Tweede editie van 'Amstelveen Spreekt'

Afgelopen maandag 28 oktober 2019 vond de tweede editie van 'Amstelveen Spreekt' plaats in Boekhandel Venstra. Filosoof Gerko Tempelman en Stadsdominee Werner Pieterse hielden een pleidooi voor avontuurlijk denken. Tempelman: 'Je hebt veel meer aan naïef in iets durven geloven, dan aan té kritisch denken en eindeloos feiten analyseren.' Filosoof Tempelman nam het publiek mee in een mini-college filosofie: 'De wortels van het kritisch denken zijn begonnen met René Descartes. Hij vroeg zich af of je de vragen van het leven net zo exact kunt beantwoorden als wiskunde dat kan. Dat leidde tot zijn beroemde conclusie ‘Ik denk dus ik besta’ en met die stelling is het moderne denken begonnen. Steeds minder mensen geloofden in een groot verhaal of in een godsdienst; mensen gingen zélf nadenken. Daar zijn we echt verlichte wezens geworden. Het leidde wel tot Descartes’ ontslag als leraar aan de Universiteit van Utrecht, vanwege te vrijpostig denken. '

Jampottest. Er kleeft ook een nadeel aan kritisch denken. Tempelman legt uit aan de hand van de Jampottest, een beroemd onderzoek. In het onderzoek verkoopt men jam aan twee testgroepen waarbij de ene groep kan kiezen uit 6 soorten jam, terwijl de andere liefst 24 soorten ziet. Je zou denken: hoe meer keuze, hoe makkelijker kiezen. Niet dus, de keuze wordt juist moeilijker en dat blijkt uit de verkoop: de verkoper met 6 potten verkoopt de meeste jam.

Hoe meer keuze je hebt, hoe banger je wordt dat je de verkeerde keuze maakt, zegt Tempelman: 'Zou voor het denken niet hetzelfde gelden? Hoe kan het dat in een tijd dat we alles weten, Tedtalks volgen, alles op internet te vinden is, zelfhulpboeken niet aan te slepen zijn, psychologen overuren draaien, we zoveel kennis hebben en alles kunnen analyseren, dat tóch dat zoveel mensen vastlopen? Ook de filosoof Peter Sloterdijk zegt dat we sinds de Verlichting meer snappen dan ooit, maar dat het alleen maar moeilijker is geworden. De verklaring: hoe meer keuze, hoe meer angst óm te kiezen en die angst verlamt. Dat verklaart de cynische cultuur van deze tijd.' In het publiek antwoordde emeritus leraar Hans Steenvoorden dat hij vandaag de dag met lede ogen ziet hoe scholieren wel uit 150 studierichtingen kunnen kiezen, maar dat dat niet tot betere keuzes leidt. 'Breng de studiekeuzes terug naar acht richtingen', adviseerde hij. 

(Bron Matthijs den Hollander - 2019)

Stadsdominee Werner Pieterse (l) en filosoof Gerko Tempelman

Bergen beklimmen. Tempelman: 'In ons leven komen we twee bergen tegen. Eerst beklim je de eerste berg, die van het succes. Als je dan op de top aankomt stort je er weer af. Maar op de bodem van het dal zie je de tweede berg. En die berg gaat over wat écht belangrijk is in je leven. In zijn boek  'Transformative Experiences' zegt filosoof Larry Paul dat het onzin is te denken dat je daarbij je leven goed kunt plannen. Je plant veranderingen in je leven, van het krijgen van een kind tot een nieuwe baan, maar je kan van tevoren nooit weten hoe je zal reagéren op die veranderingen. Je kunt niet weten hoe je gaat reageren op een nieuwe versie van jezelf. Dus teveel gaan zitten plussen en minnen heeft niet zoveel zin. '

Tempelman noemt regelmatig ‘De meeste mensen deugen’ van Rutger Bregman, een van best verkochte boeken van het moment. Al is hij het eens met de titel, Tempelman vindt de inhoud van het boek teveel feiten zoekerij. 'Ik vind dat je moet kijken of je in je leven open kunt staan voor avontuur. Dat je een houding aanneemt van ‘het lijkt me interessant om dit of dat uit te zoeken’. Je kan het ook niet doen, dat is prima. Maar rationeel is dat niet.'

Wat helpt dan wel? Tempelman vindt dat de Amerikaanse boer Joel Salatin de oplossing heeft voor de verlamming waartoe té cynisch en kritisch denken leidt. De inmiddels beroemde TEDX-spreker en ecologische boer Salatin was onlangs in Nederland om te praten over zijn visie op gezonde voeding, goedheid, genade en het helpen van andere mensen. Hij moedigt mensen aan weer in dingen te gaan geloven, ook al is dat ogenschijnlijk naïef. Er zullen namelijk altijd feiten zijn die je tegenspreken. Als het gaat om voedselvoorziening bijvoorbeeld, zegt hij dat we open moeten staan voor de mogelijkheid dat de natuur wél genoeg te bieden heeft. En dat je eigenlijk altijd tegengesteld moet bewegen aan wat de industrie en de overheid zeggen dat goed voor je is.

