Uitvoering motie 'Pak straatintimidatie gerichter aan'

Tijdens de raadsvergadering van 19 april 2023 heeft de gemeenteraad van Amstelveen de motie 'Pak straatintimidatie gerichter aan' aangenomen. Graag informeren wij u over de uitvoering van de motie.

Bij het aannemen van deze motie had het college onvoldoende zicht op de aard, omvang en mogelijke hotspots van straatintimidatie in Amstelveen omdat dit niet apart wordt geregistreerd. De motie was voor het college aanleiding om nader onderzoek te doen naar dit thema. Op 18 juli 2023 hebben wij de onderzoeksopdracht naar straatintimidatie geformuleerd. Om een zo groot en daarmee zo representatief mogelijke respons te krijgen hebben wij opdracht gegeven een enquête naar straatintimidatie uit te zetten onder het burgerpanel Amstelveen, via Denk Mee én sociale media om ook jongeren te bereiken.

We hebben straatintimidatie gedefinieerd als: alle ongewenste verbale, non-verbale en fysieke gedragingen in de openbare ruimte. Dit is de gangbare definiëring van straatintimidatie.

Strafrechtelijke gedragingen zoals antisemitisme/discriminatie, mishandeling, aanranden en bedreigen vallen niet onder het onderzoek naar straatintimidatie. Handhaving, opsporing en vervolging van de strafbare handelingen behoren toe aan het domein van politie en het Openbaar Ministerie.

(Bron Tengr.AI - 2024)

Straatintimidatie
Wat betreft de vragen sluiten we aan bij de jaarlijkse Veiligheidsmonitor Amsterdam-Amstelland. Dit is een bestaande, valide vragenlijst waardoor we straatintimidatie in Amstelveen kunnen blijven monitoren en resultaten kunnen vergelijken met andere gemeenten. Vanaf 2024 sluit Amstelveen ook voor het onderwerp straatintimidatie aan bij de Veiligheidsmonitor Amsterdam-Amstelland.

Het onderzoek. In het totaal hebben 977 inwoners van Amstelveen de enquête ingevuld. Ondanks een gerichte social media campagne hebben relatief weinig jonge inwoners de enquête ingevuld. De grootste groepen respondenten zijn de 60-ers en 70-ers. Van 13 procent van de respondenten is geen leeftijd bekend. Dit betekent dat de resultaten van deze respondenten niet bij alle analyses gebruikt kunnen worden. Bij een aantal vragen is sprake van een (zeer) lage respons. Daar waar het aantal waarnemingen onder de 25 (in absolute zin) ligt, dient de uitkomst met voorzichtigheid geïnterpreteerd worden en kunnen geen harde conclusies getrokken worden. De volledige uitkomsten van de enquête treft u aan in de bijlage.

Voornaamste resultaten. Hoe vaak komt straatintimidatie voor in Amstelveen? De uitkomsten van de enquête laten zien dat straatintimidatie net als elders in het land, regelmatig voorkomt in Amstelveen. Jonge vrouwen krijgen (zoals verwacht op basis van andere landelijke onderzoeken) vaker met straatintimidatie te maken dan mannen en de kans is groter voor jongeren dan voor inwoners op leeftijd. Zoals hiervoor aangegeven zijn deze uitkomsten onvoldoende representatief, omdat relatief weinig jongeren de enquête hebben ingevuld. Het onderzoek geeft niet specifiek zicht op de risico's van andere groepen inwoners van Amstelveen zoals leden van de LHBTIQ+-community of mensen met religieuze uitingen zoals hoofddoek of keppeltje omdat de aantallen respondenten uit deze groepen te klein zijn.

Welke groepen hebben het meest te maken met straatintimidatie? Zoals hiervoor aangegeven krijgen jonge vrouwen vaker met straatintimidatie te maken dan mannen en de kans is groter voor jongeren dan voor inwoners op leeftijd. Van de jonge vrouwen (15 tot 34 jaar) geeft bijna driekwart aan in het afgelopen jaar tenminste éénmaal met straatintimidatie geconfronteerd te zijn. Ook hier geldt dat de uitkomsten niet helemaal representatief zijn, omdat relatief weinig jongeren de enquête hebben ingevuld.

Vormen van straatintimidatie en impact. Alle vormen van straatintimidatie komen voor. Naroepen of nafluiten komt het meest voor. Alle groepen krijgen te maken met 'uitgescholden worden'. In veel gevallen blijkt dit voor te komen in het verkeer. 'Bespuugd worden' komt vooral bij jonge mensen voor (zowel bij mannen als bij vrouwen). De impact verschilt per vorm van intimidatie, waarbij ongewenst aanraken of in het nauw drijven de meeste impact heeft.

