Von der Leyen over de gasvoorziening van de EU in 2023

Op 12 december 2022 heeft Ursula von der Leyen voorzitter van de Europese Commissie een verklaring voorgelezen in Brussel over "REPowerEU: vooruitzichten voor de gasvoorziening van de EU in 2023".

'Goedemiddag,

Ik ben erg blij om Fatih Birol (Turkse econoom en energiedeskundige) hier te verwelkomen. We hadden een zeer goede discussie over de energievooruitzichten voor Europa en hoe om te gaan met de ongekende verstoringen die zijn veroorzaakt door de gruwelijke oorlog van Rusland. Rusland heeft zijn pijpleidingen inderdaad met 80% verminderd - als je september van dit jaar vergelijkt met september van vorig jaar. We weten allemaal dat deze vermindering van de gaspijpleidingen een ongekende druk heeft uitgeoefend op de mondiale energiemarkten, met ernstige gevolgen voor het Europese energiesysteem.

Maar ik wil benadrukken dat we ondanks deze enorme bezuinigingen in staat zijn geweest de chantage te doorstaan. We hebben gehandeld, en met succes. Zeven maanden geleden, in mei, hebben wij ons antwoord op deze Russische chantage gepresenteerd door REPowerEU op tafel te leggen, ons plan om de vraag naar Russisch gas voor het einde van dit jaar met tweederde te verminderen. En we hebben dit voorstel onderbouwd met een investeringsplan van maximaal 300 miljard euro. In slechts een paar maanden tijd hebben we het REPowerEU-plan omgezet in veel verschillende wetgevingsvoorstellen en acties op het terrein. En ik denk dat het de moeite waard is om daar eens naar te kijken. In feite hebben we de afgelopen tien maanden tien verschillende acties ondernomen.

De eerste is: we zijn enorm gediversifieerd, weg van Russische fossiele brandstoffen, weg van Russische gasleveringen naar andere betrouwbare, betrouwbare leveranciers. Ten tweede: we besparen energie. We hebben, zoals u allen weet, de doelstelling ingevoerd om de vraag naar gas met 15% te verminderen. Als we naar de gegevens van het vroege najaar kijken, liggen we goed op schema. Het is goed dat we energie besparen en dat moeten we blijven doen. Het derde punt is dat we de uitrol van hernieuwbare energie stimuleren. Als we naar het jaar 2022 kijken, zullen we bijna 50 gigawatt aan nieuwe capaciteit hebben toegevoegd, wat neerkomt op bijna een verdubbeling van de extra capaciteit aan hernieuwbare energie, voornamelijk uit wind- en zonne-energie. Voor ons is dit heel belangrijk omdat dit niet alleen goed is voor de planeet, maar we weten ook dat hernieuwbare energiebronnen van eigen bodem zijn, hier goede banen scheppen en zorgen voor onafhankelijkheid en voorzieningszekerheid.

Het vierde punt is dat wij in dit verband hebben voorgesteld de vergunningsprocedure voor hernieuwbare energiebronnen drastisch te versnellen. We weten dat veel projecten in principe klaar zijn om van start te gaan als de vergunningen er waren, dus dit moet sneller. Daarom hebben wij een voorstel ingediend om het vergunningsproces te versnellen. Het vijfde punt is dat we een minimale gasopslagverplichting hebben ingevoerd. Onze opslagplaatsen zijn nu voor meer dan 90% gevuld, dus we hebben de doelstelling overschreden, dat is heel goed, en we zitten ruim boven het vorige vijfjaarlijkse gemiddelde.

Het zesde punt betreft de solidariteit. We hebben standaardregelingen voorgesteld voor de levering van gas tussen lidstaten waar nog geen solidariteitsovereenkomsten zijn gesloten, om ervoor te zorgen dat we er in een energiecrisis voor kunnen zorgen dat het gas daarheen gaat en stroomt waar het hardst nodig is. Het zevende punt is: we hebben een platform opgezet voor de gezamenlijke aankoop van gas, om onze onderhandelingspositie te versterken en betere prijzen te krijgen. Ik vind het onaanvaardbaar dat verschillende lidstaten op de wereldmarkt tegen elkaar opbieden en zo de prijzen opdrijven. Daarom is het belangrijk dat we onze krachten bundelen voor de onderhandelingen op mondiaal niveau.

Het achtste punt is: we hebben onze infrastructuur verbeterd. We hebben vier nieuwe interconnectoren die dit jaar operationeel zijn geworden. Het gaat om de Baltic Pipe, de interconnector Polen-Litouwen, de interconnector tussen Bulgarije en Griekenland en de gasinterconnector tussen Polen en Slowakije. Het negende punt dat ik wil benadrukken is het feit dat we een juridisch kader hebben opgezet dat de lidstaten in staat stelt de onverhoopte winsten, de superwinsten van energieproducerende bedrijven af te romen, dit geld te nemen en daarmee de kwetsbare huishoudens en de kwetsbare bedrijven gericht te steunen. En ten slotte het tiende punt: wij hebben een marktcorrectiemechanisme voorgesteld, ook bekend als het prijsplafond, om pieken in de gasprijzen op TTF-niveau (Title Transfer Facility) te beperken.

