Stijging van de energieprijs heeft ongelijke effecten

De oorlog in Oekraïne leidt tot veel leed en ook tot onzekerheid. Hogere energieprijzen werken ongelijk door in koopkracht. Tegelijkertijd groeit de Nederlandse economie en blijft de arbeidsmarkt krap – meldt het Centraal Planbureau.

De inval van Russische troepen in Oekraïne veroorzaakt nu al veel menselijk leed . Daarnaast zijn er ook economische gevolgen. De oorlog en de daarna getroffen sancties leveren (indirect) economische schade op aan Europa via een aantal kanalen.

Hogere energieprijzen vormen het grootste effect. De Europese gasprijzen waren al flink gestegen en de verwachting is dat door de oorlog de prijzen nog verder oplopen. Ook de dreiging van een tekort aan gas kan (kortdurend) leiden tot zeer hoge gasprijzen. Verder leiden hogere energieprijzen indirect tot hogere inflatie, omdat producenten die energie-intensief produceren en veel gas gebruiken de hogere prijzen zullen compenseren via hogere consumentenprijzen. Het kader over inflatie in deze CEP laat zien dat als energieprijzen hoog blijven en tot een 0,3%-punt en o,6%punt hogere inflatie in 2022 en 2023 leiden, de consumptie zal dalen waardoor de bbp-groei 0,1 en 0,3%-punt lager zal uitvallen.

Mocht de gastoevoer uit Rusland beperkt worden, zal dit grote economische gevolgen hebben. Nederland is voor ongeveer 15% afhankelijk van Rusland voor gas, de EU voor bijna 44%. Daarnaast levert Rusland bijna 26% van de olie in de EU. Voor nu lijkt deze toevoer nog door te lopen. Maar mocht Rusland besluiten de gaskraan dicht te draaien, of de EU om minder gas uit Rusland te halen, dan kunnen zowel huishoudens en bedrijven flink in de problemen komen. De gasvoorraden voor 2022 zijn relatief beperkt en op korte termijn zijn er onvoldoende alternatieve bronnen beschikbaar.

Als de voorraden de komende zomer onvoldoende worden aangevuld, zullen de prijzen verder oplopen. Met name de huishoudens met een laag en middeninkomen zullen hierdoor dan geraakt worden. Daarnaast kunnen bedrijven met rantsoenering geconfronteerd worden. Bedrijven die veel gas gebruiken zijn kleine bedrijven, zoals bakkers of (glastuinbouwbedrijven, maar ook een aantal grote kunstmest- en staalbedrijven. In zeer ernstige scenario’s dreigt voor bedrijven een productiestop.


(Bron CPB - 2022)

De extra stijging van de energieprijzen komt boven op een toch al forse inflatie, mede als gevolg van de economische schokken van de coronapandemie

Omdat Rusland en Oekraïne geen grote handelspartners van Nederland of de EU zijn, zal de schade van een verstoring in handelsstromen op macroniveau beperkt zijn, maar individuele bedrijven kunnen wel getroffen worden. De handel van Nederland met Rusland en Oekraïne ligt onder de 3% van de totale handel (figuur 1 rechts). Die van de EU ligt wat hoger maar is nog altijd niet heel groot, tussen de 4% en 7,5%. De Nederlandse uitvoer naar Rusland en Oekraïne bestaat vooral uit machines, en in mindere mate farmaceutische producten en bloemen. De Nederlandse invoer uit Rusland bestaat voor zo’n 90% uit gas en olie en uit Oekraïne voor zo’n 75% uit granen. Dit geldt ook voor de EU als geheel.

Dat de economische schade via de handel beperkt lijkt te zijn, betekent niet dat er geen schade is. Individuele bedrijven kunnen op korte termijn flink geraakt worden omdat voor sommige bedrijven Rusland of de Oekraïne een belangrijke handelspartner is, of omdat bepaalde cruciale inputs niet langer geleverd kunnen worden. Zo levert Oekraïne 50% van de mondiale productie van neon(gas) en 40% van krypton, die beiden gebruikt worden in de productie van chips en halfgeleiders? Tekorten leiden tot leveringsproblemen en hogere prijzen op de korte termijn. Op langere termijn kunnen alternatieve afzetmarkten of leveranciers mogelijk uitkomst bieden. Lees verder: Centraal Economisch Plan 2022 (pdf 20 pagina’s)