Verdwenen cultuurgoederen en bijbehorende informatie online

Bureau Herkomst Gezocht lanceert op 9 december 2016 de nieuwe website www.herkomstgezocht.nl. Via de website zijn 15.000 aangifteformulieren van in de Tweede Wereldoorlog verdwenen cultuurgoederen en bijbehorende informatie digitaal doorzoekbaar. De aangiftes zijn na de oorlog gedaan bij de Nederlandse overheid door mensen die in de oorlog kunstobjecten kwijt zijn geraakt bijvoorbeeld door roof, confiscatie of gedwongen verkoop. Nog altijd is niet duidelijk, waar het merendeel van deze cultuurgoederen zich bevindt.

Database: breed toegankelijk. Nu 70 jaar later zijn de aangifteformulieren met beeldmateriaal voor het eerst wereldwijd voor iedereen digitaal toegankelijk. De aangifteformulieren komen oorspronkelijk uit het archief van de Stichting Nederlandsch Kunstbezit (SNK), de organisatie die na de oorlog onder andere als taak had de teruggave van roofkunst te verzorgen. Dit archief behoort tot de collectie van het Nationaal Archief. Aan de database is beeldmateriaal toegevoegd voornamelijk afkomstig van het archief van de SNK, maar ook van het RKD – Nederlands Instituut voor Kunstgeschiedenis. Twee jaar lang werkte Bureau Herkomst Gezocht aan het digitaliseringsproject. De nieuwe website is een belangrijk instrument voor nabestaanden, die nog altijd op zoek zijn naar de lotgevallen van hun (groot)ouders. Ook musea, kunsthandel en particulieren krijgen zo de mogelijkheid hun collecties tegen het licht houden.

(Foto Amstelveenweb.com - 2007)

De eigenaar van buitenplaats Oostermeer in Amstelveen was voor de Tweede Wereldoorlog kunsthandelaar Jacques Goudstikker, die tijdens zijn vlucht naar Engeland in 1940 overleed. In 1919 trad Jacques Goudstikker (1897-1940) toe tot het bedrijf van zijn vader Edouard, dat hij in 1931 zou omzetten in een naamloze vennootschap, waarvan hijzelf de directeur en belangrijkste aandeelhouder was. In de kunsthandel bevonden zich op dat moment circa 1113 genummerde schilderijen en een aantal ongenummerde. De kunstverzameling Jacques Goudstikker in handen gekomen van Nazi-Duitsland. Na de oorlog is een groot deel van de collectie in handen gekomen van de Nederlandse staat en de claim van de erven Goudstikker (Marei von Saher, de schoondochter van Goudstikker) door Jo Ritzen (PvdA) staatssecretaris van OC en W afgewezen in 1998, maar er werden toch 202 kunstwerken door morele gronden aan de erven toegewezen in 2006

Beleid rondom cultuurgoederen Tweede Wereldoorlog. Dit digitaliseringsproject past in het streven van de Nederlandse regering om transparant te zijn ten aanzien van roofkunst uit WO II. Nederland heeft internationaal een voortrekkersrol op het gebied van herkomstonderzoek en de omgang met restitutie van roofkunst uit WOII. Een voorbeeld hiervan is, dat 163 Nederlandse musea, (waarvan de collecties zich leenden voor herkomstonderzoek) hebben meegewerkt aan het onderzoek museale verwervingen, waar zij de herkomst van hun collectie vanaf 1933 hebben onderzocht. Nederland is naast 43 landen ondertekenaar van de Washington Principles uit 1998.

Deze principes dienen als richtlijn om correct en zorgvuldig om te gaan met de identificatie en restitutie van roofkunst. Het Nederlands restitutiebeleid is hierop geënt. Aansluitend op de Washington Principles zal Bureau Herkomst Gezocht de komende jaren de database uitbreiden om zo een zo compleet mogelijk beeld te geven van alle geroofde kunst uit Nederland. Het behoud en delen van de kennis over herkomstonderzoek en restitutie is daarom van groot belang en is iets waar de Nederlandse overheid aandacht voor zal blijven houden.

Het Bureau Herkomst Gezocht (in 1998 opgericht) maakt deel uit van het Nationaal Archief. Het bureau richtte zich tot 2005 op herkomstonderzoek van roofkunst die direct na de oorlog is teruggekeerd naar Nederland, de zogeheten Nederlands Kunstbezit-collectie (NK-collectie). Het project Vermiste Werken is mogelijk gemaakt door financiering van het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW) en de Amerikaanse organisatie Conference on Jewish Material Claims Against Germany. Lees ook de brief van minister Bussemaker: Kamerbrief over restitutiebeleid voor naziroofkunst (pdf 5 pagina’s).