Het risicovol gedrag op de financiële markten neemt toe

Het economische herstel zet stevig door, de zoektocht naar rendement duurt voort en de huizenprijzen stijgen alsmaar door. Tegen die achtergrond is het van belang om de toenemende kwetsbaarheden en risico’s voor de financiële stabiliteit niet uit het oog te verliezen. In het vandaag verschenen Overzicht Financiële Stabiliteit (pdf 76 pagina’s) beschrijft De Nederlandsche Bank deze kwetsbaarheden, die vooral gerelateerd zijn aan risicovol gedrag op financiële markten en op de woningmarkt.

(Foto © @Marieke Bijster/DNB - 2021)

Prof. dr. Klaas Henderikus Willem Knot (1967) is sinds 1 juli 2011 president van De Nederlandsche Bank

Daarnaast leert een nieuwe klimaatstresstest ons dat financiële instellingen via hun vastgoedblootstellingen fors geraakt kunnen worden door overstromingen, vooral als klimaatverandering onverminderd doorzet. De economische vooruitzichten zijn sinds het voorjaar verder verbeterd en veel sectoren zijn inmiddels volledig hersteld van de economische crisis als gevolg van de coronapandemie. De forse steunpakketten hebben de schade beperkt en het macro-economische herstel ondersteund.

Klaas Knot, president DNB: 'De coronapandemie lijkt goeddeels onder controle, en onze economie groeit weer in een fors tempo. Maar dat betekent niet dat we achterover kunnen leunen. Dit is juist het moment dat kwetsbaarheden en risico’s zich opbouwen.'

Risicovol gedrag op financiële markten neemt toe. Financiële markten zijn nog steeds overwegend optimistisch gestemd. Aangewakkerd door de ongekend lage rente is er al langer – ook voor de coronapandemie – sprake van een zoektocht naar rendement. Aandelenprijzen zijn historisch hoog, de vergoeding voor kredietrisico is laag en de uitgifte van risicovolle schulden, vaak ook met een grote hefboom, is verder toegenomen.

De alsmaar stijgende prijzen van risicovolle beleggingen leunen sterk op de veronderstelling dat de rente nog lange tijd laag blijft. Dat maakt financiële markten kwetsbaar voor een omslag in het marktsentiment. Vooral in een scenario met structureel hogere inflatie- en renteniveaus kan de waardering van risicovolle beleggingen snel onder druk komen te staan.

Woningmarkt verder oververhit. De stijging van de huizenprijzen is dit jaar in een verdere stroomversnelling geraakt. Waar de afgelopen vijf jaar sprake was van een stijging van gemiddeld 8 procent per jaar, zien we recent stijgingen van meer dan 15 procent op jaarbasis in bijna het gehele land. De huizenprijzen stegen in Nederland ook duidelijk harder dan in de meeste andere Europese landen.

Als gevolg van oververhitting op de woningmarkt vertonen kopers risicovoller leengedrag, wat tot risico’s in de hypotheekportefeuilles van financiële instellingen leidt. Huizenkopers, vooral starters, lenen vaker (bijna) maximaal ten opzichte van hun inkomen of woningwaarde. Ook lenen kopers weer meer aflossingsvrij, wat herfinancieringsrisico’s met zich meebrengt.

DNB oordeelt dat banken momenteel onvoldoende rekening houden met het systeemrisico op de woningmarkt en hun kredietportefeuilles kwetsbaar zijn voor de impact van een huizenprijscorrectie op onze economie. DNB zal daarom de eerder aangekondigde ondergrens voor de risicoweging van hypotheken per 1 januari 2022 definitief invoeren.

Klimaatrisico’s bedreiging voor de financiële stabiliteit. Om de risico’s van klimaatverandering voor financiële instellingen te onderzoeken, analyseren we in een nieuwe klimaatstresstest ruim 700 miljard euro aan vastgoed. Meer dan de helft hiervan ligt in delen van Nederland die kwetsbaar zijn voor overstromingen. Een ernstige overstroming leidt tot forse schade aan gebouwen en een economische terugval die de Nederlandse financiële sector stevig kan raken. De financiële risico’s van klimaatverandering onderstrepen het belang van het tijdig inzetten van de transitie naar een klimaat-neutraal gebouwde omgeving. Ook is het van belang dat de financiële sector klimaatgerelateerde risico’s nadrukkelijker meeneemt in het risicobeheer.

Kapitaalraamwerk banken tegen het licht. Het OFS houdt tot slot het huidige kapitaalraamwerk voor banken tegen het licht. De coronaschok heeft de wenselijkheid geïllustreerd om, binnen de ruimte die het raamwerk biedt, buffers vrij te kunnen geven om de kredietverlening te ondersteunen. Bij aanvang van de pandemie heeft DNB reeds aangekondigd deze buffers te zijner tijd te willen herstellen door de opbouw van een Countercyclical Capital Buffer (CCyB). Een cyclische inzet van deze buffer zorgt ervoor dat het systeem weerbaar blijft maar wel flexibeler wordt. Het aangepaste analytisch raamwerk voor deze buffer zal DNB eind dit jaar consulteren. Lees ook de toelichting van Klaas Knot en het volledige Overzicht Financiële Stabiliteit.