Nieuw EU-kader om de gasmarkten koolstofvrij te maken

Op 15 december 2021 heeft de EU Commissie een reeks wetgevingsvoorstellen goedgekeurd om de gasmarkt in de EU koolstofvrij te maken door de invoering van hernieuwbare en koolstofarme gassen, waaronder waterstof, te vergemakkelijken en om de energiezekerheid voor alle burgers in Europa te waarborgen.

De Commissie geeft ook gevolg aan de methaanstrategie van de EU en haar internationale verbintenissen met voorstellen om de methaanemissies in de energiesector in Europa en in onze wereldwijde toeleveringsketen te verminderen. De Europese Unie moet de energie die zij verbruikt koolstofvrij maken om de uitstoot van broeikasgassen tegen 2030 met ten minste 55% te verminderen en tegen 2050 klimaatneutraal te worden, en deze voorstellen zullen helpen om dat doel te bereiken.

(Foto Xavier Lejeune © European Union - 2020)

Frans Timmermans, uitvoerend vicevoorzitter van de Europese Commissie, belast met de Europese Green Deal en commissaris voor Klimaatactiebeleid

Frans Timmermans, uitvoerend vicevoorzitter voor de Europese Green Deal, zei hierover het volgende: 'Europa moet de bladzijde van de fossiele brandstoffen omslaan en overstappen op schonere energiebronnen. Dit betekent onder meer dat fossiel gas moet worden vervangen door hernieuwbare en koolstofarme gassen, zoals waterstof. Vandaag stellen wij de regels voor om deze overgang mogelijk te maken en de nodige markten, netwerken en infrastructuur op te bouwen. Om de methaanuitstoot aan te pakken, stellen we ook een solide rechtskader voor om dit krachtige broeikasgas beter te traceren en te verminderen, zodat we de wereldwijde methaanbelofte kunnen nakomen en de klimaatcrisis kunnen aanpakken.'

Kadri Simson commissaris voor Energie zei: 'Met de voorstellen van vandaag creëren we de voorwaarden voor de groene overgang in onze gassector, waarbij het gebruik van schone gassen wordt gestimuleerd. Een sleutelelement van deze overgang is de totstandbrenging van een concurrerende waterstofmarkt met een specifieke infrastructuur. Wij willen dat Europa het voortouw neemt en als eerste ter wereld de marktregels vaststelt voor deze belangrijke energiebron en opslag. We stellen ook strenge regels voor methaanemissies van gas, olie en steenkool voor, om de emissies in deze sectoren tegen 2030 met 80% te verminderen en om maatregelen tegen methaan buiten de EU op gang te brengen. Onze voorstellen versterken ook de zekerheid van de gasvoorziening en versterken de solidariteit tussen de lidstaten, om prijsschokken tegen te gaan en ons energiesysteem veerkrachtiger te maken. Op verzoek van de lidstaten verbeteren wij de coördinatie van de gasopslag in de EU en creëren wij de mogelijkheid tot vrijwillige gezamenlijke aankoop van gasreserves.'


(Foto Olga Makina © European Union - 2019)

Kadri Simson (1977) is een Estse politica van de Centrumpartij, sinds 1 december 2019 Europees Commissaris voor Energie in de Commissie-Von der Leyen

De voorstellen van de Commissie (verordening en richtlijn) scheppen de voorwaarden voor een verschuiving van fossiel aardgas naar hernieuwbare en koolstofarme gassen, met name biomethaan en waterstof, en versterken de veerkracht van het gassysteem. Een van de belangrijkste doelstellingen is een markt voor waterstof tot stand te brengen, het juiste klimaat voor investeringen te scheppen en de ontwikkeling van specifieke infrastructuur mogelijk te maken, ook voor handel met derde landen. De marktregels zullen in twee fasen worden toegepast, vóór en na 2030, en hebben met name betrekking op de toegang tot waterstofinfrastructuur, de scheiding van waterstofproductie en -transportactiviteiten, en de vaststelling van tarieven. Er zal een nieuwe governancestructuur in de vorm van het European Network of Network Operators for Hydrogen (ENNOH) worden opgezet om een specifieke waterstofinfrastructuur, grensoverschrijdende coördinatie en de aanleg van interconnectoren te bevorderen en specifieke technische voorschriften uit te werken.

In het voorstel is bepaald dat de nationale netwerkontwikkelingsplannen gebaseerd moeten zijn op een gezamenlijk scenario voor elektriciteit, gas en waterstof. Het moet worden afgestemd op de nationale energie- en klimaatplannen, alsook op het EU-brede tienjarige netwerkontwikkelingsplan. Gasnetwerkbeheerders moeten informatie opnemen over infrastructuur die buiten gebruik kan worden gesteld of opnieuw kan worden gebruikt, en er komt een afzonderlijke rapportage over de ontwikkeling van het waterstofnetwerk om ervoor te zorgen dat de aanleg van het waterstofsysteem gebaseerd is op een realistische prognose van de vraag.