Veel van deze maatregelen zijn aangenomen, soms in een recordtempo. En er zijn vele voorbeelden die aantonen dat de verandering begint - bijvoorbeeld de massale en snelle invoering van warmtepompen in Polen. Het resultaat van al deze maatregelen is dat we deze winter veilig zijn. De Russische chantage is mislukt. Sommige van onze voorstellen zijn echter nog in behandeling en zij zijn essentieel voor onze energieparaatheid. Daarom roep ik de Raad op ze snel aan te nemen, want de voorbereiding op de volgende winter van 2023-2024 begint nu. Nu we onze aandacht richten op de winter van 2023-2024, ben ik erg blij, beste Fatih Birol, dat we daar samen zo intensief aan hebben gewerkt. Een maand geleden was uw boodschap heel duidelijk en u onderbouwde uw boodschap met cijfers. U zei heel duidelijk dat de komende winter nog uitdagender zal zijn. En Europa moet zijn inspanningen op verschillende gebieden opvoeren. U schetste de risico's: Het is mogelijk dat Rusland de rest van de gaslevering via pijpleidingen stopzet; China zou de COVID-19-beperkingen kunnen opheffen en zo de energievraag op de wereldmarkt weer op het niveau van vóór de COVID-19 brengen; en natuurlijk profiteerden we dit jaar van een buitengewoon warme winter - dat zou volgend jaar ook anders kunnen zijn.

Ik weet uit uw gegevens dat wij, ondanks de acties die wij hebben ondernomen, volgend jaar nog steeds met een tekort van maximaal 30 miljard kubieke meter gas worden geconfronteerd. De acties die wij in gang hebben gezet, zullen een deel daarvan dekken, maar er is meer nodig. Ik wil hier kijken naar een paar prioriteiten waar we ons op moeten richten. De eerste is natuurlijk de LNG-voorziening. Ik heb er alle vertrouwen in dat we volgend jaar evenveel LNG zullen krijgen als dit jaar. Dit jaar hadden we tot 130 miljard kubieke meter LNG. Daarvoor moeten we onze internationale partners natuurlijk nog intensiever benaderen.

Mijn tweede punt is: Het is nu tijd dat we de gezamenlijke inkoop werkelijkheid maken. We hebben het Energieplatform opgericht, nu moeten we het mechanisme voor gezamenlijke aankoop operationeel maken. Aan elke dag uitstel hangt een prijskaartje. We voeren momenteel besprekingen met de lidstaten, de partnerlanden en hun bedrijven. Vanavond bespreek ik dit bijvoorbeeld met de Noorse premier. We kunnen de eerste aanbesteding voor vraagbundeling eind maart uitschrijven. Maar daarvoor hebben we een akkoord nodig over de noodverordening die we op 18 oktober hebben voorgesteld, en wel nu.

En mijn laatste punt is dat het grootste energiepotentieel in de Europese Unie in onze eigen handen ligt. We moeten het gebruik van hernieuwbare energiebronnen uitbreiden en versnellen. We moeten groots en snel optreden. Met het juiste beleid kunnen we de capaciteit aan hernieuwbare energie die we volgend jaar op de markt zullen brengen, zelfs verdubbelen. En de argumenten zijn nog nooit zo sterk geweest. In 2022 werd in de Europese Unie een record aan wind- en zonne-energiecapaciteit toegevoegd. En we verwachten dat de hernieuwbare capaciteit het komende jaar nog verder zal toenemen en ongeveer 12 miljard kubieke meter gas zal vervangen. En u laat met uw aanvullende maatregelen zien dat we nog eens 7,5 miljard kubieke meter extra kunnen toevoegen. Dus, als je kijkt naar het totale bereik: efficiëntie, besparingen, gezamenlijke inkoop, hernieuwbare energiebronnen - dit kan de mix zijn die we nodig hebben om het ontbrekende gas volgend jaar in te halen. We hebben de nodige actie ondernomen. Onze voorstellen liggen nu op tafel.

Mijn laatste opmerking gaat over het grotere geheel. Want als we naar het grotere plaatje kijken, zien we ook dat we meer overheidsinvesteringen in de energietransitie nodig hebben. Vooral om het concurrentievermogen van onze Europese industrie in de energietransitie te waarborgen, hebben we extra overheidsinvesteringen op nationaal en Europees niveau nodig. U weet dat wij op korte termijn zullen voorstellen om REPowerEU te stimuleren. REPowerEU is ons instrument, het kader voor investeringen in schone technologie. En dit is een deel van ons antwoord op de Amerikaanse wet op de inflatiebeperking. Maar we weten ook dat we op middellange termijn meer moeten doen. Daar zullen we werken aan de oprichting van een soevereiniteitsfonds om ervoor te zorgen dat Europa wereldleider blijft op het gebied van schone technologie. Waar we onze industrie moeten helpen is nu, in deze omgeving met hoge energieprijzen, de overgang te overbruggen naar groene, schone energie die betaalbaar en veilig is. Daarom is deze financiering noodzakelijk.

We hebben dit jaar goed werk geleverd, we zien de vooruitgang, we zijn een heel eind gekomen. Maar we weten dat ons werk pas klaar is als gezinnen en bedrijven in de Europese Unie toegang hebben tot betaalbare, veilige en schone energie.

Hartelijk dank.'

REPowerEU? De Europese Commissie heeft het REPowerEU-plan gepresenteerd als reactie op de problemen op de wereldwijde energiemarkt als gevolg van de Russische invasie in Oekraïne. REPowerEU is een plan voor energiebesparing, de productie van schone energie, energievoorziening uit verschillende bronnen. Het plan berust op financiële en juridische maatregelen voor de opbouw van de nieuwe energie-infrastructuren en -systemen die Europa nodig heeft.