Regelingen om thuiszittende jongeren beter te helpen

De vier grote steden (Amsterdam, Den Haag, Rotterdam en Utrecht) en acht samenwerkingsverbanden hebben voor het eerst samen concrete afspraken gemaakt om het aantal thuiszitters fors te laten dalen. Ze gaan onder meer regelen, dat jongeren die thuiszitten sneller hulp krijgen vanuit de zorg, dat leerlingenvervoer geen probleem meer vormt als er een onderwijsplek is gevonden en dat alles op alles wordt gezet qua preventie.

De steden en de samenwerkingsverbanden maken hun afspraken bekend aan de vooravond van de tweede Thuiszitterstop. De afspraken zijn een regionale uitwerking van het landelijke Thuiszitterspact. Dat werd vorig jaar gesloten door staatssecretarissen Dekker (Onderwijs) en Van Rijn (Volksgezondheid) om er samen met het ministerie van Veiligheid en Justitie, gemeenten, samenwerkingsverbanden en scholen voor te zorge dat in 2020 geen enkel kind langer dan drie maanden thuis zit zonder een passend onderwijsaanbod.

(Bron Rijksoverheid - 2015)

Sander Dekker (VVD) staatssecretaris van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap

‘Het gesloten akkoord kan nu echt zorgen voor een landelijke doorbraak’, zegt aanjager Marc Dullaert, die namens Dekker en Van Rijn met alle betrokken partijen om tafel heeft gezeten om resultaat te boeken. ‘Er is hier een unieke brug geslagen tussen de gemeenten en de samenwerkingsverbanden. En als dit in de G4 kan, dan moet het overal kunnen.’

Concrete doelen. Er zijn nu concrete doelen afgesproken. Zo moet het aantal thuiszitters jaarlijks met minimaal 25 % dalen. ‘We hebben in Rotterdam gezien, dat het helpt om concrete doelen te stellen. Daarom doen we dit nu in de hele G4’, zegt Hugo de Jonge, wethouder van Rotterdam. Afgelopen jaar zaten in totaal 4200 kinderen langer dan drie maanden thuis. Een aanzienlijk deel daarvan komt uit de grote steden.

Het aantal leerlingen, dat is vrijgesteld van onderwijs, omdat ze lichamelijke, of psychische problemen hebben (de zogenoemde vrijstelling 5 onder a), moet jaarlijks met 10 % dalen. Als de juiste zorg snel beschikbaar is, kunnen vrijstellingen voorkomen worden. Daardoor kunnen kinderen, met wat hulp, gewoon naar school met hun eigen vriendjes en vriendinnetjes. Daarvoor moeten wel alle partijen om tafel. ‘Samenwerken is de sleutel. Dat zien we hier in Amsterdam, waar leerplicht, zorg en onderwijs samen oplossingen zoeken voor kinderen die thuiszitten’, aldus Simone Kukenheim, wethouder in Amsterdam.


(Bron Gemeente Amsterdam - 2016)

Simone Kukenheim (D66) wethouder Onderwijs, Jeugd, Diversiteit van Amsterdam

Preventie. Daarnaast gaat preventie een belangrijkere rol spelen. Op scholen gaan jeugdhulpteams in beeld brengen welke leerlingen kans hebben om uit te vallen. Leerplichtambtenaren gaan regelmatig overleggen met jeugdartsen en ook langdurig ziekteverzuim moet voortaan gemeld worden bij het samenwerkingsverband ‘Thuiszitten is het slechtste wat een kind kan overkomen. Juist door preventie en samenwerking zorgen we ervoor dat kinderen een passende plek op school hebben’, aldus Jeroen Kreijkamp, wethouder in Utrecht.

Ook de inkoop van jeugdhulp zal vanaf nu samen met het samenwerkingsverband worden bepaald, zodat het past bij wat de thuiszitters nodig hebben. Vaak is een wachtlijst voor psychische hulp voor tieners reden om niet naar school te gaan. De steden willen daar vanaf. ‘De drempel voor deze zorg wordt verlaagd: thuiszitten is een bedreiging voor de ontwikkeling van een kind en dus reden genoeg om specialistische hulp te krijgen van de jeugd-GGZ’, aldus Ingrid van Engelshoven, wethouder in Den Haag.

Een goede zaak, vindt Marieke Dekkers, lid van het college van bestuur van samenwerkingsverband Koers VO in Rotterdam, omdat de oorzaak van thuiszitten bijna altijd een combinatie is van zowel van onderwijs- en jeugdhulpproblematiek en daarmee een gezamenlijke verantwoordelijkheid van school, samenwerkingsverband en gemeente.

Iedereen hard aan het werk. Dekker en Van Rijn zijn blij met de afspraken. ‘De thuiszittersproblematiek is complex. Het blijkt heel lastig te zijn om kinderen snel terug in de schoolbanken te krijgen. Daarom is het goed dat iedereen – en juist ook de G4 – nu zo hard aan het werk zijn om deze kinderen te helpen’, aldus Dekker. De staatssecretaris voegt daaraan toe: ‘Er is voor regio’s geen excuus meer om achter te blijven. Dit is het moment om de handen uit de mouwen te steken.’

