Holocaustherdenking 2023 in Amstelveen

Elk jaar herdenkt de joodse gemeenschap in Nederland hun 102.000 familieleden, vrienden en andere dierbaren die tijdens de Sjoa (Holocaust) vermoord zijn. Op dinsdagmiddag 18 april 2023 (27 Nisan op de Hebreeuwse kalender) vond de herdenking plaats voor de gehele joodse gemeenschap in Nederland in al zijn verscheidenheid.

(Foto Amstelveenweb.com - 2021)

Het monument 'Nooit meer teruggekomen' aan de Prins Bernhardlaan in Amstelveen met de namen van de 166 joden uit Amstelveen die in de Tweede Wereldoorlog zijn weggevoerd naar de vernietigingskampen. Ontwerper Piet Cohen (1935) heeft het briefje in het archief van het Joods Historisch Museum Amsterdam gevonden. Het opengevouwen briefje tentoongesteld boven op het monument draagt een boodschap van hoop
Bij het herdenkingsmonument ‘Nooit Meer Teruggekomen’ aan de Prins Bernhardlaan werd de Holocaust (Jom Hasjoa) herdacht. Op het monument staan de namen van de 166 Joodse Amstelveners die tijdens de Tweede Wereldoorlog werden vermoord.

Het was een mooie ingetogen herdenking. David Serphos, voorzitter van de Stichting Zikna, opende de bijeenkomst, gevolgd door een toespraak van burgemeester Tjapko Poppens en een zeer persoonlijk verhaal van Flory Neter, voorzitter van het Verbond Belangenbehartiging Vervolgingsslachtoffers. Daarna volgde het Jizkor- en Kaddisjgebed - Chazzan door Sacha van Ravenswade. Muziek werd verzorgd door Mariëtte Landheer. Aan het einde volgde een kranslegging.


(Foto Gemeente Amstelveen - 2023)

Tjapko Poppens burgemeester van Amstelveen tijdens zijn toespraak bij het monument 'Nooit meer teruggekomen' op 18 april 2023
Jizkor gebed voor de zielenrust van de slachtoffers van de Holocaust (vertaling): Barmhartige God, verheven in de hemel, schenk volmaakte rust onder de vleugels van Uw goddelijke majesteit aan hen wier heilige en pure zielen schitteren als stralen aan het firmament: Onze Joodse broeders en zusters die in handen vielen van moordenaars en hun bloed vergoten in Auschwitz, Majdanek en Treblinka en andere vernietigingskampen in Europa, die wreed werden gedood, verbrand, afgeslacht en levend begraven ter heiliging van Uw naam. Opdat wij - hun zonen en dochters, broeders en zusters - geven aan liefdadigheid omwille van het herdenken van hun ziel. Mogen zij rusten in het Hof van Eden. Moge de Meester van barmhartigheid hen voor eeuwig onder Zijn vleugels beschutten en moge Hij hun zielen binden in de bundel van het eeuwige leven. Hashem is hun erfdeel. Mogen zij in vrede rusten op hun rustplaatsen en laten we hierop zeggen: Amen.


(Foto Gemeente Amstelveen - 2023)

Tjapko Poppens burgemeester van Amstelveen legt bloemen neer bij het monument 'Nooit meer teruggekomen' aan de Prins Bernhardlaan in Amstelveen op 18 april 2023
Kaddisj Gebed ter heiliging van Gods naam (vertaling): Geprezen en geheiligd worde zijn Grote Naam, in de wereld die Hij schiep naar Zijn wil. Moge Zijn koninkrijk gevestigd worden tijdens ons leven en in onze dagen en tijdens het leven van deze generatie van Jisraeel, spoedig en weldra. Laat ons hierop zeggen: Amén. Hij zij gezegend, bejubeld, verheerlijkt, geroemd, geloofd, geëerd boven elke lofprijzing, zang, hulde en troost, die in de wereld kan worden geuit. Laat ons hierop zeggen: Amén.

Toespraak van Tjapko Poppens burgemeester van Amstelveen tijdens de Herdenking Nooit meer Teruggekomen op 18 april 2023:

'Dames en heren,

Ik neem u even mee terug naar Amstelveen tijdens de Duitse bezetting. Loes de Wolf was een Joods meisje dat op de Fokkerlaan woonde toen de oorlog uitbrak. Haar vader werd door de buurman verraden en dook hij onder. Hij overleefde de oorlog als enige van zijn familie. Later vroeg Loes hem wel eens naar de oorlog. Hij kon er niet over praten.

