Presentatie van het Europees kankerbestrijdingsplan

Op 3 februari 2021 aan de vooravond van Wereldkankerdag, presenteerde de Europese Commissie het Europees kankerbestrijdingsplan (pdf 31 pagina’s) – een kernprioriteit voor de Commissie-Von der Leyen op het gebied van gezondheid en een essentiële pijler van een sterke Europese gezondheidsunie. Met nieuwe technologieën, onderzoek en innovatie als uitgangspunt beschrijft het kankerbestrijdingsplan een nieuwe EU-aanpak voor kankerpreventie, -behandeling en -zorg. Het hele ziektetraject zal worden aangepakt, van preventie tot levenskwaliteit van (ex-)kankerpatiënten, waarbij de nadruk zal liggen op die maatregelen waarmee de EU de grootste meerwaarde kan bieden.

Het Europees kankerbestrijdingsplan zal worden ondersteund door acties die betrekking hebben op uiteenlopende beleidsterreinen, van werkgelegenheid, onderwijs, sociaal beleid en gelijkheid, tot marketing, landbouw, energie, milieu en klimaat, vervoer, cohesiebeleid en belastingen.

Vier belangrijke actiegebieden. Het kankerbestrijdingsplan is opgebouwd rond vier belangrijke actiegebieden met tien vlaggenschipinitiatieven en meerdere ondersteunende acties. Het zal worden uitgevoerd met behulp van het hele scala van financieringsinstrumenten van de Commissie, waarbij in totaal 4 miljard euro wordt uitgetrokken voor maatregelen op het gebied van kanker, onder meer uit het EU4Health-programma, Horizon Europa en het programma Digitaal Europa.

Preventie, door middel van maatregelen die zich richten op belangrijke risicofactoren, zoals tabaksgebruik (met als doel dat tegen 2040 minder dan 5 % van de bevolking nog tabak zal gebruiken), schadelijk alcoholgebruik, milieuverontreiniging en gevaarlijke stoffen. Daarnaast zal een campagne “HealthyLifestyle4All” gezonde voedingspatronen en lichaamsbeweging bevorderen. Om kanker als gevolg van infecties te voorkomen, streeft het kankerbestrijdingsplan ernaar tegen 2030 ten minste 90 % van de doelpopulatie van meisjes in de EU te vaccineren en de vaccinatiegraad onder jongens aanzienlijk op te voeren.

Vroegtijdige opsporing van kanker, door toegang, kwaliteit en diagnose te verbeteren en de lidstaten te helpen ervoor te zorgen dat 90 % van de EU-bevolking die in aanmerking komt voor de screening van borst-, baarmoederhals- en colorectale kanker, tegen 2025 die mogelijkheid krijgt aangeboden. Om dit mogelijk te helpen maken zal een nieuwe, door de EU gesteunde kankerscreeningregeling worden voorgesteld.

Diagnose en behandeling, door middel van maatregelen gericht op een beter geïntegreerde en alomvattende kankerzorg en op het aanpakken van ongelijke toegang tot hoogwaardige zorg en geneesmiddelen. Tegen 2030 moet 90 % van de in aanmerking komende patiënten toegang hebben tot nationale integrale kankercentra die via een nieuw EU-netwerk met elkaar zijn verbonden. Uiterlijk eind 2021 zal daarnaast een nieuw initiatief “Kankerdiagnose en -behandeling voor iedereen” worden gelanceerd om de toegang tot innovatieve diagnose en behandelingen van kanker te helpen verbeteren en zal een Europees initiatief voor een beter kankerbegrip (UNCAN.eu) helpen personen met een hoog risico op vaak voorkomende vormen van kanker te identificeren.

Verbetering van de levenskwaliteit van (ex-)kankerpatiënten, met inbegrip van revalidatie, mogelijk recidiverende tumoren, gemetastaseerde ziekte en maatregelen ter ondersteuning van sociale integratie en re-integratie op het werk. Er zal een initiatief “Een beter leven voor kankerpatiënten” worden gelanceerd, dat gericht is op nazorg.

Ter ondersteuning van nieuwe technologieën, onderzoek en innovatie zal daarnaast een nieuw kenniscentrum voor kanker worden opgericht om wetenschappelijke en technische initiatieven op het gebied van kanker op EU-niveau te helpen coördineren. Er zal een Europees initiatief voor kankerbeeldvorming worden opgezet om de ontwikkeling van nieuwe computerondersteunde instrumenten te ondersteunen voor meer gepersonaliseerde geneeskunde en innovatievere oplossingen. Bijzondere aandacht zal worden geschonken aan kinderen, door middel van het initiatief 'Hulp aan kinderen met kanker', om ervoor te zorgen dat kinderen toegang hebben tot snelle en optimale opsporing, diagnose, behandeling en zorg. Ten slotte zal in 2021 een register van kankerongelijkheden worden opgezet om tendensen, verschillen en ongelijkheden tussen lidstaten en regio's in kaart te brengen.

