Jaarverslag van het Rijk 2020 van overschot naar fors tekort

Het Financieel Jaarverslag en de jaarverslagen van alle departementen zijn vandaag door minister Wopke Hoekstra aangeboden aan de Tweede Kamer. In de jaarverslagen legt het kabinet verantwoording af over het beleid en de inkomsten en uitgaven in 2020. Het kabinet geeft ook inzicht in hoe de verschillende ministeries het geld hebben besteed. De gevolgen van de coronacrisis zijn in de jaarlijkse financiële verantwoording terug te zien.

In financieel opzicht leven we in een tijd van contrasten. Waar de een door gesloten winkels, negatieve reisadviezen en gebrek aan uitgaansmogelijkheden flink spaart, heeft de ander de laatste spaarcenten in het eigen bedrijf gestopt. Of moet het laatste spaargeld noodgedwongen inzetten nu werk of opdrachten wegvallen. Zelfstandigen en mensen met nul-urencontracten merken in deze coronacrisis vaak hoe wankel hun positie op de arbeidsmarkt is, terwijl mensen met een vast contract doorgaans financieel weinig van de crisis merken. De werkloosheid nam in 2020 toe tot 384.000 mensen (3,8% van de beroepsbevolking tegen 3,4% in 2019), maar het aantal faillissementen daalde juist, mede dankzij de steunpakketten. 

Meer uitgaven, minder inkomsten. Ook de overheidsfinanciën worden de laatste jaren gekenmerkt door contrasten. Jaren achter elkaar gaf de overheid minder geld uit dan wat we met z’n allen aan de schatkist bijdroegen. Daardoor ging de staatsschuld met vele miljarden euro’s omlaag. Tot vorig jaar COVID-19 toesloeg en er in rap tempo door de overheid fors meer moest worden uitgegeven. Alleen al via de steun- en herstelpakketten gaf het kabinet vorig jaar € 27,8 miljard meer uit. Ook werd voor € 13,0 miljard aan belastinguitstel verleend. Daarnaast kwamen er minder belastingen binnen dan verwacht doordat mensen minder uitgaven en bedrijven minder winst maakten. Daarnaast ging het Rijk voor € 52,3 miljard aan risicoregelingen gerelateerd aan corona aan, dat waren vooral garanties. De staatsschuld kwam in 2019 nog onder de 50% maar steeg in 2020 naar 54,5% van het bruto binnenlands product.

(Foto Arenda Oomen /Ministerie van Financiën - 2018)

mr. Wopke Hoekstra (CDA) minister van Financiën: 'Door de steun- en herstelpakketten gaf het kabinet vorig jaar 27,8 miljard euro meer uit en kreeg het 17,4 miljard minder binnen. Daarnaast ging het Rijk voor 52,3 miljard euro aan coronagerelateerde risicoregelingen aan, dat waren vooral garanties. De staatsschuld steeg in 2020 naar 54,5 procent van het bbp. Het zijn bedragen en percentages die we in de jaren ervoor niet voor mogelijk hielden. Maar juist doordat de overheid in die jaren de staats?schuld met miljarden euro?s verlaagd heeft, kunnen we deze hoge uitgaven opvangen'


Beoordeling Algemene Rekenkamer. De Algemene Rekenkamer laat vandaag in een reactie op de jaarverslagen weten of het geld op een rechtmatige manier, ordelijk en betrouwbaar weergegeven op de bedoelde plekken terecht is gekomen en wat er beter kan.

Snelle uitwerking coronaregelingen. Normaal gesproken doet een regering er jaren over om een regeling zorgvuldig, gebalanceerd en doelmatig in te voeren. In het voorjaar van 2020 was er plotseling een acute noodzaak om bedrijven door de lockdown heen te helpen. Er moesten snelle besluiten worden genomen om te voorkomen dat gezonde bedrijven in korte tijd ter ziele zouden gaan. Deze beslissingen moesten er ook voor zorgen dat mensen niet massaal hun baan zouden kwijtraken door de vrijheidsbeperkende maatregelen die het kabinet onontkoombaar vond in de strijd tegen het virus. De regelingen zijn voortdurend bijgesteld. Omdat de situatie veranderde en om er meer nauwkeurigheid in te krijgen. Maar ze zijn, zeker in eerste aanleg, niet zo uitgewerkt als dat in normale tijden het geval is. Het kabinet wil hier na de crisis lessen uit trekken.

Economische effecten lijken te overzien. In 2019 groeide de economie nog met bijna 2%. In 2020 kromp deze met 3,7%. Het begrotingssaldo eindigde op € -34 miljard. Ongekende bedragen en percentages. Voor iedereen die zijn baan of opdrachten verliest is dat een persoonlijk drama. In Europees, en zeker in mondiaal perspectief lijken de economische effecten echter overzichtelijk. In eerdere jaren, toen de wind economisch meezat, heeft het kabinet de schuld afgebouwd. Dit gaf het afgelopen jaar ruimte om die schuld weer op te laten lopen. Wat de werkelijke economische effecten van de crisis zijn, hangt vooral af van het herstel op de langere termijn. De steun- en herstelpakketten bestaan uit incidenteel geld. Als de structurele uitgaven op termijn weer in lijn zijn met de structurele inkomsten is de economische klap te overzien.

Naast de uitgaven die de coronamaatregelen met zich mee brachten werd er in 2020 natuurlijk ook geld uitgegeven aan defensie, onderwijs, wegenbouw en nog heel veel meer. Ook daarover legt het kabinet verantwoording af. In 2020 is er ook extra geld beschikbaar gesteld voor de Urgenda-doelstellingen rond klimaatbeleid en voor het bestrijden van de te grote hoeveelheid stikstof in de lucht en bodem. Ook is er geld gereserveerd om ouders die gedupeerd zijn door de problemen met de kinderopvangtoeslag te compenseren en te ondersteunen. Lees ook: Financieel Jaarverslag van het Rijk 2020 (pdf 74 pagina’s)