Nieuwe WHO-richtlijnen om luchtverontreiniging te verminderen

Luchtverontreiniging is, naast klimaatverandering, een van de grootste bedreigingen voor de volksgezondheid. Nieuwe wereldwijde richtlijnen voor luchtkwaliteit (AQG's = Air Quality Guidelines) van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) leveren het duidelijke bewijs van de schade die luchtverontreiniging toebrengt aan de menselijke gezondheid, bij nog lagere concentraties dan tot nu toe bekend was. In de richtsnoeren worden nieuwe luchtkwaliteitsniveaus aanbevolen om de gezondheid van de bevolking te beschermen door de niveaus van de belangrijkste luchtverontreinigende stoffen, waarvan sommige ook bijdragen tot de klimaatverandering, te verlagen.

Sinds de laatste mondiale bijwerking van de WHO in 2005 is er duidelijk meer bewijsmateriaal voorhanden waaruit blijkt hoe luchtverontreiniging verschillende aspecten van de gezondheid beïnvloedt. Daarom heeft de WHO, na een systematische evaluatie van het verzamelde bewijsmateriaal, bijna alle AQG-niveaus naar beneden bijgesteld, waarbij zij waarschuwt dat overschrijding van de nieuwe richtwaarden voor luchtkwaliteit gepaard gaat met aanzienlijke gezondheidsrisico's. Tegelijkertijd zou naleving van de richtwaarden miljoenen levens kunnen redden.

Elk jaar veroorzaakt blootstelling aan luchtverontreiniging naar schatting 7 miljoen voortijdige sterfgevallen en leidt tot het verlies van nog eens miljoenen gezonde levensjaren. Bij kinderen kan het gaan om verminderde groei en functie van de longen, infecties van de luchtwegen en verergering van astma. Bij volwassenen zijn ischemische hartaandoeningen en beroerten de meest voorkomende oorzaken van vroegtijdige sterfte die aan luchtverontreiniging buitenshuis kunnen worden toegeschreven, en er komen ook steeds meer aanwijzingen voor andere effecten zoals diabetes en neurodegeneratieve aandoeningen. Dit brengt de ziektelast die aan luchtverontreiniging kan worden toegeschreven op gelijke hoogte met andere belangrijke mondiale gezondheidsrisico's zoals ongezonde voeding en het roken van tabak.

Luchtverontreiniging is, naast klimaatverandering, een van de grootste bedreigingen voor de volksgezondheid. Een verbetering van de luchtkwaliteit kan de inspanningen ter bestrijding van de klimaatverandering versterken, terwijl een vermindering van de emissies op haar beurt de luchtkwaliteit zal verbeteren. Door te streven naar het bereiken van deze richtwaarden zullen landen zowel de gezondheid beschermen als de mondiale klimaatverandering matigen.

In de nieuwe richtlijnen van de WHO worden luchtkwaliteitsniveaus aanbevolen voor 6 verontreinigende stoffen, waarvoor het bewijs van de gezondheidseffecten van blootstelling het verst is gevorderd. Wanneer actie wordt ondernomen met betrekking tot deze zogenaamde klassieke verontreinigende stoffen - zwevende deeltjes (PM), ozon (O₃), stikstofdioxide (NO₂), zwaveldioxide (SO₂) en koolmonoxide (CO) - heeft dit ook een effect op andere schadelijke verontreinigende stoffen.

De gezondheidsrisico's in verband met zwevende deeltjes met een diameter van 10 en 2,5 micron (µm) (respectievelijk PM₁₀ en PM₂.₅) zijn van bijzonder belang voor de volksgezondheid. Zowel PM₂.₅ als PM₁₀ zijn in staat diep in de longen door te dringen, maar PM₂.₅ kan zelfs in de bloedbaan terechtkomen, wat in de eerste plaats gevolgen heeft voor hart en bloedvaten en de luchtwegen, maar ook andere organen kan aantasten. PM wordt voornamelijk gegenereerd door de verbranding van brandstoffen in verschillende sectoren, waaronder vervoer, energie, huishoudens, industrie, en uit de landbouw. In 2013 werden luchtverontreiniging buitenshuis en zwevende deeltjes door het Internationaal Agentschap voor Kankeronderzoek (IARC) van de WHO ingedeeld als kankerverwekkend.


(Bron WHO - 2020)

Dr. Tedros Adhanom Ghebreyesus (1965) directeur-generaal van de WHO

De richtlijnen belichten ook goede praktijken voor het beheer van bepaalde soorten zwevende deeltjes (bijvoorbeeld zwarte koolstof/elementaire koolstof, ultrafijne deeltjes, deeltjes afkomstig van zand- en stofstormen) waarvoor momenteel onvoldoende kwantitatief bewijs bestaat om richtsnoerniveaus voor de luchtkwaliteit vast te stellen. Deze zijn wereldwijd van toepassing op zowel het binnen- als het buitenmilieu, en bestrijken alle omgevingen.

