Toespraak van voorzitter Von der Leyen in de plenaire vergadering van het EU Parlement

Ursula von der Leyen voorzitter van de Europese Commissie hield een toespraak op 19 oktober 2022 in Brussel over de voorbereiding van de bijeenkomst van de Europese Raad op 20-21 oktober:

'Bedankt voorzitter Metsola, lieve Roberta, beste minister Bek, geachte afgevaardigden,

Gisteren zagen we opnieuw de gerichte aanvallen van Rusland op civiele infrastructuur. Dit is een nieuw hoofdstuk in een reeds zeer wrede oorlog. De internationale orde is heel duidelijk. Dit zijn oorlogsmisdaden. Gerichte aanvallen op civiele infrastructuur met als duidelijk doel mannen, vrouwen en kinderen af te snijden van water, elektriciteit en verwarming met de winter in aantocht - dit zijn daden van pure terreur. En dat moeten we ook zo noemen.

Dit is het moment om op koers te blijven. We zullen Oekraïne zolang mogelijk steunen. En we zullen de Europeanen beschermen tegen de andere oorlog die Poetin voert - zijn oorlog tegen onze energie. Ik weet dat de Europeanen bezorgd zijn; bezorgd over de inflatie; bezorgd over hun energierekeningen; bezorgd over de winter. Het beste antwoord op de gaschantage van Poetin is Europese solidariteit en Europese eenheid. In deze geest heeft de Commissie gisteren overeenstemming bereikt over een sterk wetgevingskader om de energiecrisis aan te pakken. Ik zal u de belangrijkste punten schetsen.

De eerste is even logisch als belangrijk: in plaats van elkaar te overbieden zouden de Europeanen samen gas moeten kopen. Dit is heel eenvoudig. Daartoe zullen we samen gas aankopen op EU-niveau. Bundeling van de vraag zal verplicht zijn voor ten minste 15% van de volumes die nodig zijn om de gasopslagplaatsen te vullen. En de betrokken bedrijven kunnen een "gasinkoopconsortium" vormen. We doen dit omdat we onze les hebben geleerd. We hebben in augustus van dit jaar, op het hoogtepunt van het vulseizoen, letterlijk gezien hoe de lidstaten elkaar overboden en zo de prijzen echt opdreven. Daar kunnen we zeker slimmer in zijn. Onze vraag bundelen is een must.

Mijn volgende punt betreft het delen van gas in Europa. We weten dat sommige lidstaten meer dan andere rechtstreeks zijn blootgesteld aan Russisch gas. De situatie is vooral moeilijk voor de niet aan zee grenzende landen in Midden-Europa. Maar als je kijkt naar onze interne markt met sterk geïntegreerde leveringsketens, heeft een verstoring in één lidstaat uiteindelijk enorme gevolgen voor alle lidstaten. Gas delen is dus absoluut cruciaal. Sinds vijf jaar zijn de lidstaten op grond van de EU-wetgeving verplicht solidariteitsovereenkomsten te sluiten met hun buren in hun eigen regio. Als je echter kijkt naar wat er tot nu toe is gesloten, zijn er van de 40 mogelijke overeenkomsten slechts 6 gesloten. Dat is in tijden van crisis zoals deze gewoonweg niet genoeg. Daarom komen er standaardregels voor de lidstaten. Deze regels zullen bindend zijn zolang de lidstaten geen individuele solidariteitsovereenkomsten sluiten. Energiesolidariteit is een grondbeginsel van onze Verdragen, dus laten we dat in praktijk brengen, het is heel eenvoudig.

Geachte leden,

Deze drie maatregelen - bundelen, sparen en delen - zullen een positief effect hebben op de prijzen. Maar natuurlijk moet er meer worden gedaan om de prijspieken aan te pakken en de Russische manipulatie van de energiemarkt aan te pakken. Om u twee cijfers te geven: Vergeleken met september 2021, als we nu kijken naar september 2022, heeft Rusland 80% van zijn gasleveringen via pijpleidingen stopgezet. Maar Europa heeft dat allemaal kunnen compenseren. We hebben gediversifieerd naar onze vertrouwde partners, zoals Noorwegen en de Verenigde Staten. We hebben de besparingen vergroot. En het is goed, we hebben in september een vermindering van 15% bereikt.