Hans Roosen ontvluchtte in 1938 met zijn ouders en zusje Duitsland en kwam op de IJsselsteinlaan in Amstelveen terecht. Het gezin werd naar Bergen-Belsen getransporteerd. In april '45 werden de laatste overlevenden uit het kamp op een trein gezet naar Theresienstadt. Uiteindelijk werden ze een week na de capitulatie in de buurt van Berlijn door de Russen bevrijd. Voor Hans was het laatste deel van de oorlog het ergste. Zijn ouders en zusje overleefden het niet.

Bernarda Penha werd bij een verzetsfamilie aan de Landscheidingskade ondergebracht en zat tijdens de oorlog bij verschillende families ondergedoken. Een beeld dat haar nooit meer loslaat, is toen een zoon van het onderduikgezin op de deel van de boerderij werd gefusilleerd door de Duitsers. Hij zat in het verzet en was verraden.

In het kader van het project 'Nooit meer teruggekomen' interviewde David Serphos Loes, Hans en Bernarda en andere Joodse Amstelveners over de oorlog. U kunt de interviews beluisteren op de gelijknamige website. Hun verhalen zijn heel verschillend maar belangrijke getuigenissen over de oorlog in Amstelveen voor ons, na-oorlogse generaties.

In Amstelveen woonden in 1941 ongeveer 400 Joden. Velen kwamen niet meer terug: in totaal 166 mannen, vrouwen en kinderen. De jongste was Job Weening. Hij stierf op 28 mei 1943 in Sobibor, vijf maanden oud. Net als zijn broertjes Hugo, Joost en Sem en zijn ouders Abraham en Roza. De oudste was Nanette Wolf-Meijer. Zij was 89 jaar, toen zij op 14 mei 1943 werd vermoord. Ook in Sobibor.

Vandaag, op Jom Hasjoa, worden op allerlei plekken wereldwijd de ongeveer zes miljoen Joden herdacht die tijdens de Sjoa (Holocaust) werden vermoord door de Nazi's. Op deze dag kwamen in 1943 de Joden in het getto van Warschau in opstand tegen de Duitsers. Ongetwijfeld zie ik een aantal van u ook vanavond in de Portugese Synagoge in Amsterdam. Nu zijn wij hier bij elkaar om ook in onze gemeente de Joden te herdenken die tijdens de Holocaust - de Sjoa - werden vermoord.

Met dit monument in Amstelveen vragen we aandacht voor wat er tijdens de holocaust is gebeurd, wat er met deze Amstelveense inwoners is gebeurd en hoe het nog nawerkt. De slachtoffers hebben voor altijd een naam. Samen met de getuigenissen van overlevenden maken ze zichtbaar, waar discriminatie, uitsluiting en vervolging toe hebben geleid. Het was zo dichtbij en uitte zich in alledaagse dingen, zoals het opeens niet meer mogen spelen met Joodse kinderen op straat. Het eindigde ook heel dichtbij, met het wegvoeren van buren en vrienden uit de straat. Soms als gevolg van verraad.

Juist door dat nabije blijft het ongemakkelijk. Een duistere periode in onze Amstelveense geschiedenis die we met dit monument erkennen en een plaats proberen te geven. Niet om te beschuldigen, maar om met elkaar in gesprek te gaan over lastige thema's zoals antisemitisme, discriminatie, polarisatie en extremisme. Zeker in deze tijd, waarin we dit in bepaalde vormen weer zien opkomen.

Afgelopen januari werd een onderzoek gepubliceerd dat stelde dat jongeren steeds minder weten over de Holocaust. Ik herken dit beeld niet voor Amstelveen. Amstelveense scholen besteden uitgebreid aandacht aan de Jodenvervolging. Het project 'Nooit meer teruggekomen' dat is opgezet om de verhalen over de Joodse inwoners te vertellen en door te geven. Daarnaast heeft de projectgroep met de gemeente en andere partijen verschillende lespakketten voor scholen ontwikkeld en zijn de voormalige Paulusbunker en de sjoel aan de Wolfert van Borsselenweg opengesteld voor educatieve bezoeken.

Het is onze verantwoordelijkheid ervoor te zorgen dat jongeren weten van de Holocaust en de gevolgen daarvan. Het is onze verantwoordelijkheid ervoor te zorgen dat zij beseffen dat dit nooit meer mag gebeuren. Daarom moeten wij hen de verhalen blijven vertellen en samen met hen luisteren naar nieuwe verhalen die nog steeds komen. Het monument Nooit meer teruggekomen vertelt het verhaal van de 166 Joodse Amstelveners die de oorlog niet overleefden. Het is een verhaal, waar we nog steeds stil van worden.'