Revoluties 30 jaar geleden in Europa

Revoluties in 1989, omwentelingen, vreedzame revoluties, herfstrevoluties, de herfst van de volkeren of de val van het communisme zijn de veranderingen in Midden- en Oost-Europa die hebben geleid tot de afschaffing van de communistische systemen daar vanaf 1989.

Een van de triggers, samen met glasnost (openheid) en perestrojka (herstructurering) in de USSR (Союз Советских Социалистических Республик = CCCP= Unie van Socialistische Sovjetrepublieken), was de zogenaamde Sinatra Doctrine (beschrijft het Sovjetbeleid dat de staten van het Warschaupact in staat stelde hun interne zaken met soevereiniteit te regelen) van Michail Gorbatsjov, die de andere Oostbloklanden voor het eerst de mogelijkheid bood hun eigen weg te gaan. Na een regeringswisseling in de Volksrepubliek Polen had de Volksrepubliek Hongarije vanaf 2 mei 1989 de grenshekken naar Oostenrijk ontmanteld, bezetten DDR-burgers in de zomer de ambassade van Praag en viel de Berlijnse Muur op 9 november, de Fluwelen Revolutie in Tsjecho-Slowakije volgde onder andere. In de periode daarna is het uiteenvallen van de Sovjet-Unie in een stroomversnelling geraakt en zijn veel staten onafhankelijk geworden.

De naam van de doctrine naar Frank Sinatra zinspeelde op het liedje 'My Way', dat door hem wereldberoemd werd, en was bedoeld om de mogelijkheid te symboliseren dat de staten van het Warschaupact (namelijk Polen en Hongarije) nu hun eigen weg van interne hervorming zouden kunnen gaan en zonder inmenging van buitenaf, terwijl de vorige Brezjnev-doctrine bijvoorbeeld de invasie in de ČSSR om de Praagse Lente in 1968 te onderdrukken, had gerechtvaardigd. Als gevolg daarvan zijn de Oostbloklanden begonnen met democratische hervormingen, die hebben geleid tot de opening van het IJzeren Gordijn in 1989 en als gevolg daarvan tot de val van de Berlijnse Muur en het einde van de Koude Oorlog.

Het proces wordt vaak vergeleken met de Europese lente van de naties, de revoluties van 1848, die volgden op de Franse februari revolutie van 1848. De revoluties in 1989 worden ook wel 'Vreedzame Revolutie(s)' genoemd. Er waren slechts enkele gewelddaden (bijvoorbeeld het neerschieten van de Roemeense dictator en zijn vrouw na een korte rechtszaak).


(Bron Wikipedia - 2020)

Michail Sergejevitsj Gorbatsjov (1931) in 1986. Hij is een Russisch en voormalig Sovjetpoliticus. Als 8ste en laatste leider van de Sovjet-Unie was hij van 1985 tot 1991 secretaris-generaal van de Communistische Partij van de Sovjet-Unie. Hij was ook het staatshoofd van het land van 1988 tot 1991, en was voorzitter van het presidium van de Opperste Sovjet van 1988 tot 1989, voorzitter van de Opperste Sovjet van 1989 tot 1990, en president van de Sovjet-Unie van 1990 tot 1991

In het Oostblok hadden zich sinds het midden van de jaren 1970 kleine, onsamenhangende burgerrechtenbewegingen gevormd, die zich met burgerlijke moed en een gevoel voor democratie verzetten tegen de totalitaire oriëntatie van samenlevingen. Kort na zijn aantreden als algemeen secretaris van de CPSU en dus als eerste man in de staat, versoepelde Gorbatsjov de algemene voorwaarden: hij riep (naar eigen zeggen) de leiders van het Oostblok bij de begrafenisceremonies voor zijn voorganger in functie, Chernenko, in maart 1985 naar hem toe en maakte hen duidelijk dat vanaf nu elk land verantwoordelijk is voor zijn eigen weg (en de gevolgen die daaruit voortvloeien).

