Rondkomen en betalingsproblemen in 2022 in Nederland

Steeds meer mensen ontvangen betalingsherinneringen, treffen een betalingsregeling of vragen om een voorschot op het salaris. Ook halen steeds meer mensen geld van hun spaarrekening en lenen ze geld bij familie om betalingsachterstanden op te lossen.

Dat blijkt uit het Nationaal Instituut voor Budgetvoorlichting (Nibud)-rapport Rondkomen en betalingsproblemen 2022 (pdf 29 pagina’s)  dat het Nibud op 12 november 2022 presenteerde tijdens een speciale dag voor vrijwilligers die mensen helpen met geldzaken. Het Nibud maakt zich met name zorgen over jongvolwassenen onder de 35 jaar. Uit het rapport blijkt dat deze leeftijdsgroep het meest moeite heeft met rondkomen en het betalen van alle rekeningen.

Geldzorgen en geldproblemen hebben veel invloed op het dagelijks leven van mensen. Mensen met geldproblemen hebben niet alleen een tekort aan geld, ze hebben vaak ook het gevoel dat zij weinig mogelijkheden hebben om hun situatie te verbeteren. Het Nibud wil dat alle mensen in Nederland goed kunnen rondkomen. Onze activiteiten richten wij dan ook op het voorkomen van geldproblemen. Daarom doen we al jaren regelmatig onderzoek naar de financiële situatie van Nederlanders. Kunnen mensen rondkomen, ervaren zij financiële problemen en hoe gaan zij daarmee om? Dit zijn vragen die ook in 2022 nog niet aan relevantie hebben ingeboet. Integendeel, de sterke stijging van de kosten voor energie en levensonderhoud maken het des te belangrijker om zicht te houden op de vraag of Nederlandse huishoudens erin slagen om deze financiële veranderingen het hoofd te bieden.

(Foto Geert de Jong/Nibud - 2019)

Arjan Vliegenthart (1978) is de directeur van het Nationaal Instituut voor Budgetvoorlichting (Nibud)
Het leven weer betaalbaar, dat doen we met elkaar. De hoge vaste lasten groeien mensen boven het hoofd, volgens het Nibud. Daarom roept het instituut op het leven weer betaalbaar te maken en lanceert het voor heel Nederland de gratis online training ‘Aan de slag met je geldzaken’, waarmee mensen grip op hun financiën kunnen krijgen. Nibud-directeur Arjan Vliegenthart: 'De paniek die velen ervaren over alle gestegen prijzen zien wij terug in deze cijfers. Het is zichtbaar dat veel Nederlanders gebukt gaan onder de hoge vaste lasten en stijgende uitgaven. Een derde van de huishoudens ontvangt betalingsherinneringen, 21 % heeft een betalingsregeling getroffen en 10 % van de huishoudens heeft een voorschot op het salaris gevraagd. We zitten echt in een uitgavencrisis en mensen doen hun best om alle rekeningen te betalen. Wij zagen al eerder dit jaar in onze berekeningen dat de gestegen vaste lasten en daarbovenop de gestegen voedselprijzen voor veel mensen moeilijk te betalen zijn. 2023 wordt daarom financieel gezien een spannend jaar. In hoeverre gaan mensen baat hebben van het omvangrijke koopkrachtpakket en het energieplafond? En krijgt iedereen de hulp die ze nodig hebben?'

10 % vraagt om voorschot salaris. In totaal heeft 42 % van de huishoudens in de afgelopen 12 maanden naar eigen zeggen te maken gehad met 1 of meer betalingsproblemen. Gemiddeld gaat het om meer dan 3 problemen, zoals een weigering van een automatische incasso, niet meer kunnen pinnen of het krijgen van een betalingsherinnering. Uit het rapport blijkt dat mensen hun best doen om alle rekeningen te betalen. Zo valt op dat een groeiend aantal huishoudens probeert om achterstanden op te lossen door spaargeld te gebruiken, geld te lenen bij familie en vrienden of een betalingsregeling te treffen. Ook heeft 10 % van de huishoudens een voorschot op het salaris gevraagd. Dit was in 2018 nog 4 %.

