Sterke economie leidt niet vanzelf tot 'brede welvaart'

De Metropoolregio Amsterdam (MRA) is een belangrijke motor van de Nederlandse economie en een van de meest welvarende regio’s ter wereld. Voor bedrijven, werknemers, starters op de arbeidsmarkt en studenten uit binnen- en buitenland is de regio een aantrekkelijk gebied om zich te vestigen.

In het afgelopen decennium is op veel onderdelen van brede welvaart vooruitgang geboekt. Het verdienvermogen nam toe, op het gebied van duurzaamheid zijn de emissies van fijnstof fors gedaald tussen 2012-2022 (ook ten opzichte van Nederland) en is de opwek van duurzame energie toegenomen.

Adam Elzakalai (VVD) wethouder Economische Zaken: 'Om zowel individuele welvaart als collectieve voorspoed te bevorderen, is het van essentieel belang om gezamenlijk te investeren in innovatie, duurzaamheid en lange termijn groei. Dit kan alleen succesvol zijn door inclusief samen te werken binnen de MRA.'

(Foto Anko Stoffels - 2022)

Adam Elzakalai (VVD) wethouder Economische Zaken
Tegelijkertijd blijft op het gebied van verduurzaming veel meer inzet nodig, want gestelde doelen worden niet gehaald en er blijft sprake van een relatief grote uitstoot van fijnstof. Daarnaast profiteert niet iedereen in gelijke mate van de gunstige economische ontwikkeling en leidt de krachtige economie niet automatisch tot een hogere ‘brede welvaart’.

Armoedecijfers zijn in deze periode weliswaar bijna gehalveerd, maar het percentage armoede in de MRA bleef structureel hoger dan in de rest van Nederland. Ook op een aantal sociale indicatoren, zoals vrijwilligerswerk en veiligheid, scoorde de MRA relatief ongunstig. De bevolking in de MRA is minder tevreden met de woonomgeving en met het leven in algemene zin dan gemiddeld in Nederland. De regio staat daarom voor een groot aantal forse uitdagingen. Op het gebied van verduurzaming en het vormgeven van een inclusieve samenleving, waar iedereen profiteert van de groeiende economie is meer inzet nodig. Dit blijkt uit de Economische Verkenningen Metropoolregio Amsterdam 2024.

Over de Economische Verkenningen MRA. De Economische Verkenningen Metropoolregio Amsterdam (EVMRA) worden elk jaar gepubliceerd. In dit onderzoeksrapport staan de laatste cijfers en inzichten over de sociaaleconomische ontwikkeling van de 30 gemeenten van de MRA in de provincies Noord-Holland en Flevoland.

De EVMRA 2024 zijn op 9 juli 2024 gepresenteerd door prof. dr. Henri de Groot, hoogleraar Regionaal Economische Dynamiek aan de Vrije Universiteit Amsterdam, en dr. Arjan Heyma, adjunct-directeur van SEO Economisch Onderzoek. Dit gebeurde tijdens een bijeenkomst in de Openbare Bibliotheek in Amsterdam. Download hier het rapport EVMRA 2024 (pdf 222 pagina’s).

Ontwikkeling brede welvaart. Op het gebied van brede welvaart - kort samengevat: een slimme, duurzame en inclusieve ontwikkeling - is in de MRA de afgelopen jaren op veel vlakken progressie gemaakt. Als het gaat om duurzaamheid zijn bijvoorbeeld forse verbeteringen te zien in de uitstoot van fijnstof tussen 2012 en 2022, zowel in absolute zin als ten opzichte van de rest van Nederland. Ook de opwek van duurzame energie is in deze periode flink toegenomen. Tegenover een sterk verdienvermogen, een goed opgeleide bevolking en grote vermogens staan een relatief hoge werkloosheid, een hoge gemiddelde schuld per huishouden en nog altijd een relatief grote mate van fijnstofuitstoot. De verdeling van welvaart en de zorg voor kwetsbare groepen vraagt om voortdurende aandacht. De afstand tot voorzieningen nam toe en de mate waarin vrijwilligerswerk wordt gedaan en de ervaren gezondheid gaan in de MRA achteruit.

Amstelland-Meerlanden. De deelregio Amstelland-Meerlanden draagt veel bij aan de economie van de MRA. Het inkomen per inwoner is hoog en de werkloosheid is laag in vergelijking met de MRA. Een groot deel van dit ‘verdienvermogen’ komt door Schiphol en alle economische activiteiten die met de luchthaven samenhangen. Op sociaal gebied is het beeld meer gemengd. Inwoners van Amstelland-Meerlanden voelen zich veilig in hun buurt. Ten opzichte van de MRA is de afstand tot voorzieningen, zoals basisscholen en openbaar vervoer, relatief groot.

In de afgelopen tien jaar zijn op het gebied van brede welvaart zeer gunstige ontwikkelingen te zien in Amstelland-Meerlanden als het gaat om de uitstoot van fijnstof, het opwekken van zonne-energie, het inkomen per inwoner en op de arbeidsmarkt. Het vertrouwen van inwoners in anderen is toegenomen. Ongunstig zijn ontwikkelingen rond de afstand tot voorzieningen, de mate waarin vrijwilligerswerk wordt gedaan en het contact met familie, vrienden of buren.