Tempelman: 'Laatst zat terrorisme-deskundige Beatrice de Graaf bij DWDD aan tafel. Zij weet echt alles van de ellende in de wereld. Matthijs van Nieuwkerk vroeg haar of ze niet af en toe ontzettend moe werd van die negativiteit. Beatrice antwoordde dat ze geloof heeft en naïef denkt dat het op een dag goedkomt.' Met een gelijke oproep tot avontuurlijk en open denken sloot Tempelman zijn betoog af. 'Dat is veel zinvoller dan eindeloos feiten analyseren. ' Stadsdominee Werner Pieterse sprak daarna zijn column. Pieterse: 'Soms verlang ik naar de goede oude tijd, de dagen dat de cynicus nog een echte nar was. Een vrijpostige charlatan, een provocateur van onze zekerheid. ' U kunt zijn ‘Klein Gloria voor de Cynicus HIER lezen.

Volgende editie. Op maandag 18 november 2019 vindt de volgende editie van ‘Amstelveen Spreekt’ plaats. Thema: ‘Der Bogen’. Stadsdichter en host Matthijs den Hollander over het onderwerp: 'Kunst mag ook aanstootgevend zijn, toch? Moet kunst altijd mooi zijn? Het antwoord op die vraag heb ik zelf niet, maar ik wil wel wat meer diepgang. Heeft Der Bogen zich als kunstwerk niet enorm bewezen door zoveel op te rakelen? Is juist in deze stad, waar veel mensen onverschillig zijn en alles wat ons gezamenlijk aangaat als druppels van hun verenkleed laten rollen, deze betrokkenheid niet goud waard. Die passie zagen we ook met maar liefst 13.000 stemmen op de nieuwe fietsbrug. Het gebeurt niet vaak dat zoveel mensen in Amstelveen ergens iets van vinden. '

Den Hollander: 'Hoe kan je die passie verklaren? Kan je dat oogsten? Zegt dat iets over de betrokkenheid van inwoners bij de toekomst van de Amstelveen? Is het simpelweg verwijderen van Der Bogen niet als het weggooien van het kind met het badwater? Nú is het moment om die kans waar te nemen, er iets van te leren en een diepzinniger analyse op kunst los te laten en op de totstandkoming van een kunstwerk in de buitenruimte. Wat is daarvan het belang voor een lokale samenleving? Symbolen zijn superkrachtig in een stad. Als Der Bogen ons via de achterdeur verlaat, is dat moment verloren. ' Meer informatie over deze show en aanmelden: amstelveenspreekt.nl of bvamstelveen.nl Jumbo Veenbrink (de winkel aan de Rembrandtweg) verzorgt de gratis borrel na afloop. ‘Amstelveen Spreekt’ is een platform, waarin talkshow BV Amstelveen, Stichting Stadsverhalen en iMove hun krachten hebben gebundeld om maandelijks bij Boekhandel Venstra een show te organiseren.

Klein Gloria voor de cynicus

Soms verlang ik naar de goede oude tijd – de dagen dat de cynicus nog een echte nar was. Een vrijpostige charlatan, een provocateur van onze zekerheid. Een profeet die onze vroomheid uitscheldt, een filosoof die ons denken bespot, een politicus die de macht negeert; een kunstenaar die een pisbak tentoonstelt. De grote gatenschieter in onze vaste overtuigingen.
Want waar is toch het carnaval van het denken gebleven? De vrijpostigheid van het gebaar; de provocatie van ons brave burgerdom?

Waar blijft de scherpe lach tegen het pietepeuterige moralisme van ons gescheiden-afval-inzamelen en ons geloof in CO2-gecompenseerde -tankstations en de dromen van elektrisch naar Ibiza vliegen als oplossing tegen de klimaatverwoesting?

Ach, wij zijn Titaantjes geworden hier in de groene marge van Amsterdam! Jongens, maar aardige jongens zijn we! Maar dan zonder ironie van Nescio. Want: de meesten mensen deugen! Samen met Rutger strijken we alle plooien glad. Pessimisme is nu onze grootste zonde – het cynisme heeft een grijs pak aangetrokken en kijkt zuur.

Maar wat kan ons dan nog provoceren..? Wat roept ons nog wakker – wij die alles al hebben gezien, bedacht, gekocht, geprobeerd, gedaan – wie haalt ons uit de slaap –
Vanwaar zal onze hulp komen? Onze hoop, ons nieuw begin?
U begrijpt, werkelijke vragen zijn zelden nieuw.
Van waar zal onze hulp komen – nu we de profeten, narren en provocateurs getemd hebben en al onze dromen zelf moeten bedenken?
Wat is er nog te hopen – in dagen dat we alles, echt alles zelf tot stand moeten brengen?
Ben ik al de grijze cynicus?
Laat dit een pleidooi zijn voor de nar – een lofzang op de ware cynicus;

die vreemde ander die ons verrast, uitdaagt en ergert;
die ons uitlacht als we onszelf te serieus nemen;
die onze zekerheid trotseert; ons simplistisch optimisme ontmaskert;
ons kaartenhuis omverblaast;

Met die ander begint de hoop. Niet ergens in je innerlijk, of je diepste verlichte zelf, niet in je dadendrang of moralisme – nooit met IK –
maar met haar of hem die je zwaarte doorbreekt met een lach, een vloek, een woord van geloof, een schreeuw, een gedicht, een oud verhaal, dat door de kieren je dichte huis binnensijpelt.

Verwelkom de profeet, de nar, de priester, de vreemdeling.
God weet wie –
God weet hoe
iets nieuws begint.

Deze column is uitgesproken door Stadsdominee Werner Pieterse tijdens het event van iMove in de serie van Amstelveen Spreekt op 28 oktober 2019.