Hoogfeest van Pinksteren 2023 in Rome

Op zondag 28 mei 2023 op de eerste Pinksterdag van 2023 werd een heilige mis georganiseerd in de St. Peter basiliek in Rome met paus Franciscus.

Preek van zijne heiligheid paus Franciscus:

'Vandaag toont het woord van God ons de Heilige Geest in actie. We zien hem op drie manieren handelen: in de wereld die hij heeft geschapen, in de kerk en in ons hart.

1. Ten eerste in de wereld die hij heeft geschapen, in de schepping. Vanaf het begin was de Heilige Geest aan het werk. We baden met de Psalm (104:30): "Als je je Geest uitzendt, worden ze geschapen". Hij is in feite de Schepper Spiritus (vgl. SINT AUGUSTINUS, in Ps. XXXII, 2.2), de Schepper Geest: eeuwenlang heeft de Kerk hem als zodanig aangeroepen. Toch kunnen we ons afvragen: wat doet de Geest bij de schepping van de wereld? Als alles zijn oorsprong heeft bij de Vader en als alles door de Zoon is geschapen, wat is dan de specifieke rol van de Geest? Een grote kerkvader, de heilige Basilius, schreef: "Als je probeert de Geest uit de schepping te verwijderen, raken alle dingen in de war en lijkt hun leven weerbarstig en zonder orde" (De Sancto Spiritu, XVI, 38). Dat is de rol van de Geest: in het begin en altijd laat hij de gecreëerde realiteiten overgaan van wanorde naar orde, van verstrooiing naar samenhang, van verwarring naar harmonie. We zullen deze manier van handelen altijd terugzien in het leven van de Kerk. Kortom, hij geeft harmonie aan de wereld; op deze manier "stuurt hij de loop van de tijd en vernieuwt hij het aardoppervlak" (Gaudium et Spes, 26; Ps 104,30). Hij vernieuwt de aarde wel, maar luister goed: dat doet hij niet door de werkelijkheid te veranderen, maar juist door haar te harmoniseren. Dat is zijn “stijl”, want in zichzelf is hij harmonie: ipse harmonia est (vgl. SAINT BASIL, in Ps. XXIX, 1).

In onze wereld van vandaag is er zoveel onenigheid, zo'n grote verdeeldheid. We zijn allemaal "verbonden", maar merken dat we van elkaar zijn losgekoppeld, verdoofd door onverschilligheid en overweldigd door eenzaamheid. Zoveel oorlogen, zoveel conflicten: het lijkt ongelooflijk tot welk kwaad we in staat zijn! Maar in feite wordt onze vijandelijkheden aangewakkerd door de geest van verdeeldheid, de duivel, wiens naam alleen al "verdeler" betekent. Ja, vóór en boven ons eigen kwaad, onze eigen verdeeldheid, is er de boze geest die “de bedrieger van de hele wereld” is (Apk 12:9). Hij verheugt zich in conflicten, onrecht, laster; dat is zijn vreugde. Om het kwaad van onenigheid tegen te gaan, zijn onze inspanningen om harmonie te creëren niet voldoende. Daarom stort de Heer, op het hoogtepunt van zijn Pascha van de dood naar het leven, op het hoogtepunt van het heil, zijn goede Geest uit over de geschapen wereld: de Heilige Geest, die de geest van verdeeldheid tegengaat omdat hij harmonie is, de Geest van eenheid, de brenger van vrede. Laten we de Geest dagelijks aanroepen over onze hele wereld, over ons leven en over elke vorm van verdeeldheid!

2. Samen met zijn werk in de schepping zien we de Heilige Geest aan het werk in de Kerk, te beginnen met Pinksteren. We zien echter dat de Geest de Kerk niet inwijdt door de gemeenschap regels en voorschriften te geven, maar door op elk van de apostelen neer te dalen: elk van hen ontvangt bijzondere genaden en verschillende charisma's. Zo'n overvloed aan verschillende gaven zou verwarring kunnen veroorzaken, maar net als bij de schepping schept de Heilige Geest graag harmonie uit diversiteit. De harmonie van de Geest is geen verplichte, uniforme orde; in de Kerk is er inderdaad een orde, maar die is “gestructureerd in overeenstemming met de diversiteit van de gaven van de Geest” (SAINT BASIL, De Spiritu Sancto, XVI, 39). Met Pinksteren daalt de Heilige Geest neer in vurige tongen: Hij schenkt aan elke persoon het vermogen om andere talen te spreken (vgl. Handelingen 2,4) en om in zijn of haar eigen taal te begrijpen wat door anderen wordt gesproken (vgl. Handelingen 2 :6.11). Kortom, de Geest schept geen enkele taal, een taal die voor iedereen hetzelfde is. Hij elimineert verschillen of culturen niet, maar harmoniseert alles zonder ze te reduceren tot flauwe eenvormigheid. En dit moet ons doen stilstaan en nadenken in deze huidige tijd, waarin de verleiding van "back-stepping" probeert alles te homogeniseren in slechts schijnbare disciplines zonder enige inhoud. Laten we hier eens over nadenken: de Geest begint niet met een duidelijk omschreven programma, zoals wij zouden doen, die zo vaak verstrikt raken in onze plannen en projecten. Nee, hij begint met het geven van gratis en overvloedige geschenken. Inderdaad, op die Pinksterdag, zoals de Schrift benadrukt, "werden allen vervuld met de Heilige Geest" (Handelingen 2:4). Allen waren gevuld: zo begon het leven van de Kerk, niet vanuit een precies en gedetailleerd plan, maar vanuit de gedeelde ervaring van Gods liefde. Zo schept de Geest harmonie; hij nodigt ons uit om verwondering te ervaren over zijn liefde en over zijn gaven die in anderen aanwezig zijn. Zoals de heilige Paulus ons zegt: “Er zijn verschillende gaven, maar het is dezelfde Geest... Want in één Geest zijn wij allen tot één lichaam gedoopt” (1 Kor 12,4.13). Elk van onze broeders en zusters in het geloof zien als onderdeel van hetzelfde lichaam waarvan ik lid ben: dit is de harmonieuze benadering van de Geest, dit is de weg die Hij ons wijst!

