Zonnige Open Monumentendagen 2014 in Amstelveen

Op de zonnige zaterdagochtend 13 september 2014 hebben onze redactieleden de St. Urbanuskerk in Bovenkerk bezocht in het kader van de Open Monumentendagen 2014. De kerk staat al uitgebreid beschreven op Amstelveenweb.com, vanwege vele bezoeken en bijgewoonde concerten. Ook tijdens de restauratie zijn er opnames gemaakt, omdat het een heel belangrijke kerk is voor de Amstelveners en Amstelveenweb haar steentje bijdroeg om de bekendheid van de kerk te vergroten.

(Foto Amstelveenweb.com - 2014)

De toren van de St. Urbanuskerk in Bovenkerk

De Bovenkerkse St. Urbanuskerk heeft de officiële status 'Rijksmonument' met rijksmonumentnummer 8141. De kerk was in gebruik voor erediensten en vervulde daarnaast een belangrijke culturele functie. De regelmatige uitvoeringen van concerten onder auspiciën van de Stichting Vrienden van de Bovenkerkse Urbanus werden druk bezocht.

In de jaren rond 1960 is er een onderzoek aan de fundatie van de kerk doorgevoerd. Dit onderzoek vond plaats onder pastoor Franciscus Nieuwe Weme en kwam naar aanleiding van lichte scheurvorming in de muren tussen toren en kerk. Ter toelichting hierop het volgende: In gebouwen komen vaak op vooraf  vastgestelde plaatsen muuronderbrekingen in de vorm van dilataties (verwijdingen) voor. Dit zijn in wezen plaatsen, waar het gebouw geacht wordt te scheuren.


(Foto Amstelveenweb.com - 2014)

De vlag van de Monumentendagen hangt al voor de ingang van de kerk


(Foto Amstelveenweb.com - 2014)

In de kerk wachten de Vrienden van de St. Urbanuskerk op de bezoekers

Na een lange voorbereiding en natuurlijk fondsenweving is de restauratie van de kerk in 2013 van start gegaan. Hoewel de kerktoren gedeeltelijk nog steeds in de steigers staat met het gewicht van 63 ton, werd door de Fa. Schakel en Schrale gewerkt aan het herstel van het metsel- en voegwerk. Daarnaast werden ook de leien van het dakbeslag deels vervangen, of opnieuw vastgezet. Van de torenspits zijn zelfs alle leien verwijderd en werden er nieuwe aangebracht. Ook het oude loodwerk, dat uit 1871 dateert werd vervangen.


(Foto Amstelveenweb.com - 2014)

Cor Schrama vertelt over de renovatie van de kerk, maar tussendoor ook allerlei andere verhalen met betrekking tot de kerk


(Foto Amstelveenweb.com - 2014)

Het uurwerk stuurt de grote klokken aan in de kerktoren


(Foto Amstelveenweb.com - 2014)

Een ansichtkaart van de stichting met de stappen van de renovatie van de kerk

Toen men daarmee bezig was, zag men dat het hout ook niet in orde was, dus moest eerst al het houtwerk worden vervangen, voordat het nieuwe lood werd gelegd. De zinken cijfers van de wijzerplaat waren slecht en werden eveneens vervangen. Voorheen werden alle cijfers verlicht door een lampje door de wand van de toren naar het cijfer, maar nu is verlichting van buitenaf aangebracht. De klok zelf heeft een diameter van 2 meter 20 en is inderdaad prachtig gerestaureerd.

Ook de fundering werd versterkt met betonpalen. Maar ook onder de rest van de kerk werd aangepakt en grote gaten in de fundering gehakt. Daarin werd de nieuwe dragende betonvloer gestort, waarna volgens het Pudelko-systeem 151 nieuwe palen hydraulisch en trillingvrij, letterlijk meter voor meter, werden ingebracht.

Een oude wens van de Stichting Vrienden van de Bovenkerkse Urbanus was namelijk het mogelijk maken van de beklimming van de toren en dit kon met het geld van de Vrienden worden verwezenlijkt. Daartoe werd de bestaande gammele trap die in feite onbegaanbaar was, vervangen door een nieuwe veilige stalen wenteltrap, werden er uitkijk ramen in de toren geplaatst, de dakkapellen vervangen en uiteraard het schilderwerk uitgevoerd. De restauratie zelf is nog lang niet klaar en alles is nog steeds afgedekt. Het lastige is, zoals vaak bij restauraties gebeurt, dat als oude materialen worden gesloopt, men erachter, eronder of erbij weer defecten tegen komt, die dan eerst weer hersteld moeten worden. Dat kost niet alleen extra tijd, maar ook veel extra geld.

Op deze prachtige zonnige najaarsdag, zaterdag 13 september, kwamen er steeds meer mensen naar de kerk om eindelijk van ongeveer 50 meter hoogte, de buurt en nog verder te bewonderen. Het bestuur en de leden van de Stichting Vrienden van de Bovenkerkse Urbanus ontvingen iedereen heel hartelijk en er stond zelfs koffie en frisdrank klaar. De mensen mochten onder begeleiding van een deskundige, in het geval van de redactieleden, de heer Cor Schrama, groepsgewijs de trappen beklimmen. Eerst moest er echter getekend worden, dat men geheel op eigen risico de toren ging beklimmen en dat was natuurlijk wel zo slim. Ook had men goed overdacht, hoe men per groep naar boven zou gaan dus alles liep gesmeerd om maar in termen van restauratie te blijven.


