Hervorming van de Wmo pakt nadelig uit voor veel mensen

Het wetsvoorstel voor hervorming van de Wmo pakt nadelig uit voor mensen met een arbeidsongeschiktheidsuitkering, een inkomen tot modaal en/of een wisselend inkomen en zet hun besteedbaar inkomen extra onder druk. Dat blijkt uit berekeningen die het Nationaal Instituut voor Budgetvoorlichting (Nibud) maakte voor Ieder(in), de koepelorganisatie voor mensen met een beperking. De hervormde Wmo bevat een inkomens- en vermogensafhankelijke eigen bijdrage die kan oplopen tot ruim € 300 per maand.

Te sterke verhoging. Sinds 2019 betalen mensen voor Wmo-ondersteuning – zoals woningaanpassingen, hulpmiddelen, dagbesteding en andere vormen van ondersteuning – een vast bedrag van rond de € 20 per maand (in 2025 € 21). Het kabinet wil dit vaste bedrag afschaffen en voor inkomens vanaf 135 procent van het sociaal minimum een eigen bijdrage invoeren die afhankelijk is van inkomen en vermogen. Tot 135 procent van het sociaal minimum blijft er een vast tarief van rond de € 23. ‘Daarna gaat met elke € 100 boven deze grens de eigen bijdrage € 10 omhoog. Dat is een te sterke en steile verhoging die betekent dat mensen met een inkomen tot modaal al snel veel meer eigen bijdrage gaan betalen dan nu,’ zegt Nibud-directeur Arjan Vliegenthart.

(Foto NIBUD - 2023)

Arjan Vliegenthart de directeur van NIBUD
Stapeling. De eigen bijdrage voor de Wmo is niet de enige uitgave die mensen als gevolg van hun beperking hebben. Vaak hebben ze hogere uitgaven aan energie, vervoer, kleding en voeding dan andere huishoudens. Vliegenthart: ‘Uit een eerder onderzoek van Ieder(in) blijkt dat bijna 40 procent van deze groep nu al zorg mijdt vanwege de kosten, met alle gevolgen van dien.’ Het wetsvoorstel maakt daarnaast geen onderscheid in leeftijd of leeftijdsfase. ‘Iemand die vanaf z’n 74ste ondersteuning van de Wmo nodig heeft, maakt daar minder lang gebruik van dan iemand die daar op z’n 24de of nog eerder al mee moet beginnen.’

Verzamelinkomen. De nieuwe eigen bijdrage moet op 1 januari 2027 ingaan. Er wordt gekeken naar het inkomen van twee jaar eerder. Met het huidige prijspeil komt het maximale tarief neer op € 328. De eigen bijdrage is onderhevig aan inflatie en kan van jaar tot jaar verschillen. Bij de weging van het inkomen voor de eigen bijdrage wordt gekeken naar het verzamelinkomen en niet naar het netto besteedbare inkomen. Mensen met een arbeidsongeschiktheidsuitkering hebben echter geen recht op arbeidskorting, waardoor hun netto-inkomen honderden euro’s lager kan liggen dan dat van mensen die werken en een vergelijkbaar bruto-inkomen hebben.

Peiljaar. Ook over huishoudens met een wisselend inkomen maakt het Nibud zich zorgen. ‘Als je inkomen schommelt, kan het zijn dat je in een jaar waarin je inkomen lager is, toch een hoge eigen bijdrage moet betalen. Gelukkig is daaraan gedacht en kan het peiljaar in sommige gevallen worden verlegd, maar dat moet wel actief onder de aandacht worden gebracht bij de mensen om wie het gaat.’ Ook huishoudens die te maken hebben met een plotselinge beperking als gevolg van een ongeluk of ziekte gaan er in bruto-inkomen soms flink op achteruit en zij kunnen eveneens veel baat hebben bij een peiljaarverlegging.

Hoge zorgkosten. Koepelorganisatie Ieder(in) is ongerust over de gevolgen die de verhoging van de eigen bijdrage heeft. ‘Voor mensen die leven met een levenslange beperking wordt het hebben van een handicap onbetaalbaar,’ waarschuwt Deborah Lauria, directeur van Ieder(in). ‘Deze mensen betalen straks de prijs voor een financieel probleem dat ze niet zelf hebben veroorzaakt.’ Zij vreest dat niet alleen mensen met een beperking zelf, maar ook hun mantelzorgers het financieel niet meer zullen kunnen bijbenen.

VN-verdag. Ieder(in) stelt bovendien dat het wetsvoorstel in strijd is met het VN-verdrag Handicap, dat Nederland geratificeerd heeft. Dat verdrag verplicht landen ervoor te zorgen dat mensen met een beperking geen extra drempels ondervinden in toegang tot zorg. Volgens het zogeheten standstill-beginsel mogen verworven rechten niet verslechteren. ‘Dat is echter precies wat hier dreigt te gebeuren,’ zegt Lauria. ‘Dit wetsvoorstel moet aangepast worden. Beperk de eigen bijdrage bijvoorbeeld alleen tot de huishoudelijke hulp en laat het abonnementstarief intact voor alle andere vormen van ondersteuning.’

Wmo? De Wet maatschappelijke ondersteuning 2015 (Wmo 2015) is een Nederlandse wet die op 1 januari 2015 in werking getreden is. Het is de opvolger van de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo) die in 2007 was ingevoerd. Wmo 2015 vormt een onderdeel van het stelsel van Zorg en Welzijn, dat verder bestaat uit de Wet langdurige zorg (Wlz), de Zorgverzekeringswet (Zvw) en de Jeugdwet.

Vanaf 1 januari 2015 zijn gemeenten verantwoordelijk voor het ondersteunen van de zelfredzaamheid en participatie van mensen met een beperking, chronische psychische of psychosociale problemen. De ondersteuning moet erop gericht zijn dat mensen zo lang mogelijk in de eigen leefomgeving kunnen blijven. Voor mensen met psychische of psychosociale problemen of voor mensen die, al dan niet in verband met risico’s voor hun veiligheid als gevolg van huiselijk geweld, de thuissituatie hebben verlaten, voorzien gemeenten in de behoefte aan beschermd wonen en opvang.