Vicevoorzitter RK Parochie Amstelland over de Kerkenvisie Amstelveen

Op 25 januari 2021 publiceerde de gemeente Amstelveen een oproep 'Denk mee over de toekomst van Amstelveense kerken'  Voor sommige kerken is de toekomst onzeker, blijkt na gesprekken met de kerkeigenaren en kerkbesturen. Het teruglopende kerkbezoek betekent minder geld voor onderhoud en op den duur misschien verkoop of leegstand. Daarom is het belangrijk om tijdig met elkaar in gesprek te gaan. 'Kerken zijn beeldbepalend voor het straatbeeld en het landschap. Neem de Urbanuskerk in Bovenkerk, hét herkenningspunt van Amstelveen', zegt Herbert Raat (VVD) wethouder Erfgoed. 'Wij willen graag weten welke rol deze kerken spelen in uw dagelijkse leven. Willen we ze koesteren of een nieuwe invulling geven, of mogen sommigen plaatsmaken? Het woningbouwproject met behoud van de gevel van de Handwegkerk is bijvoorbeeld een voorbeeld van hoe we behoud van het historisch straatbeeld kunnen combineren met woningbouw. We horen graag hoe u over de toekomst denkt.'

(Foto Amstelveenweb.com - 2021)

Herbert Raat (VVD) wethouder Erfgoed

Op het moment van onderzoek (augustus 2021) zijn meer dan de helft van de kerken (10) in Amstelveen in religieus gebruik. Iets minder dan de helft van de kerkgebouwen (6) is herbestemd of staat leeg. De 16 kerken is Amstelveen: Nieuw-Apostolische Kerk, 't Open Hof, Immanuëlkerk, Pauluskerk, Kruiskerk, Kerk Apostolisch Genootschap, Johanneskapel, Annakerk, Dorpskerk, Titus Brandsma Kerk, Bankraskerk, Paaskerk, Heilige Geestkerk, Handwegkerk, Urbanuskerk Bovenkerk, Urbanuskerk Nes aan de Amstel.

Op donderdagavond 16 september 2021 sprak de heer Ad Verkleij, vicevoorzitter RK Parochie Amstelland tijdens de Commissie Raadscommissie voor Ruimte, Wonen en Natuur (RWN) Amstelveen over de Kerkenvisie Amstelveen:

'Goedenavond. Fijn dat u mij de gelegenheid geeft om een toelichting te geven op de Kerkenvisie. Dat doe ik niet om dat er grote onenigheid zou zijn tussen onze parochie en de gemeente. Dat valt best mee. Dat leest u ook in de aanbiedingsnotitie aan uw raad. Daar staat dat wij na een goed gesprek met wethouder Herbert Raat ingestemd hebben met de Kerkenvisie. Ik ga ervan uit dat we hem toen hebben kunnen overtuigen dat er wel degelijk toekomst is voor kerkgenootschappen en dat kerkgenootschappen, zowel de traditionele, als in nieuwe vormen een belangrijk en voor velen nog essentieel onderdeel zijn van de 21ste eeuwse samenleving.

Het is dan ook goed dat de Nota uitspreekt dat de samenwerking tussen de gemeente en kerkgenootschappen moet worden versterkt; en dan, wat mij betreft, niet vanuit het perspectief van hoe krijgen we als gemeente zo gauw mogelijk greep op het vrijkomend kerkelijke vastgoed, maar vanuit de gedachte hoe ook kerken als maatschappelijke organisaties; kunnen blijven bijdragen aan een vitaal en zorgzaam Amstelveen. Vanuit dat perspectief wil ik graag een aantal overwegingen aan u meegeven.

Even een paar getallen. Eind 2018 hadden wij In Amstelveen ruim 8.000 ingeschreven parochianen, verdeeld over bijna 5.800 huishoudens, waarvan zo'n 1200 huishoudens financieel bijdragen. We hebben een kleine 200 vrijwilligers. Het wordt wel minder, maar daarmee zijn we nog steeds een grote vrijwilligersorganisatie in Amstelveen; een organisatie, laat ik het zo samenvatten: Van mensen die omzien naar elkaar.

Dat wil niet zeggen dat het fantastisch gaat, maar elke keer opnieuw zijn er weer lichtpuntjes die ons de moed geven om door te gaan. Daarom herkennen wij ons als Rooms Katholieke kerk niet in dat beeld van wat zorgelijk ogende, oudere kerkbestuurders, die niet weten hoe ze verder moeten en de boel maar een beetje de boel laten.


(Foto Amstelveenweb.com - 2020)

Ad Verkleij vicevoorzitter RK Parochie Amstelland spreekt tijdens de eerste steenlegging voor de herbouw van de door brand verwoeste St. Urbanuskerk in Bovenkerk op 11 september 2020

Maar bij dat investeren in onze toekomst hoort ook dat we heel zorgvuldig met onze kerkgebouwen om moeten gaan. Terecht staat er in de stukken aan dat er op dit gebied natuurlijke spanningen zijn tussen de belangen van een kerkgenootschap en de belangen van de bredere gemeenschap in Amstelveen. Die spanningen zijn niet anders dan de spanning van elke andere private organisatie en de gemeente.