(Foto Amstelveenweb.com - 2014)

De klokken zijn in de klokgieterij van Petit & Fritsen gemaakt in 1893 in Aarle-Rixtel


(Foto Amstelveenweb.com - 2014)

Op de foto is de klok, die aan de Maagd Maria is toegewijd en is een geschenk van Cornelis Nieuwendijk. In de toren hangen drie klokken, maar waar de vierde klok is gebleven is voor de redactie een raadsel

De klim in de toren was slechts naar 50 meter, maar voor sommige bezoekers niet zo prettig, want het eerste deel van de houten trappen was niet vervangen. Het krakende geluid met sommige schuivende traptreden en de krappe doorgang was wel even wennen, maar alles ging goed. En dat kon ook niet anders, want als het niet betrouwbaar zou zijn, had men niet zoveel geïnteresseerden aan dit risico blootgesteld.


(Foto Amstelveenweb.com - 2014)

Hoewel de foto?s door dichte ramen gemaakt moesten worden, is het uitzicht toch erg mooi. In de achtergrond is het raadhuis van Amstelveen te zien


(Foto Amstelveenweb.com - 2014)

Het uitzicht met restaurant Silversant

In de kerktoren hangen nog steeds de originele klokken één voor de doop, één voor het huwelijk en één voor de dood. De Duitsers roofden de klokken uit de kerktoren in de Tweede Wereldoorlog en werden verscheept. Eerst naar Leerdam en vervolgens zouden ze om Friesland heen varen. Maar zo ver is het niet gekomen want het schip strandde bij Urk. Al snel kwam de bevrijding en de klokken hebben Duitsland dus nooit bereikt, waar men ze wilde omsmelten. Het schip kon terugvaren, de bevrijders gaven de klokken weer terug en zo kon de Urbanuskerk in Bovenkerk haar klokken weer terughangen. De middelste klok is van 1672 en weegt 1400 ton. Pastoor Brouwers had deze toen al 250 jaar oude klok, op een veiling gekocht. Deskundigen zeggen dat er een barstje in zit en dat je dat kunt horen bij het slaan, maar dat kan vermoedelijk alleen een kennersoor horen.


(Foto Amstelveenweb.com - 2014)

De Poel met het Amsterdamse Bos


(Foto Amstelveenweb.com - 2014)

Uitzicht op de Noorddammerlaan


(Foto Amstelveenweb.com - 2014)

Naast de kerk is de begraafplaats

De bezoekers konden ook de besturing van de kerkklok bewonderen, die uit de jaren 1920-30 stamt. Tegenwoordig is het uurwerk radiografisch verbonden met een atoomklok van TU München, die signalen uitzendt die miljoenen ontvangers in de klokken, zelfs op 1500 kilometer afstand, ontvangen en zo de klokken bijsturen. De zomer- en wintertijd worden zo ook geregeld. Het klokwerk in de oude houten kast lijkt ouderwets, maar door de moderne techniek is echt up-to-date, wat de tijd betreft.

De redactie moest halverwege de toren wachten tot de voorgaande groep bezoekers achterste voren uit de toren afdaalde en kon toen de klim op de stalen trappen vervolgen. Boven waren nieuwe ramen aangebracht, die helaas voor deze dag niet open mochten. Gelukkig waren ze nog niet erg vuil en kon een ieder door de zes ramen de omgeving bewonderen en natuurlijk vastleggen op de gevoelige plaat en een video maken.


(Foto Amstelveenweb.com - 2014)

Ook de glas-in-lood afbeeldingen zijn vernieuwd en gerepareerd


(Foto Amstelveenweb.com - 2014)

Het grootste deel van de restauratie is al klaar

Dat deden de mensen ook en tussendoor gaf de heer Schrama extra informatie. Bijvoorbeeld over de houten ‘cabine’ in de toren, het zogenaamde 'moffenhok'. Zij zaten daar dag en nacht op twee stoeltjes die er nu nog staan, met een potkacheltje. Het bleek een uitkijkpost van het Duitse leger te zijn geweest, want vanaf de bijna 70 meter hoge toren is het zicht uitstekend en zo konden de Duitsers Schiphol in de gaten houden. Ook de redactie kon de verkeerstorens van Schiphol goed zien en uiteraard een groot deel van Amstelveen. Het hok stond er al voor de oorlog en een bezoeker vertelde dat het misschien net als in de Martinitoren, een brandwachthok was. Daar was permanent iemand aanwezig om te bewaken dat de toren niet in brand vloog en mocht dat toch het geval zijn, dat er direct gealarmeerd kon worden.


(Foto Amstelveenweb.com - 2014)

Gelukkig is het beeld van de heilige Urbanus niet beschadigd tijdens de restauratie

In de St. Urbanuskerk in Nes aan de Amstel mag je echt buiten rond de toren lopen. Zo hoog kwamen we hier niet en buiten lopen kon ook niet, aangezien er dan heel veel hekwerk geplaatst zou moeten worden. In ieder geval was dit al een prachtige belevenis en met de informatie erbij, daalden de redactieleden zeer tevreden weer de trappen af. Het was een mooi moment op deze Open Monumenten dag. Dank voor de duidelijke informatie en de hartelijkheid van de leden van de Stichting Vrienden van de St. Urbanuskerk te Bovenkerk.