De G4 vragen ook hulp van het Rijk, onder meer bij het verbeteren van de verzuimregistratie, de steun aan gemeenten en samenwerkingsverbanden, steun van justitie om rechtszaken zo goed en snel mogelijk af te handelen en integraal toezicht van de inspecties. 'Wij kijken gezamenlijk, waar we mee kunnen helpen’, stelt van Rijn. ‘Uiteindelijk moeten alle barrières geslecht, of ze nou lokaal of nationaal zijn, of op de terreinen van onderwijs, zorg of justitie, zodat deze kinderen gewoon naar school kunnen.’

Thuiszitters in Amstelveen

Maaike Veeningen (D66) wethouder Onderwijs van de gemeente Amstelveen beantwoordt de vraag over hoe de situatie was in 2016 m.b.t. de thuiszitters:

Vanwege de publiciteit in de landelijke media is momenteel aandacht voor het onderwerp thuiszitters. Het betreft kinderen die maanden en soms jaren geen onderwijs krijgt. Hiervoor zijn in grote lijnen twee oorzaken aan te wijzen:

1. In enkele gevallen betreft het leerplichtige kinderen die tijdelijk geen onderwijs volgen. Om uiteenlopende redenen kan herplaatsing van een kind aan de orde zijn. Omdat scholen c.q. besturen elkaar vervolgens één voor één benaderen voor een plek kan de verzuimduur van thuiszitters in enkele gevallen oplopen. Als ouders vervolgens de door het schoolbestuur aangeboden plaats weigeren, kan de uiteindelijke schoolplaatsing lang op zich laten wachten. In Amstelveen met een leerlingaantal van 12.024 zijn, dat er 7 in 2016 geweest.


2. Daarnaast is er sprake van een groep kinderen die een vrijstelling van de leerplicht kan krijgen op psychische, of medische gronden. Het zijn kinderen die dergelijk grote problemen heeft, dat zij aan de hand van een verklaring van een medisch specialist gedurende een jaar geen onderwijs hoeven te volgen. Het gaat hier bijvoorbeeld om autistische kinderen in Amstelveen ging het in 2016 om 26 kinderen.

Wat betreft het verminderen van het aantal leerplichtige thuiszitters voert de gemeente overleg om de processen te verbeteren en de mogelijkheid om de knopen door te hakken bij één partij te beleggen. Zo is in september 2016 met het Samenwerkingsverband Passend Onderwijs PO (waarin de besturen PO vertegenwoordigd zijn) afgesproken, dat zij de doorzettingsmacht in dit proces krijgen. Door kinderen direct te melden bij het Samenwerkingsverband kan een aanzienlijke versnelling bereikt worden. Het samenwerkingsverband heeft daartoe het schoolverzuimprotocol inmiddels aangepast en handelt steeds in nauwe samenwerking met de afdeling leerplicht en mogelijke andere betrokken afdelingen. Aansluitend gaat de gemeente in gesprek met het samenwerkingsverband VO.

(Foto Amstelveenweb.com - 2017)

Maaike Veeningen (D66) wethouder Onderwijs: 'We zitten gelukkig onder het landelijk gemiddelde, wat niet wegneemt, dat we er nog steeds alles aan doen om het aantal kinderen dat thuis zit verder te verlagen.'

Wat betreft het verminderen van het aantal kinderen met een ontheffing van de leerplicht heeft de gemeente inmiddels een doorbraakteam ingesteld. Uitgangspunt is om volgens de principes van passend onderwijs individueel te bekijken wat nog wel mogelijk is om passend onderwijs te bieden. Ook hierin hebben we eerst overleg gevoerd met het samenwerkingsverband PO om vervolgens het VO te betrekken. Het doorbraakteam bestaat in eerste instantie uit de leerplichtambtenaar, een specialist van het samenwerkingsverband en een jeugdhulpverlener desgewenst uitgebreid met andere expertise.

Nieuw in deze werkwijze is de samenwerking tussen onderwijs en zorg. Het proces van de invoering van Passend Onderwijs wordt hiermee een stap verder gebracht. Dit wordt ook mogelijk, doordat de in de tweede kamer inmiddels een wetsvoorstel is voorbereid om in het primair en voortgezet onderwijs de onderwijstijdbepalingen te flexibiliseren in individuele gevallen afwijkingen van de minimale verplichte onderwijs toe te staan. Dit vanuit de gedachte ‘beter deels onderwijs dan geen onderwijs’. Naast het volgen van onderwijs kan de gemeente een zorgarrangement op maat toe kennen. Door deze onderwijs-zorgcombinaties kunnen meer kinderen zich blijven ontwikkelen dan nu.