Hogere inkomens betalen minder belastingen dan lagere inkomens

De herverdeling van inkomens tussen Nederlandse huishoudens vindt vooral plaats door overheidsuitgaven zoals toeslagen en bijstand, en veel minder door belastingheffing. Ook blijkt dat hogere inkomens geen groter deel van hun inkomen afdragen aan belastingen dan lagere inkomens.

De bovenste 1% van de huishoudens betaalt gemiddeld zelfs minder belasting dan de overige huishoudens. Dit blijkt uit het onderzoek ‘Ongelijkheid en herverdeling’ van het Centraal Planbureau in samenwerking met het Centraal Bureau voor de Statistiek, dat op 25 maart 2022 is verschenen.

Het onderzoek kijkt niet alleen naar de directe belastingen, maar ook naar de verdeling van indirecte belastingen, zoals accijns en btw en alle overheidsuitgaven aan bijvoorbeeld onderwijs en zorg. Daarmee werpt de studie een nieuw licht op de ongelijkheid en inkomensherverdeling tussen Nederlandse huishoudens. Enerzijds vindt meer herverdeling plaats doordat vooral lage inkomens profiteren van collectieve uitgaven. Daartegenover staat dat zowel lage als middeninkomens een relatief groot deel van hun inkomen kwijt zijn aan indirecte belastingen, wat zorgt voor minder herverdeling.

Herverdeling door overheidsuitgaven. De overheid zorgt vooral voor herverdeling via de uitgaven. Lagere inkomens profiteren meer van de collectieve uitgaven dan hogere inkomens. Het gaat hierbij vaak om directe inkomensondersteuning en andere uitkeringen, zoals toeslagen en bijstand, voor huishoudens met lage inkomens. Ook  andere overheidsuitgaven, zoals langdurige zorg en maatschappelijke ondersteuning, zijn herverdelend. Vanwege de herverdeling tussen de Nederlandse huishoudens stijgt het aandeel van de 50 procent laagste inkomens van 19 naar 29 procent in het nationale inkomen. Het aandeel van de hoogste 10 procent inkomens daalt van 32 naar 25 procent.

Gelijke belastingdruk. De Nederlandse inkomstenbelasting heeft dan wel een progressief karakter, maar dat is niet het geval voor de premies aan de sociale zekerheid en de indirecte belastingen. De hoogte van de sociale-zekerheidspremies is namelijk gemaximeerd. Mede daardoor is de totale belastingdruk ongeveer gelijk voor de midden en hogere inkomens. Verder consumeren huishoudens met hoge inkomens een kleiner deel van hun inkomen dan huishoudens met lagere inkomens, waardoor de laatsten relatief hogere indirecte belastingen betalen ten opzichte van hun inkomen.

De bovenste 1%. De 1%  huishoudens met de hoogste inkomens betaalt daarentegen gemiddeld minder belasting dan de overige huishoudens. Dat komt doordat hun inkomen grotendeels bestaat uit kapitaalinkomen en ingehouden bedrijfswinsten, die minder belast worden dan looninkomen. Door de betere beschikbaarheid van inkomensgegevens neemt deze studie ook alle inkomens uit kapitaal en vermogen mee, waardoor het zicht op de absolute top van de inkomensverdeling is verbeterd. Uit het onderzoek (pdf 17 pagina’s) blijkt dat de allersterkste schouders niet de zwaarste lasten dragen.