Von der Leyen wil de Europese defensie versterken

Toespraak van EU Commissie voorzitter Von der Leyen in de plenaire vergadering van het Europees Parlement over het versterken van de Europese defensie in een onstabiel geopolitiek landschap op 28 februari 2024 in Strasbourg:

Mevrouw de Voorzitter, mijnheer de staatssecretaris, geachte leden,

De afgelopen jaren zijn veel Europese illusies verbrijzeld. De illusie dat vrede permanent is. De illusie dat economische welvaart voor Poetin belangrijker zou kunnen zijn dan de vernietiging van een vrij en democratisch Oekraïne. De illusie dat Europa op zichzelf genoeg doet op het gebied van veiligheid – of het nu economisch of militair, conventioneel of cyber is. Als we om ons heen kijken, is het duidelijk dat er geen ruimte meer is voor illusies. Poetin gebruikte het vredesdividend om zich op deze oorlog voor te bereiden. Als gevolg hiervan is de wereld net zo gevaarlijk als al generaties lang. De brutale agressieoorlog van Rusland tegen Oekraïne gaat nu het derde jaar in en is dieper en intenser dan ooit.

We zien de potentie en de gevaren van een opkomende en verontrustende bond van autoritairen. Noord-Korea levert order na order munitiegranaten aan Rusland. En Iran levert aanvalsdrones, en cruciaal ook de technologie erachter, om onnoemelijke schade toe te brengen aan Oekraïense steden en burgers. De aanhoudende oorlog in Gaza en de grootschalige destabilisatie in het Midden-Oosten wijzen op een tijdperk van onveiligheid en conflicten in de regio en daarbuiten. En we zien ook de voortdurende opkomst van agressieve economische concurrentie en verstoring, die een aantal zeer reële Europese veiligheidsrisico's met zich meebrengt. Dus, om het zo bot te zeggen als de vertrekkende president Niinistö van Finland vorige maand deed: ‘Europa moet wakker worden.’ En ik zou eraan willen toevoegen: dringend. We weten allemaal dat er hier zoveel op het spel staat: onze vrijheid en onze welvaart. En we moeten ons ernaar gaan gedragen.

We moeten gaan werken aan de toekomst van de Europese veiligheidsarchitectuur. In al zijn dimensies en met alle snelheid en politieke wil die daarvoor nodig zijn. Want de waarheid is dat we niet pas sinds 2022 met conflicten leven, maar al veel langer. De bedreigingen voor onze veiligheid, onze welvaart en onze manier van leven komen in veel verschillende vormen voor, en we kennen ze allemaal. Sommige zijn duidelijk zichtbaar, andere zijn aan de oppervlakte waziger. Of het nu gaat om het aanpakken van politieke inmenging en het verminderen van onze gevaarlijke afhankelijkheden – een beleid dat ik ‘de-risking’ heb genoemd – of het elimineren van vijandige actoren uit onze kritieke infrastructuur. Wij Europeanen moeten op onze hoede zijn. Dit gaat niet alleen over het verslaan van pestkoppen op het slagveld, maar in de hele samenleving.

Het goede nieuws is: we zijn al met veel van dat werk begonnen. In feite hebben de afgelopen jaren niet alleen een aantal Europese illusies doorbroken. Maar ze hebben ook veel illusies over Europa verbrijzeld. Dat onze eenheid niet zou standhouden ondanks een oorlog op ons continent. Of dat onze regels en verdeeldheid ons ervan zouden weerhouden massale financiële, militaire en politieke steun te verlenen. Welnu, de afgelopen twee jaar heeft Europa laten zien en bewezen dat het Oekraïne zal steunen zolang het nodig is. En we hebben ook laten zien en bewezen dat een soevereiner Europa niet alleen maar wensdenken is.

