Waarom moet de wereld de stikstofvervuiling beperken?

Stikstof (nitrogeen) is een overvloedig element in de atmosfeer van de aarde. Het maakt de lucht blauw, vormt de basis van eiwitten in ons lichaam en helpt de bodem vruchtbaar te maken.

Een teveel aan stikstof in het milieu in een reactieve vorm – die afkomstig is van het gebruik van kunstmest, de lozing van afvalwater of de verbranding van fossiele brandstoffen – vormt echter een gevaar en vervuilt land, water en lucht. Het verergert ook de klimaatverandering en tast de ozonlaag aan, die zich eindelijk aan het herstellen is.

In het Frontiers Report 2018-2019 van het Milieuprogramma van de Verenigde Naties (UNEP) wordt stikstofverontreiniging een van de belangrijkste vervuilingsproblemen genoemd waarmee de mensheid wordt geconfronteerd. Deze week komen ambtenaren van over de hele wereld online samen om te bespreken hoe landen stikstof beter kunnen beheren. De gesprekken, ondersteund door UNEP, vonden plaats op 17 januari 2023. Ze zijn ontworpen om de uitvoering te vergemakkelijken van twee resoluties voor duurzaam stikstofbeheer die zijn aangenomen door de Milieuvergadering van de Verenigde Naties, 's werelds hoogste besluitvormingsorgaan op het gebied van het milieu.

'Stikstof is een primaire voedingsstof die essentieel is voor het overleven van alle levende organismen op aarde' - zegt Leticia Carvalho, de hoofdcoördinator van de Marine and Freshwater Branch bij UNEP. 'Maar de wereld moet wakker worden met de problemen van stikstofafval en de mogelijkheden om gezamenlijk actie te ondernemen voor duurzaam gebruik.' Hier zijn vier redenen waarom de mensheid stikstofvervuiling moet beperken.

(Foto UNEP - 2022)

Leticia Carvalho, de hoofdcoördinator van de Marine and Freshwater Branch bij UNEP
1. Stikstofverontreiniging ontwricht het leven op het land en onder water. Wanneer de beschikbaarheid van stikstofverbindingen de consumptie door planten overschrijdt, komt overtollige stikstof in het milieu terecht, vaak gefilterd in aquatische ecosystemen. Eenmaal daar kan het een snelle toename van giftige algen veroorzaken, ook wel algenbloei genoemd, die de zuurstof in het water uitputten en dode zones aan de kust kunnen creëren die het onderwaterleven beïnvloeden. Stikstofvervuiling is de meest invloedrijke wereldwijde oorzaak van door de mens veroorzaakte achteruitgang van de biodiversiteit na vernietiging van habitats en de uitstoot van broeikasgassen. Een baanbrekende wereldwijde overeenkomst om de biodiversiteit te beschermen, afgerond in december 2022, bevat doelstellingen om vervuiling uit alle bronnen te verminderen, zodat verontreinigende stoffen tegen 2030 niet schadelijk zijn voor het leven en ecosystemen.

2. Stikstof levert een belangrijke bijdrage aan klimaatverandering. Wanneer stikstof in zijn actieve vorm, zoals in kunstmest, wordt blootgesteld aan de bodem, vinden er microbiële reacties plaats waarbij lachgas vrijkomt. Dit gas is 300 keer krachtiger in het opwarmen van de atmosfeer dan koolstofdioxide. Het blijft ook meer dan 100 jaar actief in de atmosfeer. Algenbloei in meren en waterwegen, vaak veroorzaakt door het wegstromen van kunstmest, stoten ook broeikasgassen uit. Een ander probleem is de uitstoot van ammoniak in de landbouw. Dit is een gasvormige vorm van stikstof die bij het houden, opslaan en uitrijden van dierlijke mest en het uitrijden van kunstmest in de lucht terechtkomt. Hoewel ammoniak geen broeikasgas is, fungeert het als het in de lucht vrijkomt als basis voor de uitstoot van lachgas, een krachtig broeikasgas.

