Groeiende loonkloof tussen vaste krachten en mensen met flexwerk

'De arbeidsmarkt is de laatste 20 jaar steeds flexibeler geworden. Nog maar 60% van de werkende bevolking in Nederland heeft een vast contract als gevolg van de groei van onzeker werk. Daardoor verkeren steeds meer werkenden in onzekerheid, wat veelal negatieve invloed heeft op hun leven. De flexibilisering heeft echter ook grote economische gevolgen voor heel Nederland. Mensen krijgen later kinderen door de onzekerheid, stellen het kopen van een huis uit en hebben minder mogelijkheden tot bijscholing bij de werkgever.

(Bron FNV - 2018)

Primair inkomen per uur van werknemers met een onzeker contract gecorrigeerd voor kenmerken uit de werkkring en persoonskenmerken als percentage van het inkomen van werknemers met een vast contract in 2015

Een steeds groter deel van het in Nederland verdiende inkomen valt toe aan kapitaal, terwijl een steeds kleiner deel terecht komt bij werkenden. De Nederlandse Bank heeft aangetoond dat dit voor een groot deel samenhangt met de flexibilisering van de arbeidsmarkt. Doordat het aandeel van werkenden in het totale nationale inkomen nu zo laag is, maakt dat er in Nederland veel ruimte is voor hogere lonen voor zowel mensen met onzeker werk als voor werkenden met een vast contract. Hierover is brede consensus onder Nederlandse economen. Door onder meer het CPB en DNB wordt bevestigd dat er veel ruimte is voor hogere lonen. Het gunstige bestedingseffect dat uitgaat van hogere lonen zal in het bijzonder gunstig zijn voor het binnenlands bedrijfsleven en is goed voor de werkgelegenheid' -staat in het voorwoord van het rapport Flexwerk verdient beter van de FNV.

De Nederlandse samenleving loopt jaarlijks zo'n 10 miljard euro mis aan belasting- en premie-inkomsten. Oorzaak is de groeiende loonkloof tussen vaste krachten en mensen met onzeker werk. Dat blijkt uit het rapport ‘Flexwerk verdient beter’ (pdf 13 pagina’s) van vakbond FNV. Tuur Elzinga, vicevoorzitter van de FNV: ‘Als samenleving doen we niet alleen de mensen met onzeker werk, maar ook onszelf tekort. We lopen inkomsten mis die we dringend nodig hebben voor bijvoorbeeld het onderwijs, de zorg en de kosten van de vergrijzing.’

35 tot 40 procent minder dan vast contract. Gemiddeld verdienen werknemers met een onzeker contract 35 procent minder dan mensen met een vast contract. Het gaat om bijvoorbeeld oproep-, inval-, of uitzendkrachten en mensen met een tijdelijk contract. Voornaamste oorzaak van deze scheefgroei, is dat bedrijven maar ook overheidsinstellingen op zoek blijven naar nieuwe manieren om werkenden nog minder te betalen. Ook veel zzp’ers hebben minder inkomsten dan vaste werknemers die vergelijkbaar werk doen (40 procent minder). Alles bij elkaar lopen deze werkenden samen jaarlijks 35 miljard euro mis aan gederfde inkomsten, zo blijkt uit het rapport dat de FNV vandaag op 1 mei presenteert. Het gaat om 28 miljard euro voor werkenden in het bedrijfsleven en 7 miljard voor werkenden in de publieke sector.


(Foto Martin de Bouter/FNV - 2017)

Tuur Elzinga vicevoorzitter, internationaal secretaris van FNV

Tuur Elzinga: ‘Dit leidt tot een negatieve spiraal van concurrentie op arbeidskosten. De FNV is een Offensief begonnen om deze race naar beneden te keren. Flexibel werkenden moeten juist meer betaald krijgen. Zodat voor werknemers vaste contracten met zekerheid weer de norm worden. En zodat ook zelfstandigen weer fatsoenlijke tarieven krijgen.’

Hogere lonen goed voor economie. Deze scheefgroei tussen vast en flexibel werk leidt tot onzekerheid en lagere levenskwaliteit voor de mensen om wie het gaat, maar heeft ook grote economische gevolgen. Het aandeel van de lonen in de economie neemt al 20 jaar af, terwijl de winsten van de bedrijven nog nooit zo hoog waren. Tuur Elzinga: ‘Iedereen is het er over eens dat de lonen in Nederland omhoog moeten, vooral voor onzeker werk. Hogere lonen zijn goed voor de koopkracht en een belangrijke stimulans voor de economie. Wij willen dat het geld bij de werkenden terecht komt zodat zij weer meer te besteden krijgen. Nu verdwijnt het in de winsten van bedrijven en in de zakken van aandeelhouders.’

Als het lukt om de beloning voor onzeker werk gelijk te trekken met die van vast werk, is dat bovendien gunstig voor de Nederlandse schatkist. Die krijgt meer belasting- en premie-inkomsten binnen en hoeft minder toeslagen te betalen. Naar schatting is dit voordeel voor de schatkist jaarlijks netto 10 miljard euro.

Vast werk weer de norm. Om de scheefgroei aan te pakken moet vast werk weer de norm worden, vindt de FNV. Tuur Elzinga: ‘Ik begrijp best dat werkgevers bij ziek en piek, behoefte hebben aan tijdelijk extra personeel. Maar daar moet dan wel meer voor betaald worden. De flexibiliteit die je vraagt van de werkende, moet gecompenseerd worden. En voor zelfstandigen moeten er minimumtarieven komen die hoog genoeg zijn om pensioenopbouw en een arbeidsongeschiktheidsverzekering van te betalen’


(Bron FNV - 2018)

De beloning van werknemers met een onzeker contact als zij even veel zouden verdienen als werknemers met een vast contract vergeleken met hun daadwerkelijke beloning (primair inkomen) in 2016 in euro's

Elzinga: ‘De overheid moet hierbij het goede voorbeeld geven en alleen nog mensen in vaste dienst aannemen. Als zelfstandigen worden ingehuurd, dan tenminste tegen een fatsoenlijk tarief dat qua kosten vergelijkbaar is met het cao-loon.’ De FNV wil dat voor zelfstandigen een uitzondering wordt gemaakt in de mededingingswet zodat zij collectief kunnen onderhandelen over tarieven.

Handhaving en naleving. ‘Flexwerk verdient beter’ bevat ook concrete voorbeelden van de manier waarop bedrijven bestaande regels nu ontduiken en omzeilen. Zoals het niet betalen van sociale premies, betalen van minimumloon in plaats van het cao-loon, achterhouden van toeslagen en reiskostenvergoedingen en inzetten van mensen via payrolling of als schijnzelfstandige. De FNV heeft een speciale afdeling Handhaving en Naleving FNVT die deze misstanden aan de kaak stelt. Het aantal werknemers met een onzeker contract bedraagt intussen 1,8 miljoen, onder wie veel jongeren. Daarnaast zijn er 1,4 miljoen zelfstandigen. De grootste groep zzp’ers (800.000 mensen) zet alleen zijn of haar arbeid in en doet vergelijkbaar werk als werknemers. Op 1 mei 2018, Dag van de Arbeid, organiseert de FNV een demonstratieve mars door Den Haag. Inzet zijn meer echte banen met voldoende kwaliteit, zekerheid en inkomen.