Groeiende internationale roep om onderzoek naar oorlogsmisdaden in Ukraïne

VN-chef António Guterres heeft op dinsdag 5 april 2022 zijn stem toegevoegd aan de groeiende internationale roep om een onderzoek naar oorlogsmisdaden bij het doden van burgers in de Oekraïense stad Boecha.

De opmerkingen van de secretaris-generaal kwamen na schokkende beelden uit Bucha in de buitenwijken van Kiev, waarop honderden doden te zien waren, sommigen met schotwonden en hun handen op de rug gebonden, anderen verbrand of in massagraven, in gebieden die voorheen onder controle van de Russische troepen stonden. De heer Guterres, die de VN-Veiligheidsraad toesprak, zei dat een onafhankelijk onderzoek nodig is om te garanderen dat er daadwerkelijk verantwoording wordt afgelegd.

Hij omschreef de crisis in Oekraïne, die is ontstaan door de 'volwaardige invasie' van Rusland in zijn buurland, als 'een van de grootste uitdagingen ooit voor de internationale orde en de mondiale vredesarchitectuur, die is gebaseerd op het Handvest van de Verenigde Naties.'

(Foto Manuel Elias/Wikipedia - 2019)

António Manuel de Oliveira Guterres (geboren op 30 april 1949) is een Portugees politicus en diplomaat in dienst van de 9de secretaris-generaal van de Verenigde Naties. Als lid van de Portugese Socialistische Partij was hij van 1995 tot 2002 premier van Portugal

Tot nu toe heeft het Russische offensief in slechts één maand meer dan 10 miljoen mensen op de vlucht gejaagd, de snelste gedwongen volksverhuizing sinds de Tweede Wereldoorlog, zei de heer Guterres. Van dat aantal zijn er volgens het VN-vluchtelingenagentschap UNHCR meer dan 4,2 miljoen de Oekraïense grenzen ontvlucht, tegen de achtergrond van voortdurende beschietingen en het gebruik van willekeurige wapens, waarbij tussen 24 februari en 2 april 86 gezondheids- en medische faciliteiten zijn aangevallen, aldus de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO).

Gezien de urgentie van de situatie verklaarde de VN-chef dat hij de noodhulpcoördinator van de VN, Martin Griffiths, de opdracht had gegeven naar Rusland en Oekraïne te reizen om aan te dringen op een dringend humanitair staakt-het-vuren.

In Genève, waar Michelle Bachelet, hoofd van de VN-rechtencommissie, de gebeurtenissen in Bucha heeft veroordeeld en heeft gesproken over mogelijke oorlogsmisdaden, verklaarde haar bureau dat deze episode een nieuw dieptepunt in de oorlog inluidt, waarbij de lichamen van de slachtoffers in de dood zijn ontheiligd.



'Wat we in Bucha en andere gebieden hebben zien gebeuren, wijst duidelijk op een zeer verontrustende ontwikkeling... alles wijst erop dat de slachtoffers direct het doelwit waren en direct werden gedood'-  aldus Liz Throssell, woordvoerster van het Bureau van de Hoge Commissaris voor de Mensenrechten (OHCHR). Voordat de gebeurtenissen in Bucha aan het licht kwamen, had het VN-rechtenbureau de willekeurige beschietingen en bombardementen al als waarschijnlijke oorlogsmisdaden bestempeld.

'Je zou kunnen aanvoeren dat er een militaire context was voor bijvoorbeeld een gebouw dat geraakt werd, maar het is moeilijk te zien wat de militaire context was van een individu dat op straat ligt met een kogel in het hoofd, of wiens lichaam verbrand is,' vertelde mevrouw Throssell aan journalisten. In antwoord op de Russische bewering dat de beelden van Bucha vervalst zijn, legde mevrouw Throssell uit dat mensenrechtenonderzoekers nauwgezette forensische procedures volgen om de waarheidsgetrouwheid te garanderen van alle video's of foto's die afkomstig zijn van plaatsen waar mogelijk oorlogsmisdaden zijn gepleegd.

'Het gaat erom de naam van het burgerslachtoffer te achterhalen, indien mogelijk de datum waarop de persoon stierf en hoe hij stierf, en dat kan helpen om vast te stellen wie hem gedood heeft,'- zei ze, eraan toevoegend dat nog niet is vastgesteld of er een oorlogsmisdaad is gepleegd. 'We zeggen niet dat dit specifieke incident een oorlogsmisdaad is, dat kunnen we nog niet vaststellen, daarom moet er gedetailleerd forensisch onderzoek worden gedaan... Gerechtigheid en verantwoording vergen tijd; wat belangrijk is, is dat dit werk wordt ondernomen en wordt voortgezet om ervoor te zorgen dat er verantwoording wordt afgelegd in de toekomst.'



Kort na de Russische inval in Oekraïne werden door de Mensenrechtenraad in Genève toponderzoekers naar de rechten van de mens aangesteld. De internationale onderzoekscommissie voor Oekraïne heeft als mandaat het verzamelen van getuigenissen en bewijzen van overlevenden van ernstige schendingen van de rechten, maar is geen gerechtelijk orgaan en kan geen uitspraak doen over oorlogsmisdaden. Op verzoek van 39 ICC-lidstaten is ook een afzonderlijk onderzoek van het Internationaal Strafhof (ICC) naar vermeende ernstige schendingen van de Conventie van Genève aan de gang, dagen nadat Russische troepen Oekraïne op 24 februari 2022 waren binnengevallen.

Terug in de Veiligheidsraad voegde de heer Guterres eraan toe dat buiten de grenzen van Oekraïne en met name in ontwikkelingslanden, de verstoring van de mondiale toeleveringsketens als gevolg van de oorlog heeft geleid tot enorme prijsstijgingen voor voedsel, energie en meststoffen, aangezien Rusland en Oekraïne belangrijke mondiale producenten zijn.

'Alleen al in de afgelopen maand zijn de tarweprijzen met 22% gestegen, de maïsprijzen met 21% en de gerstprijzen met 31%' - aldus de secretaris-generaal, die bezorgd opmerkte dat 74 ontwikkelingslanden met een totale bevolking van 1,2 miljard mensen "bijzonder kwetsbaar" zijn voor de snel stijgende kosten van voedsel, energie en meststoffen. De VN-chef waarschuwde ook dat de terugbetaling van schulden nu 16% van de exportinkomsten van de ontwikkelingslanden vertegenwoordigt, terwijl de last tweemaal zo hoog is voor kleine eilandstaten in ontwikkeling, als gevolg van de gestegen rentevoeten en de dure invoer.