Duidelijke keuzes maken. ‘Het gaat goed met onze economie en ook in tijden van onzekerheid en economische stagnatie doet de MRA het goed, maar dat is geen zekerheid voor de toekomst’, zegt de Amsterdamse wethouder Sofyan Mbarki (Economische Zaken), tevens voorzitter van het MRA-platform Economie. ‘We zullen daarom duidelijke keuzes moeten maken om ervoor te zorgen dat onze economie ook op termijn gezond en duurzaam is. Om ervoor te zorgen dat iedereen mee kan profiteren van deze welvaart moeten we ons blijven inzetten voor een inclusieve arbeidsmarkt met kansen voor iedereen, voor een schone, veilige en duurzame woonomgeving en het bevorderen van kansengelijkheid.’

Bevolkingsgroei en werkgelegenheid. De werkgelegenheid in de Metropoolregio Amsterdam steeg in 2023 met 33.000 werkenden, na een groei van 66.000 werkenden in 2022. Het grootste deel van deze groei is in beide jaren mogelijk gemaakt door een toename van de bevolking. In 2023 groeide de MRA met 36.000 inwoners. De bevolking groeide daarmee met 1,4% ten opzichte van een jaar eerder, naar 2,6 miljoen inwoners. De bevolkingsgroei in de MRA is al sinds 2015 ruim hoger dan het gemiddelde groeipercentage van de Nederlandse bevolking.

De recente bevolkingsgroei van de MRA is het gevolg van een toestroom van mensen van buiten Nederland (met name Oekraïners en (kennis)migranten uit Azië) die het negatieve binnenlandse migratiesaldo overtreft. Ook voor de komende jaren is de verwachting dat de bevolking in de MRA sneller toeneemt dan in de rest van Nederland.

Krapper wordende woningmarkt is knelpunt. De aantrekkingskracht van de MRA als woon- en werkregio, in combinatie met beperkte mogelijkheden om de woonvoorraad uit te breiden, zorgt voor een steeds krapper wordende woningmarkt in de regio. Daardoor zijn de huizenprijzen in de MRA tussen 2014 en 2023 veel meer gestegen dan in de rest van Nederland. Dit kan een belangrijke reden zijn voor werkenden in andere delen van Nederland om niet te verhuizen naar de MRA en voor inwoners van de MRA om juist naar andere delen van Nederland te verhuizen.


(Foto Provincie NH - 2023)

Esther Rommel (VVD) is gedeputeerde van de provincie Noord-Holland voor Ruimtelijke Ontwikkeling, Economie, Havens en Recreatie
Blik op de toekomst. Na het krachtige herstel van de coronapandemie in 2022 blijft de MRA het goed doen op het gebied van de economie. De economische groei in de MRA was ook in 2023 hoger dan het landelijk gemiddelde. De economie van de MRA groeide in 2023 met 1,2%; voor heel Nederland bedroeg de groei in 2023 0,1%. Ondanks de economische groeicijfers is het functioneren van de regionale economie toe aan een herijking, zo waarschuwen de onderzoekers.

Het regionale groeimodel van de afgelopen tientallen jaren was sterk gericht op het aantrekken van technologisch hoogwaardige en kennisintensieve banen en het uitbreiden van de knooppuntfunctie, die Amsterdam sinds de zeventiende eeuw kenmerkt. Dit heeft de regio geen windeieren gelegd. De MRA heeft zich de afgelopen decennia ontwikkeld tot een krachtige metropool die een aantrekkelijke vestigingsplaats biedt voor bedrijven en werknemers. De regio biedt een internationaal vermaarde combinatie van een aantrekkelijk woon- en werkklimaat, stellen de onderzoekers vast. In de periode 1995 – 2022 heeft de economie van de MRA zich meer dan verdubbeld in omvang. In dezelfde periode groeide de economie in de rest van Nederland met 75%. De regio heeft zich ook weerbaar en wendbaar getoond in tijden van tegenslag na de Grote Recessie (2008-2014) en de recente coronapandemie. Maar met de grote transities waar de regio voor staat, op het gebied van klimaat, energie en digitalisering  is dit model toe aan een ‘fundamentele heroriëntatie’.

‘Gezamenlijke investeringen’. Esther Rommel, gedeputeerde van de provincie Noord-Holland en vicevoorzitter van het MRA-platform Economie: ‘Het gaat de MRA economisch voor de wind en dat is goed nieuws. Maar er zijn grote uitdagingen, zo blijkt uit deze verkenningen. Met name de verduurzamingsopgave duldt geen uitstel. We hebben te maken met snelle klimaatverandering, verlies van biodiversiteit en de problemen met zowel de hoeveelheden als de kwaliteit van ons drinkwater. Hier is dus echt actie nodig. De aanpak van het duurzaamheidsvraagstuk vraagt om op de lange termijn gerichte en gezamenlijke investeringen van de MRA-deelnemers.’