Waar komt straatintimidatie het meest voor? Straatintimidatie komt met name voor op plaatsen waar onbekenden elkaar tegenkomen. Het beeld is dat er straatintimidatie voorkomt op diverse locaties, verspreid over de gemeente. Het gaat dan om winkelcentra en openbare ruimtes, maar ook bij verschillende openbaar vervoerhaltes. Daarnaast komt straatintimidatie voor rond middelbare scholen, vooral op drukke momenten. Een aantal keer wordt de eigen buurt of een andere woonwijk aangegeven als locatie. Ook in parken (inclusief het Amsterdamse Bos), speeltuinen, pleinen en rond sportvelden komt straatintimidatie voor.

Wat doen we nu al tegen straatintimidatie. Politie, Boa's en jongerenwerkers zijn uiteraard alert op misstanden in de openbare ruimte. In onze gemeente wordt niet specifiek geregistreerd of gehandhaafd op straatintimidatie. Straatintimidatie op zich is niet strafbaar. Uit jurisprudentie blijkt dat naroepen of -sissen valt onder vrijheid van meningsuiting. Dit beperkt de mogelijkheden om hier handhavend tegen op te treden.

Sinds enige tijd zijn op alle middelbare scholen jongerenwerkers aanwezig. In overleg met hen gaan we bekijken in hoeverre zij signalen krijgen over straatintimidatie en hoe daar gericht op gereageerd kan worden, bijvoorbeeld door preventie en bewustwording. Ook in het overleg met schooldirecteuren over veiligheid is regelmatig aandacht voor straatintimidatie. Een aantal leerlingen van het KKC heeft in het kader van een profielwerkstuk onderzoek gedaan naar veiligheid inclusief straatintimidatie in Amstelveen. Met hen gaan wij binnenkort in gesprek om hun ervaringen te horen.

Landelijke ontwikkelingen. In het wetsvoorstel seksuele misdrijven wordt seksuele intimidatie in het openbaar als overtreding strafbaar gesteld. Inwerkingtreding van het wetsvoorstel is voorzien in 2024. De verwachting is dat invoering van de wet leidt tot (meer) maatschappelijke aandacht voor straatintimidatie. Dat is helpt bij bewustwording en het bespreekbaar maken van het onderwerp. De handhaving van de nieuwe wet zou belegd moeten worden bij politie én boa's.

Conclusie en acties. Straatintimidatie is een landelijk fenomeen dat zich helaas ook voordoet in Amstelveen. De enquête die is uitgevoerd in opdracht van het college, onderschrijft dit beeld. Dit maatschappelijk probleem laat zich niet eenvoudig oplossen. Het maatschappelijk gesprek over straatintimidatie kan op termijn bijdragen aan een (gedeeltelijke) terugdringing van aard en omvang van dit vraagstuk. Handhaving is en blijft hierbij het sluitstuk.

Met de enquête hebben we niet-strafbare vormen van straatintimidatie in kaart gebracht. Helaas komen strafbare vormen van straatintimidatie ook voor. In 2022 registreerde de politie 39 gevallen van (mogelijk) strafbare vormen van discriminatie in Amstelveen. Het meldpunt Discriminatie (MDRA) ontving in 2022 31 meldingen over een voorval waarbij discriminatie aan de orde was. Wij adviseren slachtoffers altijd melding te doen van discriminatie. Zo kunnen instanties desgewenst de noodzakelijke nazorg verlenen en kan de politie gerichte opsporing instellen naar mogelijke daders.

Het college beschouwt de enquête als een nulmeting. Vanaf 2024 lopen de vragen over straatintimidatie in Amstelveen mee met de Veiligheidsmonitor Amsterdam-Amstelland. Op basis van de nulmeting en de resultaten uit de Veiligheidsmonitor verwachten wij een duidelijker beeld te krijgen van de ontwikkeling van de omvang, aard en hotspots van straatintimidatie in Amstelveen. Dan kunnen we ook beter bepalen óf en welke gerichte (preventieve) acties mogelijk en nodig zijn en op wie de acties gericht moeten zijn, zoals maatregelen in de openbare ruimte. De uitkomsten van de enquête geven het college op dit moment geen aanleiding aanvullende preventieve- of handhavingsinstrumenten in te zetten.

Dat neemt niet weg dat het college aandacht blijft houden en vragen voor het terugdringen van straatintimidatie, met name op het gebied van bewustwording. Daarnaast gaan we in 2024, zoals benoemd in het Integraal Veiligheidsplan, een voorlichtingscampagne ontwikkelen om de aangiftebereidheid onder de inwoners van Amstelveen te verhogen. Hierbij wordt ook aandacht besteed aan straatintimidatie.

Indien daar aanleiding toe is, hoeven we met een aanpak van straatintimidatie niet te wachten tot de actualisatie van het Integraal Veiligheidsplan Amstelveen. De resultaten van de Veiligheidsmonitor Amsterdam-Amstelland over straatintimidatie worden met uw raad gedeeld.