Het is de overheid die moet veranderen!

Vitale samenleving vraagt overheid die burgers de ruimte geeft

Verwijten aan het adres van burgers, dat zij zich niet betrokken voelen bij de publieke zaak, of hun verantwoordelijkheid niet nemen, zijn misplaatst. De vitale samenleving, waarin mensen zich volop inzetten, bestaat al. Het is de overheid die moet veranderen.

In de oude situatie hanteert de overheid een participatieladder voor burgers, waarin de overheid aangeeft, hoeveel inspraak burgers mogen hebben. In de nieuwe situatie moet er een participatietrap voor de overheid komen. Loslaten is de belangrijkste trede; geef burgers alle ruimte. En reguleer alleen iets, wanneer dat echt nodig is.

Woningcorporaties, zorg- en onderwijsinstellingen vervullen publieke taken. Zij moeten weer het besef krijgen, dat huurders, patënten en leerlingen en hun ouders hun echte eigenaren zijn. Het roer moet om. Zij moeten zich opnieuw maatschappelijk verankeren.

(Foto Amstelveenweb.com - 2012)

Geef de burgers de ruimte!

Dat schrijft de Raad voor het openbaar bestuur (Rob) in zijn advies 'Loslaten in vertrouwen. Naar een nieuwe verhouding tussen overheid, markt en samenleving' (pdf). Het advies is gevraagd door de minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties. Dit is gedaan tegen de achtergrond van de wens om tot een compacte overheid te komen. Centrale vraag in het Rob-advies is: op welke wijze en onder welke voorwaarden kan het politieke bestuur publieke taken loslaten en overlaten aan andere dan overheidsorganisaties?

De Raad plaatst zijn analyse in een historisch perspectief. Publieke taken werden aanvankelijk door vooral het particulier initiatief opgepakt in een verzuilde samenleving. Gaandeweg werd de rol van de overheid groter. Maar vanaf de jaren tachtig werd in toenemende mate naar 'de markt' gekeken. De laatste jaren komt echter 'de samenleving' weer in beeld.

De Raad constateert, dat belangrijke spelers, zoals woningcorporaties, zorginstellingen en onderwijsinstellingen in dat krachtenveld van overheid, samenleving en vooral markt, ontheemd zijn geraakt. Zij zijn van niemand meer. In hun opereren zullen zij voortaan veel meer uit moeten gaan van hun belangrijkste belanghebbenden: patiënten, huurders en leerlingen en hun ouders.

Burgers de ruimte geven: paradigmashift

Met het huidige burgerschap is weinig mis, volgens de Rob. Heel veel Nederlanders zetten zich in voor de publieke zaak, zoals in de eigen buurt, in verenigingen en als vrijwilliger op allerlei plekken. De overheid moet dat als uitgangspunt nemen en burgers de ruimte geven. Daarvoor is een participatietrap voor de overheid een goed hulpmiddel.

De overheid moet zich niet langer afvragen, wanneer en in welke mate ze invloed van burgers toestaat, maar wat zij kan doen om burgers maximaal de ruimte te geven: van helemaal loslaten en faciliteren tot, als dat niet anders kan, reguleren.

Bijdragen andere adviesraden

Veel adviesraden leverden inbreng voor het Rob-advies. In een apart cahier (pdf) zijn beschouwingen van de adviesraden over 'vermaatschappelijking' opgenomen. De Rob beschouwt deze bijdragen als waardevol onderdeel van het adviestraject en een zeer inspirerende bijdrage aan zijn advies. De beschouwingen verschijnen tegelijk met dit advies.