Studenten zijn vaak financieel kwetsbaar

De (her)invoering van de basisbeurs voor studenten op hbo en universiteit heeft een positief effect op hun financiële situatie. Hun inkomen is gestegen en ze zijn minder vaak financieel afhankelijk van hun ouders. Onder mbo’ers kampt nog altijd een kwart met schulden en achterstanden. Ook krijgen zij minder makkelijk vat op de regels binnen het stelsel van studiefinanciering. Dat blijkt uit het Studentenonderzoek 2024 (pdf 95 pagina’s) - meldt het Nationaal Instituut voor Budgetvoorlichting (Nibud).

Rondkomen. Sinds september 2023 kunnen studenten aan hbo en universiteit weer een basisbeurs aanvragen. Om de hoge inflatie enigszins te compenseren, kwam daar tijdelijk een extra bedrag bovenop. Meer dan de helft van de hbo- en wo-studenten komt makkelijk rond, ruim een derde vindt het niet makkelijk, maar ook niet moeilijk om rond te komen. Nibud-directeur Arjan Vliegenthart: ‘Kanttekening daarbij is natuurlijk dat uitwonende studenten het afgelopen jaar dankzij een tijdelijke koopkrachtmaatregel € 164,30 bovenop de basisbeurs ontvingen. Dit bedrag vervalt met ingang van dit studiejaar, maar daar is lang niet iedereen zich van bewust.’ De studenten die moeilijk rond kunnen komen, wijten dit aan de kosten van levensonderhoud en hun achterblijvende inkomsten.

(Foto NIBUD - 2023)

' Financiële educatie verdient blijvend aandacht, meer dan nu het geval is'- zegt Arjan Vliegenthart de directeur van NIBUD

Ook mbo-studenten die de beroepsopleidende leerweg (bol) volgen, zien dit als belangrijke oorzaak voor het niet goed rond kunnen komen. Makkelijk rondkomen lukt hen iets minder vaak dan in 2021. Met name het aandeel uitwonende bol-studenten en het percentage studenten op niveau 1 en 2 dat niet goed kan rondkomen, is gestegen. Het aandeel mbo’ers met schulden en achterstanden is nog niet verminderd. Ongeveer een kwart van hen heeft hier nog altijd mee te maken. Vliegenthart: ‘We zien bijvoorbeeld dat de studenten die een achterstand hebben, die nu vaker hebben op de zorgverzekering en vaker op online aankopen. We doen daarom een beroep op de alertheid van zorgverzekeraars, om op tijd te achterhalen wat het probleem is. En financiële educatie verdient natuurlijk blijvend aandacht, meer dan nu het geval is.’

Financieel kwetsbaar. De complexiteit van het studiefinancieringsstelsel draagt bij aan de financiële kwetsbaarheid van studenten. We zien dat hbo- en wo- studenten vaker beter op de hoogte zijn van de regelgeving binnen het stelsel dan mbo-studenten. Toch weten lang niet alle hbo- en wo-studenten dat de aanvulling op de basisbeurs in het studiejaar 2023/2024 een tijdelijke koopkrachtmaatregel was. Ook mbo’ers zijn hiervan niet goed op de hoogte. Tegelijkertijd kent het mbo verschillende leerroutes met verschillende regelingen en beginnen studenten vaak op jongere leeftijd aan hun opleiding dan in het hbo en wo. ‘We hebben het ingewikkeld gemaakt voor deze groep.

Het is natuurlijk fijn dat het maatwerk is, maar laten we kijken of dat iets minder ingewikkeld kan. Dan liggen er op termijn ook minder problemen op de loer. En ook hier geldt dat structurele financiële educatie zal helpen,’ aldus Vliegenthart. Net als veel anderen die een woning zoeken, worden ook studenten geconfronteerd met zeer hoge woonlasten. Vaak wonen zowel hbo- en wo- als mbo-studenten daarom noodgedwongen nog thuis. ‘Ook voor studenten moet woonruimte betaalbaar blijven. Uitwonende studenten geven nu gemiddeld zo’n 40 procent van hun besteedbaar inkomen uit aan wonen. Dat is een fors deel van hun budget.’


(Foto Piqsels - 2022)

MBO-studenten

Lenen. De invoering van de basisbeurs gaat gelijk op met een afname in het percentage hbo- en wo-studenten dat een rentedragende lening heeft. Op dit moment heeft nog ongeveer 1 op de 4 (24 procent) hbo- en wo-studenten een rentedragende lening. ‘Ze lenen dus minder vaak en tegelijkertijd sparen ze ook flink,’ stelt Vliegenthart. ‘We zien dat studenten financieel zelfstandiger zijn geworden en daar heeft de basisbeurs volop aan bijgedragen. Om het positieve effect te kunnen blijven zien, is het dan ook zaak om na alle veranderingen die er zijn geweest, de basisbeurs te behouden. We zien immers dat met name studenten die hun studie zijn begonnen ten tijde van het leenstelsel nog altijd meer zorgen hebben over de schuld die zij opbouwen. De compenserende maatregelen van de overheid zijn onvoldoende om deze zorgen weg te nemen.’ Van de mbo-studenten heeft 10 procent een rentedragende lening.

Inkomsten. Naast de basisbeurs is de bijbaan voor hbo- en wo-studenten de belangrijkste bron van inkomsten, dan pas volgt de bijdrage van de ouders. Studenten vragen vaker dan 3 jaar geleden zorgtoeslag aan en doen vaker belastingaangifte. Gemiddeld hadden hbo- en wo-studenten het afgelopen jaar € 1.348 te besteden. Voor thuiswonende studenten was dat € 1.063, uitwonenden konden gemiddeld € 1.709 uitgeven. Ook uitwonende mbo’ers ontvingen bovenop hun basisbeurs de tijdelijke koopkrachtmaatregel. Bol-studenten die niet meer thuis wonen hadden daardoor gemiddeld € 1.596 te besteden. Voor studenten die de beroepsbegeleidende leerweg (bbl) volgen, was dat € 1.891. Deze laatste groep ontvangt geen studiefinanciering omdat zij over het algemeen 4 dagen per week werken en 1 dag per week naar school gaan. Zij verdienen daar gemiddeld € 1.213 mee. ‘Wel zien we dat de situatie van de bbl’ers sterk is verbeterd. Mogelijk hebben zij profijt van de krappe arbeidsmarkt. Ze zijn praktisch opgeleid en relatief goedkoop,’ - aldus Vliegenthart.