We hebben onze opslagplaatsen voor 92% gevuld. We hebben niet toegegeven aan deze chantage. We hebben het gehaald. En ik denk dat we daar trots op kunnen zijn. We hebben ons verzet. Dat is belangrijk. Maar we zien ook dat verzet tegen de Russische energiedwang een prijs heeft. Europese gezinnen zien hun gasrekening de pan uit rijzen. En onze bedrijven worstelen om concurrerend te blijven. Het gaat niet alleen om het concurrentievermogen op de interne markt - dat is ook belangrijk. Maar het gaat ook om het mondiale concurrentievermogen waarvoor onze bedrijven vechten.

U herinnert zich wellicht dat wij in maart aan de Raad hebben voorgesteld de gasprijzen te plafonneren. Op dat moment kreeg dit geen weerklank. Maar vandaag komen we hierop terug. Wat is het model? De huidige benchmark die de gasprijzen bepaalt, is TTF. TTF is alleen gericht op pijplijngas. Wat we nu zien is dat de markt echt veranderd is, van een pijpleidinggasmarkt naar een LNG-markt. We hebben dus een nieuwe, specifieke prijsbenchmark voor LNG nodig. De Commissie zal deze aanvullende benchmark nu samen met de Europese regelgever ontwikkelen. Maar dit vergt tijd. In de tussentijd zullen we dus als noodmaatregel de prijzen op de TTF beperken. Wij noemen dit het marktcorrectiemechanisme. Gisteren hebben we als eerste stap richtsnoeren voorgesteld. Op basis daarvan zullen we in een tweede stap het operationele mechanisme voorbereiden. Het gaat om het prijsplafond op groothandelsniveau.

Maar gas drijft ook de elektriciteitsprijzen op. En hier komt het Iberische model om de hoek kijken. Het verdient echt aandacht op EU-niveau. Er zijn nog vragen te beantwoorden, maar ik wil geen middel onbeproefd laten. Dus laten we dat onder ogen zien, laten we dat bekijken en laten we daaraan werken.

Geachte leden,

We leven in tijden van grote economische onzekerheid. En zoals ik al zei, ben ik bezorgd over het concurrentievermogen van onze economie - niet alleen wat de interne markt betreft, maar ook wat het mondiale concurrentievermogen van onze economie betreft. Bij al onze acties moet daar dus rekening mee worden gehouden, bij al onze acties moet rekening worden gehouden met het concurrentievermogen van onze kmo's en onze industrie. Dit houdt ook in dat wij een standaardcontrole op het concurrentievermogen in onze regelgeving zullen opnemen. Ik denk dat het tijd is om dat te doen. Daarnaast moeten we de investeringen in heel Europa versnellen. Als ik het over investeringen heb, gaat het om infrastructuur, energie-efficiëntie en hernieuwbare energiebronnen.

Dit brengt me bij REPowerEU. Toen wij in maart REPowerEU voorstelden, was de situatie als volgt: Er was een enorme afhankelijkheid van Russisch gas. We verwachtten toen dat het enkele jaren zou duren om het Russische gas te vervangen. Feit is dat het ons vandaag slechts acht maanden kostte om tweederde te vervangen. Met andere woorden: We hebben de diversificatie naar andere leveranciers van gas uit het buitenland enorm versneld. Maar dit heeft een hoge prijs. De eigenlijke oplossing om ons concurrentievermogen te handhaven is dus te investeren in energiebronnen van eigen bodem, met name hernieuwbare energiebronnen. Dat moet in heel Europa gebeuren. Maar alleen lidstaten met voldoende fiscale ruimte kunnen deze cruciale investeringen doen. Dit zal onvermijdelijk het speelveld van onze interne markt ongelijk maken.

Daarom hebben we REPowerEU niet alleen nu nodig, dus moeten we het versnellen, maar ook stimuleren, we moeten de vuurkracht ervan vergroten. We zullen met een voorstel hierover komen omdat het elke lidstaat dezelfde kans biedt om zich op de toekomst voor te bereiden. Het gaat niet alleen om energie, het gaat om ons mondiale concurrentievermogen en om onze soevereiniteit.

Lang leve Europa.

Veel dank.'