Problematiek van stijgende energielasten van diverse doelgroepen in Amstelveen

De afgelopen tijd zijn de energielasten van inwoners, bedrijven en instellingen in Amstelveen explosief gestegen, met name voor degenen die dit jaar een nieuw contract met variabele, hogere tarieven moeten afsluiten. Steeds meer mensen vragen zich af hoe ze zonder schulden de winter door kunnen komen of, erger nog, of ze nog kunnen voorkomen dat hun gas en elektra wordt afgesloten.

Wij delen die zorg en zijn al geruime tijd actief om energiearmoede tegen te gaan. Daarnaast richten wij ons al jaren op het stimuleren van energiebesparing met subsidieregelingen, informatie en praktische ondersteuning. In deze brief vatten wij samen wat wij tot nu toe hebben gedaan om inwoners te ondersteunen bij deze problematiek en blikken wij vooruit op wat daarnaast nog kan.

Bestaand lokaal beleid gericht op beperking energielasten. Minimabeleid. In het voorjaar van 2022 heeft het Rijk gemeenten gevraagd een energietoeslag uit te keren aan inwoners met een laag inkomen. Aanvankelijk bedroeg die toeslag € 800,- per huishouden met een laag inkomen, afgelopen zomer is dat bedrag verhoogd met€ 500,­ naar € 1300,- per huishouden met een laag inkomen. Wij hebben op 19 april jl. besloten in Amstelveen deze toeslag uit te keren aan huishoudens met een inkomen tot 130% van de toepasselijke bijstandsnorm. Dat is 10 % hoger dan het wettelijk minimum van 120%.

Daarnaast kennen we bijzondere bijstand voor noodzakelijke kosten die voortkomen uit bijzondere omstandigheden waarbij geen sprake is van een voorliggende voorziening. Zelfstandigen of MKB-ers kunnen ook voor deze voorziening in aanmerking komen wanneer men een inkomen heeft tot 110% van het sociaal minimum. Door de aanvragers van de energietoeslag te wijzen op de minimaregelingen zien we een stijging van het aantal aanvragen.

Bij schuldhulpverlening zetten wij onder meer in op vroegsignalering. De gemeente is verplicht sinds 1 januari 2021 om een aanbod te doen aan alle inwoners met een betalingsachterstand die schuldeisers melden bij de gemeente. Op basis van de ontvangen signalen zien wij nog geen toename van het aantal betalingsachterstanden bij de energienota.

Verder kan het zijn dat inwoners uit een minnelijk schuldhulpverleningstraject dreigen te vallen omdat zij vanwege de energielasten de aflossing van de schuldeisers niet meer kunnen betalen. Met behulp van bijzondere bijstand passen wij in die situaties maatwerk toe dat erop is gericht de lopende schuldhulpverleningstrajecten te kunnen blijven voortzetten. Op 10 november 2021heeft de raad een motie aangenomen die het college verzoekt extra in te zetten op de bestrijding van energiearmoede. Onderdeel daarvan is de instelling van een noodfonds van€ 50.000,- voor compensatie van stijgende energielasten. Van dat noodfonds is tot op heden toe niet veel gebruik gemaakt.

Energiebesparing. Plan van aanpak energiearmoede. Op 7 juni 2022 hebben wij het plan van aanpak energiearmoede vastgesteld. De aanpak bestaat uit met elkaar samenhangende en versterkende activiteiten, verdeeld over drie sporen: Inkomensondersteuning, waaronder bovengenoemde eenmalige energietoeslag van€ 1.300,-. Wij zijn van plan daarnaast een 'regeling duurzame gebruiksgoederen' in het leven te roepen. In deze regeling stellen wij voor huishoudens met een laag inkomen een bijdrage van € 500,- beschikbaar ten behoeve van de aanschaf van energiezuinig witgoed, energiebesparende producten en isolatiematerialen. Energiebesparing op woningniveau, waaronder de prestatieafspraken met woning­ corporaties. Energiebesparing op inwonersniveau, waaronder een samenwerking met de wel­ zijnsorganisatie Participe, de Stichting Belklus, energiecoaches en energieworkshops.