De nieuwe regels maken het voor hernieuwbare en koolstofarme gassen gemakkelijker om toegang te krijgen tot het bestaande gasnet, doordat de tarieven voor grensoverschrijdende interconnecties worden afgeschaft en de tarieven op injectiepunten worden verlaagd. Zij creëren ook een certificeringssysteem voor koolstofarme gassen, als aanvulling op het werk dat in de richtlijn hernieuwbare energie is begonnen met de certificering van hernieuwbare gassen. Dit zal zorgen voor een gelijk speelveld bij de beoordeling van de volledige broeikasgas emissie-footprint van verschillende gassen en zal de lidstaten in staat stellen deze gassen effectief te vergelijken en in aanmerking te nemen in hun energiemix. Om te voorkomen dat Europa wordt opgesloten met fossiel aardgas en om meer ruimte te maken voor schone gassen op de Europese gasmarkt, stelt de Commissie voor de langetermijncontracten voor ongewijzigd fossiel aardgas niet te verlengen tot na 2049.

Een andere prioriteit van het pakket is de mondigheid en bescherming van de consument. In navolging van de bepalingen die reeds van toepassing zijn op de elektriciteitsmarkt, kunnen consumenten gemakkelijker van leverancier veranderen, gebruik maken van doeltreffende instrumenten voor prijsvergelijking, accurate, eerlijke en transparante factureringsinformatie krijgen en een betere toegang krijgen tot gegevens en nieuwe slimme technologie. Consumenten moeten hernieuwbare en koolstofarme gassen kunnen verkiezen boven fossiele brandstoffen... 

De hoge energieprijzen van de afgelopen maanden hebben de aandacht gevestigd op het belang van energievoorzieningszekerheid, vooral in tijden waarin de wereldmarkten volatiel zijn. De Commissie heeft vandaag voorgesteld de veerkracht van het gassysteem te verbeteren en de bestaande bepalingen inzake voorzieningszekerheid aan te scherpen, zoals beloofd in de mededeling en het instrumentarium inzake energieprijzen van 13 oktober, en zoals gevraagd door de lidstaten. In geval van tekorten zal geen enkel huishouden in Europa er alleen voor staan, met een versterkte automatische solidariteit over de grenzen heen via nieuwe vooraf vastgestelde regelingen en verduidelijkingen inzake controles en compensaties binnen de interne energiemarkt. Het voorstel breidt de huidige regels uit tot hernieuwbare energiebronnen en koolstofarme gassen en introduceert nieuwe bepalingen om opkomende cyberbeveiligingsrisico's te dekken. Ten slotte zal het een meer strategische benadering van gasopslag bevorderen, waarbij opslagoverwegingen worden geïntegreerd in de risicobeoordeling op regionaal niveau. Het voorstel maakt ook vrijwillige gezamenlijke aankopen door de lidstaten mogelijk om over strategische voorraden te beschikken, in overeenstemming met de mededingingsregels van de EU.

Aanpak van methaanemissies. Tegelijkertijd zal de Commissie in een allereerste wetgevingsvoorstel van de EU inzake de vermindering van methaanemissies in de energiesector de olie-, gas- en kolensector verplichten om methaanemissies te meten, te rapporteren en te verifiëren, en stelt zij strenge regels voor om methaanlekken op te sporen en te repareren en om het afblazen en affakkelen te beperken. Ook worden er mondiale bewakingsinstrumenten voorgesteld om de methaanemissies van de invoer van olie, gas en kolen in de EU transparant te maken, zodat de Commissie in de toekomst verdere maatregelen kan overwegen.

Het voorstel voorziet in een nieuw EU-rechtskader om de hoogste normen voor meting, rapportage en verificatie (MRV) van methaanemissies te waarborgen. De nieuwe regels verplichten bedrijven hun methaanemissies aan de bron te meten en te kwantificeren en uitgebreide onderzoeken uit te voeren om methaanlekken in hun activiteiten op te sporen en te repareren. Bovendien verbiedt het voorstel ontluchtings- en affakkelingspraktijken, waarbij methaan in de atmosfeer vrijkomt, behalve in nauw omschreven omstandigheden.  De lidstaten moeten ook mitigatieplannen opstellen, waarbij rekening wordt gehouden met de mitigatie van methaan en de meting van methaan uit verlaten mijnen en inactieve putten.

Ten slotte stelt de Commissie met betrekking tot de methaanemissies van de energie-invoer van de EU een tweestappen aanpak voor. Ten eerste moeten importeurs van fossiele brandstoffen informatie verstrekken over de wijze waarop hun leveranciers hun emissies meten, rapporteren en verifiëren en hoe zij deze emissies beperken. De Commissie zal twee transparantie-instrumenten ontwikkelen om de prestaties en reductie-inspanningen van landen en energiebedrijven over de hele wereld bij het terugdringen van hun methaanemissies te laten zien: een transparantiedatabank, waarin de door importeurs en exploitanten in de EU gerapporteerde gegevens openbaar worden gemaakt, en een wereldwijd monitoringinstrument om methaan uitstotende hotspots binnen en buiten de EU te laten zien, waarbij gebruik wordt gemaakt van onze leidende positie in de wereld op het gebied van milieumonitoring via satellieten.

Als tweede stap zal de Commissie, om de emissies van ingevoerde fossiele brandstoffen in de toeleveringsketen naar Europa doeltreffend aan te pakken, een diplomatieke dialoog aangaan met onze internationale partners en de methaanverordening tegen 2025 herzien met het oog op de invoering van strengere maatregelen voor de invoer van fossiele brandstoffen zodra alle gegevens beschikbaar zijn.