En de synode die nu plaatsvindt, is – en zou moeten zijn – een reis in overeenstemming met de Geest, geen parlement om rechten op te eisen en behoeften op te eisen in overeenstemming met de agenda van de wereld, noch een gelegenheid om te volgen waar de wind ook waait, maar de mogelijkheid om volgzaam te zijn aan de adem van de Geest. Want op de zee van de geschiedenis vaart de Kerk alleen met hem uit, want hij is “de ziel van de Kerk” (SAINT PAULUS VI, Toespraak tot het Heilig College, 21 juni 1976), het hart van de synodaliteit, de drijvende kracht van evangelisatie. Zonder hem is de Kerk levenloos, is het geloof louter leer, de moraal louter plicht, het pastorale werk louter zwoegen. Soms horen we zogenaamde denkers of theologen, die ogenschijnlijk wiskundige theorieën voorstellen die ons koud laten omdat ze de Geest in ons missen. Met de Geest daarentegen is het geloof leven, overtuigt de liefde van de Heer ons en wordt de hoop herboren. Laten we de Heilige Geest weer centraal stellen in de Kerk; anders wordt ons hart niet verteerd door liefde voor Jezus, maar door liefde voor onszelf. Laten we de Geest aan het begin en het hart van het werk van de synode plaatsen. Want “Hij is het vooral die de Kerk vandaag nodig heeft! Laten we elke dag tegen hem zeggen: Kom!” (vgl. ID., Algemene audiëntie, 29 november 1972). En laten we samen op weg gaan, want net als met Pinksteren daalt de Heilige Geest graag neer wanneer “allen samenkomen” (vgl. Handelingen 2,1). Ja, om zich aan de wereld te manifesteren, koos hij de tijd en plaats waar iedereen bijeen was. Om met de Geest vervuld te worden, moet het volk van God daarom samen op weg gaan, “synode doen”. Zo wordt de harmonie in de Kerk vernieuwd: door samen op weg te gaan met de Geest centraal. Broeders en zusters, laten we bouwen aan harmonie in de Kerk!

3. Ten slotte schept de Heilige Geest harmonie in ons hart. We zien dit in het evangelie, waar Jezus op de avond van Pasen op de leerlingen ademt en zegt: "Ontvang de Heilige Geest" (Joh 20,22). Hij schenkt de Geest met een precies doel: om zonden te vergeven, om geesten te verzoenen en harten te harmoniseren die gekwetst zijn door kwaad, gebroken door pijn, op een dwaalspoor gebracht door schuldgevoelens. Alleen de Geest herstelt de harmonie in het hart, want hij is degene die "intimiteit met God" creëert (SAINT BASIL, De Spiritu Sancto, XIX, 49). Als we harmonie willen, laten we hem dan zoeken, geen wereldse vervangers. Laten we elke dag de Heilige Geest aanroepen. Laten we onze dag beginnen met tot hem te bidden. Laten we volgzaam voor hem worden!

En laten we ons vandaag, op zijn feest, afvragen: ben ik gehoorzaam aan de harmonie van de Geest? Of streef ik mijn projecten na, mijn eigen ideeën, zonder me door hem te laten vormen en veranderen? Is mijn manier van leven het geloof volgzaam aan de Geest of is het koppig? Ben ik koppig gehecht aan teksten of zogenaamde doctrines die slechts koude uitingen van het leven zijn? Oordeel ik snel? Wijs ik met vingers en sla ik deuren dicht in het gezicht van anderen, waarbij ik mezelf als een slachtoffer van alles en iedereen beschouw? Of verwelkom ik de harmonieuze en creatieve kracht van de Geest, de "genade van heelheid" die hij inspireert, zijn vergeving die ons vrede brengt? En op mijn beurt, vergeef ik? Vergeving is ruimte maken voor de komst van de Geest. Bevorder ik verzoening en bouw ik gemeenschap op, of ben ik altijd op mijn hoede, mijn neus in problemen stekend en pijn, wrok, verdeeldheid en instorting veroorzakend? Vergeef ik, bevorder ik verzoening en bouw ik gemeenschap op? Als de wereld verdeeld is, als de Kerk gepolariseerd is, als harten gebroken zijn, laten we dan geen tijd verspillen met het bekritiseren van anderen en boos worden op elkaar; laten we in plaats daarvan de Geest aanroepen. Hij weet dit allemaal op te lossen.

Heilige Geest, Geest van Jezus en van de Vader, onuitputtelijke bron van harmonie, aan u vertrouwen wij de wereld toe; aan u wijden wij de Kerk en ons hart toe. Kom, Schepper Geest, harmonie van de mensheid, vernieuw het aangezicht van de aarde. Kom, geschenk der gaven, harmonie van de kerk, maak ons één in u. Kom, Geest van vergeving en harmonie van het hart, transformeer ons zoals alleen jij dat kunt, op voorspraak van Maria.'