Geothermie gaat met het Klimaatakkoord een grote vlucht nemen

Geothermische energie is thermische energie die wordt opgewekt en opgeslagen in de aarde. Thermische energie is de energie die de temperatuur van de materie bepaalt. De geothermische energie van de aardkorst is afkomstig van de oorspronkelijke vorming van de planeet en van radioactief verval van materialen (in onzekere, maar mogelijk ongeveer gelijke verhoudingen). De geothermische gradiënt, het temperatuurverschil tussen de kern van de planeet en zijn oppervlak, drijft een continue geleiding van thermische energie in de vorm van warmte van de kern naar het oppervlak. Het woord geothermie is afkomstig van de Griekse wortels γη (ge), wat aarde betekent, en θερμος (thermosfles), wat heet betekent.

De interne warmte van de aarde is thermische energie die wordt opgewekt door radioactief verval en voortdurend warmteverlies door de vorming van de aarde. Temperaturen aan de grens van de kernmantel kunnen oplopen tot meer dan 4000 °C. De hoge temperatuur en druk in het binnenste van de aarde zorgen ervoor dat sommige gesteenten smelten en vaste mantels zich plastisch gedragen, met als gevolg dat delen van de mantel naar boven trekken omdat ze lichter zijn dan het omliggende gesteente. Rots en water worden in de korst verhit, soms tot 370 °C.

Geothermische energie is kosteneffectief, betrouwbaar, duurzaam en milieuvriendelijk, maar is van oudsher beperkt tot gebieden in de buurt van tectonische plaatgrenzen. Recente technologische vooruitgang heeft het bereik en de omvang van levensvatbare hulpbronnen drastisch uitgebreid, met name voor toepassingen, zoals woningverwarming, waardoor het potentieel voor wijdverbreide exploitatie is ontstaan. Bij geothermische putten komen broeikasgassen vrij die diep in de aarde gevangen zitten, maar deze emissies zijn per energie-eenheid veel lager dan die van fossiele brandstoffen.

Geothermie staat aan de vooravond van een grote vlucht in Nederland. In het Klimaatakkoord wordt bijna een vertienvoudiging voorspeld in de komende 12 jaar. Geothermieputten hebben last van corrosie, wat kan leiden tot lekkages naar de omgeving. Staatstoezicht op de Mijnen (SodM) gaat daarom scherper toezien op de veiligheid van geothermieputten en zal bovendien strengere eisen formuleren waaraan putten moeten voldoen om ervoor te zorgen dat het veilig blijft.



'Geothermie zal in de toekomst een steeds grotere rol gaan spelen in onze energievoorziening. Dan is het van belang dat het veilig gebeurt. Alle geothermisten in Nederland hebben te maken met corrosie van de put door het oppompen van het zoute water uit de ondergrond. In sommige gevallen is de put zelfs stilgelegd om lekkage naar de omgeving te voorkomen. Dit probleem moet duurzaam opgelost worden door een kwalitatief betere put. Daar gaan wij komend jaar na overleg met de sector eisen voor opstellen' -aldus Ir. Theodor Kockelkoren, inspecteur-generaal van SodM.


Ook de locatie is van belang. Allereerst heeft SodM geadviseerd om terughoudend te zijn met geothermie in de buurt van seismisch actieve breuken in de diepe ondergrond vanwege het risico op het veroorzaken van aardbevingen. Ten tweede is het goed als gemeentes rekening houden met de plek waarop zij geothermie toestaan. Geothermie moet weliswaar bij uitstek in de buurt van afnemers plaatsvinden in verband met het transport van de warmte, maar dat betekent niet dat installaties pal naast woonwijken hoeven te worden gesitueerd. Bij mogelijk onderhoud en weghalen van de put aan het einde van de levensduur moet er namelijk weer een boortoren op kunnen, zonder overlast voor de directe omgeving. Dat is ook belangrijk voor het maatschappelijk draagvlak voor geothermie.

Wat is de rol van SodM? SodM houdt toezicht op de veiligheid voor mens en milieu bij de winning van geothermie. In juli 2017 heeft SodM in dat kader een aantal aanbevelingen gedaan aan de geothermiesector en het ministerie van Economische Zaken en Klimaat in de Staat van de sector Geothermie. Om aardwarmte te mogen opsporen en winnen, moet de exploitant vergunningen aanvragen bij het ministerie van Economische Zaken en Klimaat. SodM adviseert het ministerie over het verlenen van vergunningen. Meer informatie over aangevraagde en verleende vergunningen is te vinden op het Nederlands Olie- en Gasportaal. Lees ook het artikel: Schadelijke lekkage dreigt bij alle duurzame aardwarmteprojecten in Nederland