3. Stikstofverontreiniging vormt een bedreiging voor de menselijke gezondheid. Water met verhoogde niveaus van nitraat - een vorm van stikstof die het resultaat is van dierlijk afval, de afbraak van planten en het wegvloeien van kunstmest - verhoogt het risico dat baby's methemoglobinemie ontwikkelen, gewoonlijk aangeduid als "blue baby syndrome", wat dodelijk kan zijn. Hoge niveaus van nitraat in drinkwater kunnen ook het risico op kanker bij volwassenen verhogen. De uitstoot van ammoniak draagt niet alleen bij aan de klimaatverandering, maar is ook een belangrijke oorzaak van fijnstofverontreiniging, de vermindering van de luchtkwaliteit en toenemende nadelige gevolgen voor de menselijke gezondheid.

4. Stikstofverspilling weegt op de economie. Volgens UNEP's 2018-2019 Frontiers Report kost stikstof de wereldeconomie jaarlijks tussen de 340 miljard en 3,4 biljoen dollar, rekening houdend met de impact ervan op de menselijke gezondheid en ecosystemen. De meeste duurzame ontwikkelingsdoelen van de VN, de blauwdruk van de mensheid voor een betere toekomst, zijn gekoppeld aan duurzaam stikstofbeheer. Experts zeggen dat het efficiënter gebruiken van het element bij de voedselproductie de sleutel is tot het verminderen van het overtollige stikstof dat in het milieu vrijkomt. UNEP werkt samen met wetenschappers en andere belanghebbenden, met de steun van de Global Environment Facility, om de impact van stikstof op de planeet te verminderen.



Er wordt vooruitgang geboekt. Vorig jaar, tijdens de hervatte vijfde zitting van de Milieuvergadering van de Verenigde Naties, namen regeringen een resolutie aan over duurzaam stikstofbeheer. Terwijl de eerste UNEA-resolutie over duurzaam stikstofbeheer, aangenomen door UNEA4 in maart 2019, de weg vrijmaakte voor dringende werkzaamheden op het gebied van stikstof, is deze tweede resolutie belangrijk omdat deze zowel een ambitie bevat om "stikstofverspilling wereldwijd aanzienlijk te verminderen" als een tijdlijn " tegen 2030 en daarna".

Om de alomtegenwoordige impact van vervuiling op de samenleving te bestrijden, lanceerde UNEP #BeatPollution, een strategie voor snelle, grootschalige en gecoördineerde actie tegen lucht-, land- en waterverontreiniging. De strategie belicht de impact van vervuiling op klimaatverandering, natuur- en biodiversiteitsverlies en menselijke gezondheid. Door middel van op wetenschap gebaseerde berichten benadrukt de campagne hoe belangrijk de overgang naar een planeet zonder vervuiling is voor toekomstige generaties.

Stikstof (N) is het chemische element met het symbool N en atoomnummer 7. Stikstof is een niet-metaal en het lichtste lid van groep 15 van het periodiek systeem, vaak de pnictogenen genoemd. Het is een veel voorkomend element in het universum, geschat op de zevende in totale overvloed in de Melkweg en het zonnestelsel. Bij standaard temperatuur en druk binden twee atomen van het element zich om N2 te vormen, een kleurloos en reukloos diatomisch gas. N2 vormt ongeveer 78% van de atmosfeer van de aarde, waardoor het het meest voorkomende niet-gecombineerde element is. Stikstof komt in alle organismen voor, voornamelijk in aminozuren (en dus eiwitten), in de nucleïnezuren (DNA en RNA) en in het energieoverdrachtsmolecuul adenosinetrifosfaat. Het menselijk lichaam bevat ongeveer 3 massaprocent stikstof, het vierde meest voorkomende element in het lichaam na zuurstof, koolstof en waterstof. De stikstofcyclus beschrijft de beweging van het element uit de lucht, in de biosfeer en organische verbindingen, en vervolgens terug in de atmosfeer.