Enkele reacties van de leden van de Commissie: Ursula von der Leyen, voorzitter van de Europese Commissie: 'Terwijl we in 2020 allemaal tegen de COVID-19-pandemie streden, hebben velen van ons ook nog een andere, stille strijd gevoerd. De strijd tegen kanker. In 2020 hebben we 1,3 miljoen Europeanen aan deze ziekte verloren. En het aantal gevallen neemt helaas nog toe. Daarom presenteren we vandaag het Europees kankerbestrijdingsplan. De strijd van individuele mensen tegen kanker is ook onze gezamenlijke Europese strijd.'

Margaritis Schinas, vicevoorzitter van de Europese Commissie: 'Om een van de centrale beloften van deze Commissie gestand te doen, presenteren we vandaag een plan tegen kanker waarin de mens centraal staat en dat alle invalshoeken bestrijkt: preventie, diagnose, behandeling en nazorg. Dit plan is uniek omdat het gebaseerd is op het beginsel van ‘gezondheid op alle beleidsgebieden', waarbij alle beleidslijnen worden gebundeld ter nastreving van een gemeenschappelijk doel: de strijd tegen kanker. Het draait om gezondheid, maar gaat verder dan gezondheidsbeleid alleen. Het gaat om een inspanning van de maatschappij als geheel. In een sterke Europese gezondheidsunie wordt kanker een gedeelde politieke, operationele en wetenschappelijke prioriteit.'

Stella Kyriakides, commissaris voor Gezondheid en Voedselveiligheid: 'Het gaat hier in de allereerste plaats om mensen: om het koesteren en versterken van weerbaarheid en het benaderen van kanker als een ziekte die kan en moet worden overwonnen. Een sterke Europese gezondheidsunie is een Unie waar burgers worden beschermd tegen vermijdbare vormen van kanker, waar zij toegang hebben tot vroegtijdige screening en diagnose en waar iedereen zich in elke fase van het traject gesterkt ziet door toegang tot hoogwaardige zorg. Dit is wat we met ons kankerbestrijdingsplan willen bereiken – in de komende jaren concrete resultaten behalen voor de kankerzorg. Voor mij gaat het hier niet slechts om een politieke inzet, maar ook om een persoonlijke.'

Achtergrond. In 2020 hebben 2,7 miljoen mensen in de Europese Unie de kankerdiagnose gekregen en zijn nog eens 1,3 miljoen mensen aan de ziekte overleden. Het Europees kankerbestrijdingsplan is een belangrijke pijler van de Europese gezondheidsunie die voorzitter Von der Leyen in november 2020 heeft gepresenteerd, waarbij zij opriep tot een veiligere, veerkrachtigere en beter voorbereide Europese Unie. De EU werkt al tientallen jaren op het gebied van kanker. EU-acties, met name op het gebied van de bestrijding van tabaksgebruik (de Commissie heeft vandaag een nieuwe enquête gepubliceerd over de houding van Europeanen ten opzichte van tabak en elektronische sigaretten) en de bescherming tegen gevaarlijke stoffen, hebben veel levens gered en verlengd. Het laatste uitgebreide Europese actieplan tegen kanker dateert echter al van het begin van de jaren 1990 en sindsdien is aanzienlijke vooruitgang geboekt op het gebied van de behandeling van kanker, met name dankzij de ondersteuning van onderzoek en ontwikkeling (O&O) via financiering uit de EU-begroting.

Kanker heeft niet alleen ernstige gevolgen voor het leven van patiënten en hun omgeving, maar ook voor onze gezondheidsstelsels, onze economie en de samenleving als geheel. De totale economische impact van kanker in Europa bedraagt naar schatting meer dan 100 miljard euro per jaar. Zonder doortastend optreden zal het aantal gevallen van kanker tegen 2035 met bijna 25 % toenemen, waarmee kanker de belangrijkste doodsoorzaak in de EU zou worden. Bovendien heeft de COVID-19-pandemie ernstige gevolgen gehad voor de kankerzorg: behandelingen werden onderbroken, diagnoses werden laattijdig gesteld, vaccinatie werd uitgesteld en geneesmiddelen waren moeilijker toegankelijk.