Geef de decentrale overheden de ruimte

Decentrale overheden kunnen veel taken beter uitvoeren dan het Rijk. Maar dat kan alleen als zij de ruimte krijgen om die taken ook zelfstandig uit te voeren. Daarnaast moet het systeem van overdracht van geld van het Rijk naar gemeenten, provincies en waterschappen eenvoudiger en transparanter worden.

Bovendien moeten gemeenten meer belasting kunnen heffen (ingezetenenbelasting), onder gelijktijdige verlaging van de Rijksbelasting. Dat schrijft de Raad voor de financiële verhoudingen (Rfv) in een briefadvies aan de (nieuwe) Tweede Kamer en de beide informateurs.

De Rfv vindt bij, dat decentralisaties van het Rijk naar gemeenten, provincies en waterschappen aan een aantal eisen moet worden voldaan. In de eerste plaats hoort bij taakoverdracht een grote beleids- en uitvoeringsvrijheid voor wie de taak gaat doen. Daarbij kunnen verschillen ontstaan tussen de decentrale overheden en dat dient het Rijk dan ook te accepteren.

Decentraliseren houdt volgens de Raad ook een minimale verantwoordingslast in. En bij verantwoording moet het gaan om de maatschappelijke effecten. Decentrale overheden moeten voor het uitoefenen hun taken minder afhankelijk worden van het Rijk. Dit kan door de eigen belastingen te verhogen, onder gelijktijdige verlaging van de Rijksbelastingen.

Gemeenten: bundel regelingen

De Rfv pleit ervoor de Wwb, Wsw en Wajong te bundelen en op termijn onder te brengen in de algemene uitkering van het gemeentefonds. Gemeenten moeten meer mogelijkheden krijgen om mensen aan het werk te krijgen, bijvoorbeeld door inkomenssuppletie. Ook in de Jeugdzorg moeten de schotten tussen de verschillende geldpotjes verdwijnen.

Grondexploitatie en investeringen

Door het stilvallen van de woningbouw vallen inkomsten uit de grondexploitatie van gemeenten tegen of slaan zelfs om in een kostenpost. De Rfv adviseert de afschaffing van het Investeringsbudget Stedelijke Vernieuwing in 2014 te heroverwegen. Voor krimpgebieden stelt de Raad voor te komen tot een (regionaal) vereveningsfonds om investeringen mogelijk te maken. Ook beveelt de Raad aan, dat provincies en gemeenten hun bestaande vermogens kunnen aanwenden voor investeringen, wat door het wetsvoorstel Houdbare overheidsfinanciën onmogelijk dreigt te worden.

Provincies en waterschappen

De Rfv stelt voor de opcenten op de motorrijtuigenbelasting, de belangrijkste inkomensbron van provincies, te vervangen door een meer evenwichtige en herkenbare ingezetenenbelasting. Wat de waterschappen betreft stelt de Raad de decentralisatie van het hoogwaterbeschermingsprogramma voor.

Decentrale overheid?

De decentrale overheid bestaat uit provincies, gemeenten en waterschappen. Omdat Nederland een gedecentraliseerde eenheidsstaat is, hebben deze weliswaar eigen bevoegdheden, maar alleen op die gebieden, waarop zij niet in de bevoegdheid van het Rijk treden.