Top 3 acties bij betalingsachterstanden:

-Spaargeld gebruiken 30% (in 2018 21%)

-Geld lenen bij familie en vrienden 20% (in 2018 12%)

-Betalingsregeling treffen 20% (in 2018 4%)

Groeiend aantal jongvolwassenen met geldproblemen. Uit het rapport blijkt een enorme toename van het aantal zelfstandig wonende jongvolwassenen dat moeite heeft met rondkomen. Zo’n 37 % van alle huishoudens heeft moeite met rondkomen. Onder hen opvallend veel jongeren tot 35 jaar. Nooit eerder zag het Nibud deze leeftijdsgroep er zo uitsteken vergeleken met de andere leeftijdsgroepen. De jongvolwassenen geven vooral aan moeite te hebben met de hoge vaste lasten: de inflatie en gestegen energieprijzen lijken de jongvolwassenen hard te treffen.

Vliegenthart: 'Deze enorme groei verbaast ons. Ten opzichte van 2018 geven meer dan twee keer zoveel jongvolwassenen aan dat ze moeilijk kunnen rondkomen (van 11 naar 26 %). Dagelijks stress hebben over geld heeft invloed op je hele functioneren in de maatschappij. De druk op jongvolwassenen is groot en als je vanwege geldproblemen niet meer mee kan doen, kan je je buitenspel gezet voelen, met alle gevolgen van dien.’

Hogere inkomens vaker moeite met rondkomen. Ook ziet het Nibud een groei bij de hogere-inkomensgroepen* die moeite hebben met rondkomen. Een kwart (24 %) van de mensen met een hoog inkomen heeft daar moeite mee. Belangrijkste reden voor de problemen is voor iedereen dat de uitgaven zijn gestegen en dat de vaste lasten zo hoog zijn. Bij de hogere inkomens is de belangrijkste reden voor het moeilijk rond kunnen komen dat zij vinden dat ze te veel geld uitgeven.

Nibud-directeur Vliegenthart: 'We zien dat de inflatie echt zijn tol begint te eisen. Veel aandacht gaat naar de allerlaagste inkomensgroepen, en dat is goed en nodig, maar we moeten de inkomens daarboven niet vergeten. Als meer dan de helft van je inkomen op gaat aan de vaste lasten en daarbovenop heb je nog de stijgende kosten van de boodschappen, dan kom je klem te zitten, ook al heb je een goed inkomen.'

Wijs de weg naar de hulpverlening. Opvallend vindt het Nibud dat er in toenemende mate geld wordt geleend bij familie en vrienden. 9 % van de huishoudens zegt een lening bij familie of vrienden te hebben. In 2018 was dat nog 6 %. Van de mensen met betalingsachterstanden leent maar liefst 20 % bij familie en vrienden. Het Nibud adviseert daar voorzichtig mee te zijn en ook te bekijken hoe hulpverlening kan helpen. 55 % van de mensen met betalingsproblemen krijgt geen hulp. 40 % krijgt wel hulp. Dat gebeurt het vaakst (12 %) door een vrijwilliger en 11 % van de huishoudens met betalingsproblemen zit in een schuldregeling.

Vliegenthart: 'We zouden het liefst zien dat alle huishoudens met geldproblemen hulp krijgen. Maar we zijn ook realistisch. Niet iedereen zit op hulp te wachten. In toenemende mate willen mensen zaken zelf uitzoeken, al dan niet met behulp van Google of YouTube. Dat is ook de reden dat wij een gratis online cursus beschikbaar stellen, waarbij we ook nadrukkelijk uitleggen dat op een gegeven moment geldproblemen te groot kunnen zijn om er zelf uit te komen.'

Top 4 te laat betaalde rekeningen:

-Zorgverzekering 28%

-Energierekening 27%

-Water 24%

-Huur/Hypotheek 24%