Onze missie is het ondersteunen en verder ontwikkelen van een geloofsgemeenschap. Dat kost geld. Ongeveer een derde van onze exploitatiekosten gaat naar het onderhoud van gebouwen. En onze inkomsten dalen. We zijn als parochie verantwoordelijk voor twee rijksmonumenten (Urbanus Bovenkerk en de Urbanus Ouderkerk); en daarnaast nog 4 andere kerkgebouwen, waarvan de Titus Brandsmakerk een gemeentelijk monument is. Dan ga je uiteraard kijken of je door besparing op gebouwen je financiële problemen op kan lossen. Sluiting van kerkgebouwen is een emotioneel proces. Dat doe je pas als het echt niet anders kan. Vandaar dat we ook blij zijn met de handreiking om te bezien of gezamenlijk gebruik van onze ruimtes, vergelijkbaar met bijvoorbeeld buurthuizen haalbaar is. Dat is win win voor beide kanten.

Dat is zeker het onderzoeken waard; met name ook hoe dan gebouwen aangepast moeten worden zodat toegankelijkheid, veiligheid en wederzijdse verantwoordelijkheid adequaat kunnen worden ingevuld. Dat vraagt niet alleen om bijdrage in exploitatiekosten, maar ook om investeringen. Maar we zullen ook onder ogen moeten zien dat het niet in alle gevallen mogelijk zal zijn om binnen de bestaande bouw met een acceptabele oplossing te komen. In die zin ben ik er blij mee dat er ook van de kant van de gemeente maatwerk wordt nagestreefd. Wellicht is het ook goed om te melden dat opbrengsten van de verkoop van onroerend goed steeds zijn gebruikt om onze kerkgenootschappen te ondersteunen. Zo is een groot deel van de verkoop van de Annakerk gebruikt voor de aanschaf van het Karmelkooster, dat aan de Titus Brandsmakerk vast zit en daarmee kon worden behouden. De vorige restauratie van de Urbanuskerk in Bovenkerk is voor het grootste deel door de parochie betaald. Zonder de verkoop van de Heilige Geestkerk zouden we deze restauratie niet hebben kunnen afronden. Dat vermogen is overigens nu op.

Ik gebruik dat laatste als bruggetje naar de huidige situatie van de Urbanus Bovenkerk. Na de brand bleek pas goed wat een kerkgebouw voor de gemeenschap betekent. De emotionele betrokkenheid van de Bovenkerkers, de Amstelveners bij de restauratie is groot. Die emotionele betrokkenheid vertaalt zich ook in een geweldige financiële bijdrage vanuit de gemeenschap onder andere via de chocolade actie en meer recent met de leienactie. Onze ambities gaan verder dan het herstel van de situatie van voor de brand. Wij hebben als parochie uitgesproken dat we de Urbanus willen gaan gebruiken als centrale kerk voor heel Amstelland; en we hebben ook uitgesproken dat het kerkgebouw, net zoals voor de brand, beschikbaar blijft voor culturele activiteiten, zoals van de Stichting Vrienden van de Bovenkerkse Urbanus. De geplande ontmoetingsruimte, krijgt een publieke functie. Daarmee zijn we dus al begonnen met de uitvoering van het beleid zoals geschetst in de Kerkenvisie gericht op multifunctioneel gebruik.

Het toegankelijk maken van de kerk en de geplande aanbouw vraagt om aanpassing van het voorterrein voor de kerk. Daar ligt een prachtige win- win situatie. Er moeten onder andere behoorlijke hoogteverschillen worden overwonnnen om de kerk via hellingbanen ook voor invaliden toegankelijk te maken. Tegelijkertijd kan het voorterrein prachtig aansluiten bij de geplande herstructurering van de Noorddammerlaan en de verbouwing van het Noorddamcentrum, waardoor hier een prachtig ruimtelijk visitekaartje ontstaat voor Bovenkerk en de Urbanuskerk in al haar nieuwe glorie kan stralen.

U begrijpt dat wij het op prijs zouden stellen wanneer u, in navolging van vele bewoners hier vanuit de gemeente een bijdrage aan wil leveren. Dan worden de woorden uit de Kerkenvisie direct omgezet in daden.... Ik zou u nog uren kunnen vertellen over de lopende restauratie; over de liefde en het vakmanschap waarmee er aan de Urbanuskerk wordt gewerkt, maar ik zal nu volstaan met u van harte uit te nodigen voor een rondleiding door het bouwproject. Dan kunt u met eigen ogen zien wat voor prachtige monumentale kerk u - bijna- gratis terugkrijgt; met, wat mij betreft, de nadruk op 'bijna'. Dank u wel!

Lees ook het rapport: Kerkenvisie Amstelveen (pdf 49 pagina’s)