Energie besparen: subsidies en acties. De gemeente Amstelveen heeft een subsidieregeling voor bestaande woningen die aanvullend is op subsidieregelingen van het Rijk. In 2022 is door het stijgen van de energieprijzen de vraag naar subsidies en informatie flink gestegen. Het subsidieplafond van de gemeentelijke regeling is bereikt, een verhoging van het plafond is door het college vastgesteld. In het lokaal duurzaamheidsbeleid (PLECK) zijn diverse andere maatregelen opgenomen gericht op energiebesparing door bedrijven en andere doelgroepen.

(Foto Amstelveenweb.com - 2022)

Het College van Wethouders en Burgemeester van Amstelveen: Herbert Raat (VVD), Adam Elzakalai (VVD), Frank Berkhout (D66), burgemeester Tjapko Poppens, Floor Gordon-de Bruijn (D66) en Marijn van Ballegooijen (PvdA) na de beëdiging in de raadzaal van de gemeente Amstelveen op 29 juni 2022
Wat kan Amstelveen nog meer doen? Maatregelen voor andere doelgroepen. Voor andere doelgroepen dan inwoners zijn aanzienlijk minder regelingen beschikbaar, die hen ondersteunen bij de explosieve stijging van energielasten. Naast inwoners onderscheiden wij de volgende doelgroepen:

-ondernemers (mkb en grote bedrijven);

-gesubsidieerde instellingen;

-overige maatschappelijke instellingen, zoals onderwijs, zorg etc.

Ook deze groepen zijn bezorgd: kan mijn bedrijf deze lasten dragen? Hoe voorkom ik dat mijn instelling moet sluiten vanwege de hoge energierekening? Ook wij delen deze zorg en willen alles doen om te voorkomen dat het voorzieningenniveau in de stad verschraalt als gevolg van onbetaalbare energielasten. Voor deze doelgroepen bestaan op het moment van schrijven van deze brief drie compenserende maatregelen (die overigens ook bedoeld zijn voor inwoners):

Verlaging energiebelasting op stroom met circa 60% in 2022; Verhoging van de Vermindering Energiebelasting voor verblijfsruimten (zoals woningen, kantoorpanden, scholen) die de rijksoverheid uitkeert: de korting (belastingvermindering) bedraagt in 2022 € 220,-, waardoor de totale korting uitkomt op € 682,- per aansluiting; Verlaging van het BTW-tarief op energie vanaf 1 juli 2022 tot 1 januari 2023 van 21% naar 9%.

Lokale financiële voorziening? Naar verwachting besluit het Kabinet vandaag (Prinsjesdag) tot instelling van een noodfonds dat schulden kan overnemen van inwoners die in de financiële problemen komen omdat ze dit jaar een nieuw energiecontract moeten afsluiten of hebben afgesloten met variabele, hogere tarieven. Ook mensen met een inkomen boven het minimumniveau (bv. leraren, politieagenten, verpleegkundigen) kunnen een beroep doen op dit noodfonds als de energierekening voor hen onoverkomelijk hoog is. Uitwerking van dit fonds is op het moment van schrijven van deze brief nog onderwerp van overleg op landelijk niveau.

Wanneer de hierboven beschreven maatregelen onvoldoende blijken dan is het denkbaar in de gemeentebegroting een financiële voorziening te treffen, waarop inwoners, ondernemers, gesubsidieerde of maatschappelijke instellingen die door de explosieve stijging van de energierekening in financiële problemen komen een beroep kunnen doen. Bijvoorbeeld in de vorm van een fonds. Hierbij tekenen wij aan dat het vaststellen van de hoogte van zo'n fonds en de technische uitvoering (beoordelingscriteria aanvragen, procedures etc.) het nodige doordenkwerk vragen, ook in relatie tot het bestaande pakket lokale maatregelen om energiearmoede tegen te gaan en de maatregelen die het Rijk heeft getroffen en nog in voorbereiding heeft om energiearmoede tegen te gaan. Uitwerking daarvan vergt tijd en capaciteit voordat een dergelijke voorziening operationeel kan zijn. De werking van een dergelijke lokale financiële voorziening is in elk geval begrenst door twee wettelijke bepalingen, namelijk:

Inkomenspolitiek is in principe voorbehouden aan het Rijk; Het is gemeenten niet toegestaan staatssteun te verlenen aan private ondernemingen. Overwegingen bij een aanvullende lokale aanpak: Bij de inrichting van een aanvullende lokale (financiële) voorziening spelen de volgende overwegingen een rol: Voor inwoners met een laag inkomen bestaat een uitdijend pakket aan maatregelen om te voorkomen dat deze doelgroep in onoverkomelijke financiële problemen terecht komt, ofwel wordt afgesloten van gas en elektra. Naar verwachting kunnen mensen met een inkomen boven minimumniveau ook een beroep doen op het noodfonds dat het Rijk ontwikkelt. Amstelveen heeft ervoor gekozen de inkomensgrens voor uitbetaling van de energietoeslag op 130% van de toepasselijke bij­ standsnorm te leggen. Daarnaast is sinds november 2021 € 50.000,- in een nood­ fonds beschikbaar gesteld voor maatwerkoplossingen wanneer inwoners in onoverkomelijke financiële problemen terecht komen door hun energierekening. Een extra lokale voorziening voor inwoners lijkt vooralsnog niet noodzakelijk.

Voor de overige doelgroepen is een vergelijking met de uitbraak van de coronapandemie te maken. Op 24 maart 2020 hebben wij besloten diverse doelgroepen te ondersteunen bij de negatieve gevolgen van de corona-uitbraak, vooruitlopend en in aanvulling op compenserende maatregelen vanuit het Rijk, de banken en andere instellingen. Daartoe stelden wij een lokaal coronafonds in, dat de afgelopen jaren ondernemers, gesubsidieerde en maatschappelijke instellingen financieel heeft ondersteund. Daarmee heeft het fonds bijgedragen aan het voorkomen van faillissementen of gedwongen sluiting van maatschappelijke instellingen als gevolg van de coronapandemie. Het lokale coronafonds heeft in belangrijke mate gewerkt als voorfinanciering voor maatregelen, die het Rijk nog aan het uitwerken was. Daarmee bracht het slagkracht, tijdige steun voor wie dat nodig had en flexibiliteit.

Voor ondernemers, gesubsidieerde en maatschappelijke instellingen geldt dat zij nog bezig zijn opgebouwde schulden uit de coronaperiode af te lossen. De explosieve stijging van de energieprijzen is een financiële last die daarboven op komt. Overigens weten wij dat het Sportbedrijf een vast energiecontract heeft tot eind 2023. Voor onder meer het zwembad zijn daardoor voorlopig geen stijgende energierekeningen aan de orde.

Het is op dit moment onduidelijk of en in welke mate het Rijk of andere instellingen voor ondernemers, gesubsidieerde of maatschappelijke instellingen aanvullende, aparte compensatieregelingen gaan instellen voor de gestegen energielasten. Wellicht zullen de Miljoenennota en de septembercirculaire, die op 20 september 2022 naar buiten komen, meer inzicht geven in het totaal aan maatregelen, die het Rijk wil nemen om de problematiek van de stijgende energielasten aan te pakken. Dat betekent dat op dit moment niet bij benadering in te schatten valt hoeveel budget nodig is voor een lokale voorziening voor compensatie van gestegen energielasten.

De komende weken zal uit de voorbereiding voor de gemeentebegroting 2023 blijken wat de financiële ruimte binnen de gemeentebegroting is. Wij bieden de begroting 2023 begin oktober aan de gemeenteraad aan. Dit biedt de gelegenheid om mogelijk aanvullende lokale maatregelen in een totaalkader te bekijken en af te wegen.

Vooruitblik. Wanneer blijkt dat aanvulling op de bestaande (Rijks)maatregelen en de maatregelen noodzakelijk of wenselijk is werken wij een mogelijke aanvullende lokale aanpak van stijgende energielasten de komende weken nader uit. Daarbij gaan we uit van bovenstaande overwegingen. Wij vinden het van belang dat een lokale aanpak aanvullend is op maatregelen van het Rijk en wellicht andere instellingen die de explosieve energielasten beogen te compenseren. Ook dient een lokale voorziening uitvoerbaar te zijn. We betrekken dit onderwerp bij de voorbereiding van de begroting 2023: het creëren van een financiële voorziening ter compensatie van de stijgende energielasten impliceert dat voor andere nieuwe ontwikkelingen en ambities minder financiële ruimte resteert.