'Luchtverontreiniging vormt in alle landen een bedreiging voor de gezondheid, maar mensen in lage- en middeninkomenslanden worden er het hardst door getroffen', aldus generaal van de WHO, dr. Tedros Adhanom Ghebreyesus. 'De nieuwe richtlijnen voor luchtkwaliteit van de WHO zijn een wetenschappelijk onderbouwd en praktisch instrument voor het verbeteren van de kwaliteit van de lucht waarvan al het leven afhankelijk is. Ik dring er bij alle landen en al diegenen die strijden voor de bescherming van ons milieu op aan om ze te gebruiken om het lijden te verminderen en levens te redden.'

Een ongelijke ziektelast. Wereldwijd nemen de verschillen in blootstelling aan luchtverontreiniging toe, vooral nu lage- en middeninkomenslanden te maken krijgen met toenemende luchtverontreiniging als gevolg van grootschalige verstedelijking en economische ontwikkeling die grotendeels berust op de verbranding van fossiele brandstoffen.

'Jaarlijks vallen er volgens schattingen van de WHO miljoenen doden door de gevolgen van luchtverontreiniging, voornamelijk als gevolg van niet-overdraagbare ziekten. Schone lucht zou een fundamenteel mensenrecht moeten zijn en een noodzakelijke voorwaarde voor gezonde en productieve samenlevingen. Ondanks enige verbeteringen in de luchtkwaliteit in de afgelopen drie decennia sterven echter nog steeds miljoenen mensen voortijdig, vaak de meest kwetsbare en gemarginaliseerde bevolkingsgroepen,' aldus regionaal directeur voor Europa van de WHO, Dr. Hans Henri P. Kluge. 'We kennen de omvang van het probleem en weten hoe we het moeten oplossen. Deze bijgewerkte richtsnoeren bieden beleidsmakers solide bewijsmateriaal en het nodige instrument om deze langdurige gezondheidslast aan te pakken.'


(Foto Angelos Tzortzinis /WHO - 2018)

Dr. Hans Henri P. Kluge begon zijn ambtstermijn als regionaal directeur van de WHO voor Europa op 1 februari 2020, na zijn voordracht door het Regionaal Comité van de WHO voor Europa en benoeming door de Uitvoerende Raad van de WHO

Wereldwijde evaluaties van luchtverontreiniging alleen al wijzen op honderden miljoenen verloren gezonde levensjaren, met de grootste toe te schrijven ziektelast in lage- en midden-inkomenslanden. Hoe meer mensen aan luchtverontreiniging worden blootgesteld, hoe groter de gevolgen voor de gezondheid, met name voor mensen met chronische aandoeningen (zoals astma, chronische obstructieve longaandoeningen en hartaandoeningen), maar ook voor ouderen, kinderen en zwangere vrouwen.

In 2019 woonde meer dan 90% van de wereldbevolking in gebieden waar de concentraties hoger lagen dan de richtsnoer voor luchtkwaliteit van de WHO van 2005 voor langdurige blootstelling aan PM₂.₅. Landen met sterke beleidsgestuurde verbeteringen van de luchtkwaliteit hebben vaak een duidelijke vermindering van de luchtverontreiniging gezien, terwijl de dalingen in de afgelopen 30 jaar minder merkbaar waren in regio's met al een goede luchtkwaliteit.

De weg naar het bereiken van de aanbevolen richtniveaus voor luchtkwaliteit. Het doel van de richtsnoer is dat alle landen de aanbevolen luchtkwaliteitsniveaus bereiken. De WHO is zich ervan bewust dat dit een moeilijke taak zal zijn voor veel landen en regio's die met hoge luchtverontreinigingsniveaus te kampen hebben, en heeft daarom tussentijdse doelstellingen voorgesteld om een stapsgewijze verbetering van de luchtkwaliteit en daarmee geleidelijke, maar zinvolle gezondheidsvoordelen voor de bevolking te vergemakkelijken.

Volgens een door de WHO uitgevoerde snelle scenario-analyse zou bijna 80% van de sterfgevallen in de wereld als gevolg van PM₂.₅ kunnen worden vermeden als de huidige luchtverontreinigingsniveaus zouden worden teruggebracht tot de niveaus die in de bijgewerkte richtlijn worden voorgesteld. Tegelijkertijd zou het bereiken van de tussentijdse doelstellingen resulteren in een vermindering van de ziektelast, waarvan het grootste voordeel zou worden behaald in landen met hoge concentraties fijne deeltjes (PM₂.₅) en grote bevolkingsgroepen.

Hoewel niet wettelijk bindend, zijn AQG's, net als alle WHO-richtsnoeren, een empirisch onderbouwd instrument voor beleidsmakers als richtsnoer voor wetgeving en beleid, teneinde de niveaus van luchtverontreinigende stoffen te verlagen en de ziektelast die het gevolg is van blootstelling aan luchtverontreiniging wereldwijd te verminderen. Bij de ontwikkeling ervan is een strikt omschreven methodologie gevolgd, die is uitgevoerd door een groep die richtsnoeren heeft ontwikkeld. Deze was gebaseerd op bewijsmateriaal dat was verkregen uit zes systematische reviews, waarin meer dan 500 papers werden onderzocht. Op de ontwikkeling van deze mondiale AQG's werd toezicht gehouden door een stuurgroep onder leiding van het Europees Centrum voor Milieu en Gezondheid van de WHO.