Laat ik op dit punt duidelijk zijn: de Europese soevereiniteit zal onze partnerschappen sterker maken. Het zal nooit het belang en de noodzaak van ons NAVO-bondgenootschap aantasten. In feite is een soevereiner Europa, vooral op defensiegebied, van cruciaal belang voor de versterking van de NAVO. Daarom ben ik blij met het nieuws dat Zweden binnenkort een NAVO-bondgenoot wordt. En ik wil Zweden onder leiding van premier Ulf Kristersson feliciteren met de historische stap voor dit land. In de kern gaat de Europese soevereiniteit over het zelf nemen van verantwoordelijkheid voor wat voor ons essentieel en zelfs existentieel is. Het gaat om ons vermogen, maar ook om onze bereidheid om zelf onze belangen en waarden te verdedigen. Dit is wat de leiders vlak na het begin van de oorlog zijn overeengekomen met de agenda van Versailles om onze strategische afhankelijkheden op kritieke gebieden als energie, sleuteltechnologieën – u herinnert zich de halfgeleiders nog –, economische capaciteiten en natuurlijk defensie te verminderen.

De lidstaten zijn opgevoerd. Vorige week nog werd de marinemissie Aspides gelanceerd ter bescherming tegen de directe bedreiging van de vrijheid van scheepvaart. Vrijheid van navigatie die als basis dient voor de wereldhandel op een van de meest kritieke waterwegen ter wereld. En de lidstaten hebben ook hun defensie-uitgaven opgevoerd. Hun nationale defensiebegrotingen zijn al met 20% gestegen ten opzichte van vorig jaar. En de NAVO heeft zojuist aangekondigd dat zij verwacht dat 18 van haar leden dit jaar de doelstelling van 2% defensie-uitgaven zullen halen. Dat is een stijging ten opzichte van slechts drie leden tien jaar geleden. En samen besteden we nu meer gezamenlijk aan gemeenschappelijke capaciteiten en projecten tussen Europeanen.

De Europese Vredesfaciliteit heeft 6,1 miljard euro gemobiliseerd om de Oekraïense strijdkrachten te ondersteunen met dodelijke en niet-dodelijke militaire uitrusting en voorraden. Het Europees Defensiefonds investeert in hoogwaardige defensiecapaciteiten op kritieke gebieden zoals zee-, grond-, luchtgevechten, in de ruimte gebaseerde systemen voor vroegtijdige waarschuwing of cyber. En we hebben grote stappen voorwaarts gezet in het vergroten van onze industriële en productiecapaciteiten op defensiegebied. In de komende weken zullen we de toekenningsbeslissingen in het kader van het ASAP-programma bekendmaken. Deze financiering zal ons in staat stellen de Europese munitieproductie grofweg te verdubbelen, tot ruim 2 miljoen granaten per jaar tegen eind 2025.

Geachte leden,

Al deze vooruitgang laat zien dat Europa de urgentie en de omvang van de uitdaging die voor ons ligt, begint te begrijpen. Maar er is nog veel meer te doen. En we moeten snel handelen. De oorlogsdreiging is misschien niet onmiddellijk, maar niet onmogelijk. De risico’s van oorlog mogen niet overdreven worden, maar we moeten er wel op voorbereid zijn. En dat begint met de dringende noodzaak om de strijdkrachten van de lidstaten opnieuw op te bouwen, aan te vullen en te moderniseren. Daarbij moet Europa ernaar streven de volgende generatie gevechtswinnende operationele capaciteiten te ontwikkelen en te produceren en ervoor te zorgen dat het land over voldoende materiaal en de technologische superioriteit beschikt die we in de toekomst misschien nodig zullen hebben. Dat betekent dat onze industriële defensiecapaciteit de komende vijf jaar een boost krijgt.

