Middeninkomens dragen het meeste bij aan de Zorgverzekeringswet

De Zorgverzekeringswet is gebaseerd op solidariteit, waarbij iedereen, ongeacht inkomen of gezondheid, toegang heeft tot betaalbare zorg. Huishoudens betalen zorgkosten via de inkomensafhankelijke bijdrage, de nominale premie, de algemene belastingen en het eigen risico. We vinden dat de bijdragen aan de Zorgverzekeringswet nauwelijks afhangen van de gezondheid van een huishouden. Middeninkomens betalen relatief het meest voor zorg uit het basispakket.

De inkomenssolidariteit in de Nederlandse zorg is relatief laag. Huishoudens met een middeninkomen dragen relatief het meeste bij aan de Zorgverzekeringswet (Zvw) en de rijkste huishoudens juist relatief het minst. Tegelijkertijd is de risicosolidariteit hoog: gezondheidsrisico’s hebben maar zeer beperkt invloed op de bijdrage aan de Zvw. Dat blijkt uit onderzoek van het Centraal Planbureau (CPB) dat vandaag is gepresenteerd.

(Foto Pexels - 2024)


Bij de introductie van de huidige Zvw, werd solidariteit tussen inkomens en risico’s expliciet genoemd als randvoorwaarde. Deze CPB-studie (pdf 51 pagina’s) brengt in kaart hoe het staat met de solidariteit in de Zvw, en door welke financieringsstromen deze gedreven wordt. Hoewel de hoogste inkomens in absolute termen meer bijdragen dan middeninkomens, verandert dat beeld als gekeken wordt naar de bijdrages ten opzichte van het huishoudinkomen.

Huishoudens met de hoogste inkomens dragen relatief minder bij dan huishoudens met een middeninkomen (respectievelijk 6,6% en 9,7% van het inkomen). Dit komt onder andere doordat er een grens is aan de inkomensafhankelijke bijdrage voor de Zorgverzekeringswet. Met een stijging van het inkomen boven deze grens, neemt de relatieve bijdrage aan de Zvw af.

De inkomenssolidariteit in de Nederlandse curatieve zorg is momenteel laag in vergelijking met eerder onderzoek van voor de invoering van de Zvw in 2006 en ook relatief lager dan in andere Europese landen. Tegelijkertijd kan de inkomenssolidariteit buiten de Zvw hoger zijn, bijvoorbeeld omdat mensen met een lager inkomen vaker recht hebben op bijstand of huurtoeslag. De herverdeling door andere overheidsuitgaven zijn in dit onderzoek niet meegenomen. 

Gezondheidsrisico’s beperkt van invloed op bijdrage. De zogenoemde risicosolidariteit in de Zvw is hoog. Gezondheidsrisico’s hebben nauwelijks invloed op de hoogte van de bijdragen. Als we huishoudens van gelijke samenstelling vergelijken, dragen mensen met een laag ziekterisico zelfs meer bij dan mensen met een hoger risico op aandoeningen.

Beleid van invloed op inkomenssolidariteit. Beleidsaanpassingen kunnen zorgen voor veranderingen in de mate van inkomenssolidariteit. Zo is de grens voor de inkomensafhankelijke bijdrage verhoogd van 55.927 euro (in 2019) naar 71.628 euro (2024). Daarnaast is het percentage dat mensen onder de inkomensgrens moeten betalen verlaagd. Daardoor zijn huishoudens met hoge inkomens relatief meer gaan betalen aan de kosten voor de zorg uit het basispakket in Nederland dan huishoudens met lage inkomens. Ook de voorgenomen verlaging van het eigen risico zal voor meer inkomenssolidariteit zorgen, zij het in mindere mate.