Deze nieuwe doctrine werd bekend als de 'Sinatra Doctrine'; hiermee werd een einde gemaakt aan de zogenaamde Brezjnev Doctrine, die Brezjnev in 1968 na de onderdrukking van de Praagse Lente had afgekondigd om deze invasie te rechtvaardigen. Sinds februari 1986 beoefent Gorbatsjov glasnost en perestrojka. Tot 1989 was er in sommige lidstaten de neiging om zich los te maken van het Oostblok; aan de andere kant probeerde de DDR-staatsleiding tevergeefs om het bij elkaar te houden.

In 1988-1989 ontwikkelden zich burgerbewegingen die agressief de burger- en mensenrechten eisten. Hun middelen waren vaak burgerlijke ongehoorzaamheid of kleine symbolische acties op korte termijn. De kaarslichtmanifestatie die op 25 maart 1988 in Bratislava werd gehouden, kan als uitgangspunt worden beschouwd. Vanaf de herfst en de winter van 1989 hebben de communistische leiders in alle Oostbloklanden hun machtsmonopolie verloren. De economische problemen veroorzaakt door de staatseconomie, de interne problemen veroorzaakt door de partijdictatuur en de buitenlandse economische problemen veroorzaakt door de politiek van het isolement worden beschouwd als de belangrijkste factoren voor de ineenstorting van het Oostblok.


(Bron Wikipedia - 2020)

Gyula Horn in 2007. (1932 in Boedapest; † 2013) Hij was minister van Buitenlandse Zaken in 1989-1990 en premier van Hongarije van 1994 tot 1998. Gyula Horn werd in 1989 internationaal bekend met de opening van het IJzeren Gordijn

Hongarije was het eerste land dat vanaf 2 mei 1989 begon met de ontmanteling van de grensversterkingen (prikkeldraad en mijnenvelden) langs het IJzeren Gordijn. De symbolische opening van een grenshek op 27 juni 1989 door de ministers van Buitenlandse Zaken Alois Mock en Gyula Horn bij Sopron wordt beschouwd als de eerste 'officiële' opening van het IJzeren Gordijn. Ondanks de symbolische ontmanteling van het hek wilden de Hongaren echter de vorming van een groene grens voorkomen door de bewaking van de grens te versterken, of een andere technische oplossing vinden om hun westelijke grens te beveiligen.


(Bron Wikipedia - 2020)

Otto von Habsburg in 2004. Hij heette in Oostenrijk officieel Otto Habsburg-Lotharingen, meestal kort Otto Habsburg (1912-2011), was de oudste zoon van Karel I, de laatste keizer van Oostenrijk en koning van Hongarije en tevens schrijver, publicist en politicus. Hij was van 1979 tot 1999 lid van het Europees Parlement voor de CSU (Christelijke Sociale Unie )

De opening van een grenspoort tussen Oostenrijk en Hongarije bij de Pan-Europese Picknick op 19 augustus 1989 zorgde voor een kettingreactie waarbij het Oostblok aan het einde in elkaar stortte. Ongeveer 700 Oost-Duitsers staken de grens over van Hongarije naar Oostenrijk. Het was de grootste vlucht uit Oost-Duitsland sinds de bouw van de Berlijnse Muur. De begunstigers van de picknick waren Otto von Habsburg en de Hongaarse minister van Staat Imre Pozsgay. Ze zagen de geplande picknick als een kans om de reactie van Gorbatsjov op de opening van de grens bij het IJzeren Gordijn te testen. Ze testten vooral of Moskou de in Hongarije gestationeerde Sovjettroepen het bevel tot ingrijpen zou geven. Erich Honecker dicteerde aan de Daily Mirror op 19 augustus 1989: 'Habsburg verspreidde flyers tot ver in Polen en nodigde Oost-Duitse vakantiegangers uit voor een picknick. Toen ze naar de picknick kwamen, kregen ze cadeautjes, eten en Duitse marken, toen werden ze overgehaald om naar het Westen te komen.'


