Dat wordt gedaan in de les: ‘Een uurtje Amstelveen’ waarin mevrouw Bulk iets vertelt aangevuld door een onderwijsman, een speurtocht in het gebouw en evaluatie. De onderwijsman heeft contact gehad met de gemeente over het lespakket. Maar toen ineens was er het lespakket van de gemeente en dat vind ik jammer. Dus ik hoop dat dat beter en goed in elkaar geschoven kan worden, want het is niet goed dat we dat naast elkaar doen.’ Tot slot, al was haar tijd om vertelde zij nog wat over een item dat wel goed is verlopen, een wandeling door het Oude Dorp en Randwijck. ‘Daar kwamen veel mensen op af, maar om dat heel veel te doen, in je vrije tijd en gratis werd een beetje veel. Daniël Metz kwam bij ons en die bedacht wandelroutes die mensen zelf konden afleggen en daar hebben we veel aan kunnen bijdragen. We zijn blij dat de burgemeesters van Amstelveen altijd bij openingen van tentoonstellingen van de VHA. We hopen dat ook al is het project is afgelopen, we toch samen verder zullen gaan.’


(Foto Amstelveenweb.com - 2022)

Hugo van der Kooij voorzitter van de Stichting Amstelidee en lid van de Stichting Amstelveen Oranje
Amstelveen Oranje
De derde persoon die voor de pitch kwam was Hugo van der Kooij en haalde een zin aan van Kafka: ‘In de vervormde spiegel van de kunst presenteert zich een onvervormde werkelijkheid.’ Daarna sprak hij nog over Kafka en zijn ideeën, maar het was moeilijk voor een leek te volgen wat nu het punt was. Eén ding was wel duidelijk, Kafka had WOII voorspeld en dat Kafka een doel had dat we allemaal gemeen hebben, de verhalen. Historische verhalen en Hugo vertelde nog eens over het monument ‘Nooit meer teruggekomen.’ Het is belangrijk dat dit verhaal wordt doorverteld, met name als straks het boek met dezelfde titel verschijnt. Als tweede is Amstelveen Oranje bezig met de Levenslichtzuil, dat een educatieve informatiezuil wordt om uitroeiing, deportatie te voorkomen, dat begint bij pesten en uitsluiten. Ook is er een tegeltjes project gaande, gemaakt door kinderen van de basisscholen waarbij ze hun idee van vrijheid met een tekening of zinsnede weergeven. Dat wordt dan weer een tegeltjes muur (zoals er ooit was: red.).  

Er was in 2021 een vrijheidsjournaal door kinderen gemaakt en dat was een groot succes dus Hugo hoopt dat dat bij een volgend college voortgezet kan worden. Hij sloot af met een herdenking bij het monument aan de Nesserlaan van Antoon de Lange 75 jaar na de bevrijding, waar ook de verloofde van Antoon met andere familie aanwezig was. Er werden toen verhalen verteld en aan het eind had de familie nog een boodschap – hoop. Zij geloofden in betekenis van verhalen, de betekenis van geschiedenis. Tot slot zei Hugo: ‘Ik reken op u – de verhalen moeten blijven!’


(Foto Amstelveenweb.com - 2022)

Noëlle Slinger projectleider bij Cultuureducatie Amstelland
Cultuureducatie Amstelland.
Als laatste pitch kwam Noëlle Slinger naar voren en legde uit wat Cultuureducatie Amstelland allemaal doet. Noëlle vertelde dat ze voor de gemeente de Leerlijn Historisch Besef Amstelveen hadden opgezet. Wel in samenspraak met andere organisaties zodat er geen overlap is. In de leerlijn leren de leerlingen over de geschiedenis van Amstelveen aan de hand van tastbare overblijfselen in de stad, over het bestuderen van historische bronnen, het leren conclusies trekken uit historische bronnen, dat de geschiedenis van de stad nog overal in de eigen omgeving te vinden en te herkennen is en verbanden leggen tussen verleden, heden en toekomst. De onderwerpen waren ook aan de basisscholen voorgelegd en naar aanleiding daarvan zijn 12 onderwerpen naar voren gekomen. Voor groep 3 en 4 archeologie, buitenbeelden, een bos in Amstelveen en op weg in Amstelveen.

Voor groep 5 en 6 heemparken, hoe heet jouw straat, overal monumenten en porselein om trots op te zijn. Voor groep 7 en 8 Amstelveen van dorp tot stad, een boek in brieven, een (tover)poel en de Tweede Wereldoorlog. Noëlle legde uit hoe de lessen dan in elkaar steken en met welke organisaties ze hebben samen gewerkt. Op dit moment zijn ze bezig met de educatieve functie van de lessen in de Bunker: dat worden drie lessen waarvan de 2de les een bezoek is aan de bunker en tijdens dat bezoek wordt aandacht besteed aan de omgeving van de bunker, de functie ervan en de verhalen van inwoners.


(Foto Amstelveenweb.com - 2022)

Fleur Albers beleidsmedewerker Kunst en Cultuur
Tot slot benoemde Noëlle de Stolpersteine die ook in de les worden verwerkt als aanvulling op WOII en als ze er zijn dat de klas langs de Stolpersteine zal lopen.

Interactieve Evaluatie
Eindelijk kreeg Fleur Albers het woord, waarin zij de interactieve evaluatie hield door middel van stellingen en de Mentimeter. De aanwezigen kregen uitleg hoe ze hieraan meekonden doen via hun mobiele telefoon en het was leuk om de mensen bezig te zien met het instellen van hun telefoons. Hieraan werd nog best veel plezier beleefd, maar echt veel nieuws leverde het niet op omdat iedereen het bijna overal mee eens was. De eerste vraag werd gezien als testvraag: Het is belangrijk dat de gemeente aandacht besteed aan lokale geschiedenis en erfgoed. Dat ging goed dus daarna kon Fleur haar stellingen één voor één afwerken.


(Foto Amstelveenweb.com - 2022)

Herbert Raat (VVD) wethouder Welstand en Monumenten


Het laatste woord
Na deze lange zit kreeg Herbert Raat (VVD) wethouder Welstand en Monumenten het woord en was blij dat het samenzijn nu eindelijk weer kon plaatsvinden. Hij moest aan de eerste keer van het samenzijn van Historisch Besef denken dat plaatsvond op een hele zonnige dag in de Amsteltuin. Hij bedankte als wethouder de gemeenteraad voor hun steun. Het is meestal de politiek maar hiermee hebben we gezorgd dat dit voor heel Amstelveen is en benoemde vervolgens alle partijen die op deze maandag middag hiervoor naar ANNA waren gekomen.  Tot slot bedankte hij met bloemen Anneke Bulk, Hugo van der Kooij, Daniël Metz, Noëlle Springer, Dick Huijer en Willemijn mocht ook een bos bij zich houden voor haar vele werk en uren die zij hierin heeft gestoken.


(Foto Amstelveenweb.com - 2022)

Groepsfoto met mensen die met het project jarenlang betrokken geweest
Toen was het tijd voor drank en hapjes en ging de redactie van Amstelveen huiswaarts om dit verslag voor u, bezoeker van onze website, te maken.