De kern hiervan moet een eenvoudig principe zijn: Europa moet meer uitgeven, beter uitgeven, Europees uitgeven. We zullen de komende weken een aantal voorstellen naar voren brengen in de vorm van de allereerste Europese industriële defensiestrategie. Een van de centrale doelstellingen van de Strategie, en van het Europese Defensie-investeringsprogramma dat daarmee gepaard gaat, zal zijn om prioriteit te geven aan gezamenlijke defensieaanbestedingen. Net zoals we dat met de vaccins of bijvoorbeeld met aardgas heel succesvol hebben gedaan. Dit zal ons helpen de fragmentatie te verminderen en de interoperabiliteit te vergroten. Maar om dit te doen moeten we collectief een krachtig signaal naar de industrie sturen. Daarom gaan we kijken hoe we bijvoorbeeld afnameovereenkomsten kunnen faciliteren. Ze hebben zekerheid nodig en de wetenschap dat producten van de markt worden gehaald. Of bijvoorbeeld vooraankoopovereenkomsten waarbij wij garanties geven. Dit zou onze defensie-industriebedrijven zeer stabiele orders en vooral voorspelbaarheid op de lange termijn opleveren.

We zullen de steun voor het opvoeren van de industrie vergroten, zoals we nu doen met munitie via ASAP. We zullen Europese defensieprojecten van gemeenschappelijk belang identificeren, om de inspanningen en middelen te concentreren daar waar deze de grootste impact en toegevoegde waarde hebben. En we zullen ons concentreren op innovatie om ervoor te zorgen dat Europa die voorsprong heeft in de nieuwe technologieën, die we over de hele wereld in verschillende conflicten zien worden ingezet. Dit moet een werkelijk Europese inspanning zijn. En daarom kondig ik met trots aan dat we in Kiev een Office for Defense Innovation gaan opzetten. Dit zal Oekraïne steeds dichter bij Europa brengen en alle lidstaten in staat stellen gebruik te maken van de Oekraïense ervaring en expertise op het slagveld op het gebied van industriële defensie-innovatie.

Geachte leden,

Samen deze stap zetten op defensiegebied zal niet eenvoudig zijn. Het zal gedurfde beslissingen en politieke moed vereisen. En het zal bovenal een nieuwe Europese defensiementaliteit vereisen, zowel van de instellingen als van de industrie tot aan investeerders. Daarom ben ik zeer bemoedigd door de woorden van president Calviño dat de EIB bereid is meer te doen om bij te dragen aan gezamenlijke projecten die de Europese defensie-industrie een impuls geven. En ik roep de lidstaten nu echt op om dit voorstel te steunen. De defensie-industrie in Europa heeft toegang tot kapitaal nodig. Ik zou onze publieke en private kredietverstrekkers willen aanmoedigen om onze defensie-industrie en in het bijzonder kleine en middelgrote ondernemingen te steunen. Ook op het gebied van defensie vormen kleine en middelgrote ondernemingen de ruggengraat van onze industrie. Zij zijn de motor van innovatie en een cruciale factor in de eengemaakte markt. En het onderwerp heeft onverdeelde aandacht nodig. Daarom steun ik persoonlijk een aangewezen commissaris voor Defensie voor de volgende Commissie.

En daarnaast zou ik willen dat we groter denken. Het is tijd om een gesprek te beginnen over het gebruik van de onverwachte winsten van bevroren Russische activa om gezamenlijk militair materieel voor Oekraïne aan te schaffen. Er is geen sterker symbool en geen beter gebruik van dat geld mogelijk dan Oekraïne en heel Europa een veiliger plek te maken om te leven.

Geachte leden,

Uiteindelijk gaat het erom dat Europa de verantwoordelijkheid neemt voor zijn eigen veiligheid. De simpele waarheid is: we hebben niet de luxe van comfort. Wij hebben geen controle over verkiezingen of besluiten in andere delen van de wereld. En we hebben eenvoudigweg niet de tijd om dit probleem te omzeilen. Met of zonder de steun van onze partners kunnen we Rusland niet laten winnen. En de kosten van de onveiligheid – de kosten van een Russische overwinning – zijn veel groter dan welke besparing dan ook die we nu zouden kunnen realiseren. Daarom is het tijd dat Europa in actie komt.

Lang leve Europa!