(Bron Wikipedia - 2020)

Erich Ernst Paul Honecker (1912 - 1994) in1976. Hij was een Duitse communistische politicus. Van 3 mei 1971 tot 18 oktober 1989 was hij eerste secretaris of algemeen secretaris van het Centraal Comité van de Socialistische Eenheidspartij van Duitsland (SED). Als voorzitter van de Raad van State en voorzitter van de Nationale Defensieraad was hij de politicus die de hoogste ambten in de Duitse Democratische Republiek (DDR) bekleedde en de staat vertegenwoordigde volgens internationaal recht



Met de massale vlucht op de Pan-Europese Picknick, de daaropvolgende aarzeling van de SED-leiding en de non-interventie van de Sovjet-Unie zijn de dammen vervolgens gebroken. Nu zijn tienduizenden Oost-Duitsers op weg gegaan naar Hongarije, dat niet langer bereid was zijn grenzen volledig gesloten te houden. De DDR-leiding in Oost-Berlijn durfde echter de grenzen van hun eigen land niet volledig af te sluiten.

De toenemende druk van DDR-burgers die bereid zijn te vluchten, heeft ertoe geleid dat de Hongaarse autoriteiten in de nacht van 10 op 11 september 1989 de westelijke grens met Oostenrijk niet hebben gecontroleerd, waardoor een massale vlucht van DDR-burgers die in kampen in de buurt van de grens met Oostenrijk waren geweest, mogelijk is geworden. In toenemende mate probeerden vluchtelingen vervolgens ook het Westen te bereiken via de ambassades van de Bondsrepubliek in Boedapest, Praag en Warschau. Tegen de tijd dat de Berlijnse Muur viel, verlieten ongeveer 50.000 mensen de DDR voor de Bondsrepubliek Duitsland.

In Polen heeft de Sejm op 24 augustus 1989 Tadeusz Mazowiecki tot premier gekozen. Het Hongaarse staatshoofd Mátyás Szűrös riep de Republiek Hongarije uit tot een democratische en parlementaire republiek op 23 oktober 1989 - de verjaardag van de Hongaarse nationale opstand. De opening van de Berlijnse Muur op 9 november 1989 en de opening van de binnen-Duitse grens in de dagen erna was een belangrijke mijlpaal in het uiteenvallen van het IJzeren Gordijn; het IJzeren Gordijn wordt ook beschouwd als een symbool van het einde van de Koude Oorlog.

Het communistische staatshoofd van Bulgarije, Todor Zhivkov, werd op 10 november 1989 omvergeworpen. De president van Tsjecho-Slowakije (ČSSR) Gustáv Husák kwam onder druk van de Fluwelen Revolutie van medio november 1989; op 10 december 1989 benoemde hij een nieuwe regering onder Marián Čalfa, waarin de communistische partij geen meerderheid meer had, en nam ontslag. De ČSSR heeft zijn grensversterkingen in december 1989 ontmanteld.

De revolutie in Roemenië in december 1989 en de omwentelingen in de Baltische staten, waar drie onafhankelijke staten, Estland, Letland en Litouwen, uit de Sovjet-Unie zijn heropgericht, verliepen niet geheel zonder bloedvergieten. In al deze landen werd het socialistische staatsbestel afgeschaft en getransformeerd in een transformatie van de samenleving als geheel, naar het voorbeeld van de westerse democratie en de markteconomie. Elf maanden na de val van de Muur trad de DDR toe tot de Bondsrepubliek (hereniging op 3 oktober 1990). De politieke omwentelingen in de acht genoemde staten straalden naar de Sovjet-Unie, die tussen maart 1990 en december 1991 uiteenviel.

De centrale viering van het 30-jarig bestaan van de Duitse eenheid vond plaats in Potsdam op 3 oktober 2020. Tijdens een plechtigheid hebben Angela Merkel bondskanselier van Duitsland, bondspresident Frank-Walter Steinmeier en minister-president Dietmar Woidke van Brandenburg, hulde gebracht aan de bewezen diensten voor de hereniging. Steinmeier riep op tot een kritisch onderzoek naar het eenwordingsproces. De onrust, zei hij, had de mensen in het Oosten veel harder getroffen dan die in het Westen