Buitenplaats Wester-Amstel - 2004
Foto's -> Gebouwen -> Buitenplaatsen
(Amstelveenweb.com collectie 2004)
Zie op de kaart, eerste foto Buitenplaatsen, de ligging onder nummer 32.
(Amstelveenweb.com - Gemeente Archief - 1968)
Het toegangshek van Wester-Amstel uit 1760 genomen in 1968
(Amstelveenweb.com collectie - 2004)
Het toegangshek van Wester-Amstel
(Amstelveenweb.com collectie - Archief Gemeente Amstelveen - 1963)
Wester-Amstel met smeedijzeren hek in de winter
Wester-Amstel geschiedenis
Inleiding
Wester-Amstel is één van de drie overgebleven buitenplaatsen van de circa zestig die de Amstel ooit sierden. In de laat 18de eeuw, de tijd van het verval van de Republiek, ontsnapte zij aan de slopershamer van haar kortstondige eigenaar Frederik Kaal.
Eerste tekenen van bewoning
Op zoek naar nieuwe woongebieden en landbouwgronden waagden de eerste bewoners zich aan het einde van de tiende, begin elfde eeuw, in het drassige gebied rond de Amstel. Om de wateroverlast van het inklinkende veen tegen te gaan, werden ontwateringsloten gegraven, haaks op de rivier. Op de stevigere zand- en kleigrond van de oevers werden de eerste huizen gebouwd. Tot de 16de eeuw is niets bekend over Wester-Amstel. De eerste aanwijzingen over haar ontstaansgeschiedenis komen uit de overlevering van de familie Movig-Lissone, de nazaten van Jacques Ph. J.F. Lissone die Wester-Amstel in 1900 kocht. Er zou toen op de plek van het huidige Wester-Amstel een eenvoudige boerderij hebben gestaan. De eerste gearchiveerde aanwijzing voor de bewoningsgeschiedenis van Wester-Amstel in de 16de eeuw is de oudst bekende kaart van het Amstelland <i>Die Chaerte van Amstelland 1593. Aan de westelijke oever staat een reeks huizen ingetekend, waaronder één in de bocht waar nu Wester-Amstel ligt.
(Bron: Privé Collectie - Foto Amstelveenweb.com - 2015)
'Hofstede Wester-Amstel, toebehoorende den Heer Andries Leenders'
Ets van Abraham Rademaker uit 'Hollands Arcadia of de vermaarde Rivier den Amstel', 1730.
Wester-Amstel op kaart gezet
In vroeger tijden werd het landgoed met eventuele bebouwing aangeduid als bruikweer. Het bezit van Vastert Joosten (1625), eigenaar van 20,5 mad, kwam in handen van Pieter Pauluszoon Hooft. Deze voegde er nog 20,5 mad aan toe. In 1656 kwam de bruikweer (Wester-Amstel) voor een kwart deel in bezit van Sijmon Schoonhoven voor ruim ƒ 4.000,-.
Met zijn mede-eigenaars droeg hij in 1662 de bruikweer, waarop zich nu twee huizen bevonden, over aan Nicolaas Pancras. Hij was burgemeester van Amsterdam en heemraad van Amstelland, die op deze grond een buitenplaats stichtte. Na zijn dood verkocht zijn weduwe Petronella de Waert in 1686 de bruikweer die 18 morgen groot was. Zij ontving van de koper
Jan Marcusz., ƒ 16.000,-. In 1792 werd het Buiten door mr Antonius Quirinus van Persijn gekocht voor ƒ 10.000. Het bleef in zijn bezit tot hij stierf in 1842. Van Persijn was schepen (ambtenaar die deel uitmaakte van een college van voor het leven gekozen rechters) van Amsterdam. Hij bezat veel land: in de Middelpolder, in de Duivendrechtse polder, de boerderijen Ooster-Amstel en Amstelland.
De eerste vermelding van Wester-Amstel
Bovenstaande transportakte levert nog geen aanwijzing voor het eerste gebruik van de naam Wester-Amstel. Diverse publicaties dateren de eerste aanduiding van de naam Wester-Amstel tussen 1717 en 1730. In dat laatste jaar wordt Rademaker’s ‘Hollands Arcadia of de vermaarde Rivier den Amstel’ gepubliceerd. Er is ook een kaart gevonden uit 1680 mét de eerste vermelding van de naam Wester-Amstel.
(Amstelveenweb.com collectie - 2004)
De turfkachel in Wester-Amstel
Dat Wester-Amstel reeds in 1680 op de kaart werd vermeld, heeft vermoedelijk alles te maken met zijn toenmalige heer, Nicolaas Pancras. Pancras, zoon van de Amsterdamse burgemeester en koopman Gerbrand Claeszoon Pancras.
Vroegste afbeelding van Wester-Amstel
Van de eerste buitenplaatsen is geen enkele bouwtekening of bestek bewaard gebleven. De opdrachtgevers maakten veelal gebruik van lokale aannemers en ambachtslieden die op basis van hun jarenlange ervaring en bouwtraditie werkten. Hierbij werd zelden een bouwtekening of bestek gemaakt. Wester-Amstel heeft twee volledige bouwlagen in het voor-en middenhuis en het heeft een pannendak. De oudst bekende afbeelding van Wester-Amstel is de uit 1714 daterende gravure van Rademaker.
In 1981 is bouwkundig onderzoek verricht naar de fundering van het voor- en achterhuis. Geconcludeerd werd dat het hele huis gefundeerd is op palen volgens de in de 17de eeuw gangbare Amsterdamse methode. Tevens blijkt uit het onderzoeksverslag dat voor- en achterhuis tegelijkertijd gefundeerd en gebouwd moeten zijn. De gevelopbouw van het voorhuis stamt uit dezelfde tijd.
Naar alle waarschijnlijkheid werd het gebouwd door het echtpaar Pancras – De Waert. Als vroegste bouwtijd hiervoor geldt 1662, als laatst mogelijke 1680, de datum van de verkoop door de weduwe Petronnella De Waert.
(Amstelveenweb.com collectie - Archiem Gemeente Amstelveen)
Wester-Amstel gefotografeerd in 1963
Jan Marcus of Andries Leenderts, die op 19 februari 1714 de bruikweer voor ƒ 14.000,- kocht, heeft het oude huis afgebroken tot de fundering en heeft vermoedelijk de voorgevel laten staan. Hij bouwde op de fundering het nu nog bestaande huis, dat er dus zeker in 1730 stond. In de transportacten bleef het 'bruikweer met hofstede en huizinge' heten. Het oudste deel van Wester-Amstel is de waterput onder het achterhuis, welke gedateerd is op 1570-1600.
In de 18de eeuw hadden vrijwel alle buitenplaatsen langs de Amstel een theehuis aan de waterkant. Zo ook Wester-Amstel. Het theehuis werd in 1985 door de Stichting Lissone volledig in originele staat gerestaureerd.
(Amstelveenweb.com collectie - 2004)
De door de Vrienden van Wester-Amstel opgeknapte theehuisje
Bezitters van Wester-Amstel
Andries Leenderts liet de buitenplaats na aan zijn enige dochter Anna Levina, gehuwd met Jacob du Faij. Diens dochter, vrouwe Maria du Faij en haar man, Gillis van der Voort, deden het van de hand op 5 oktober 1739.
Hendrik Colonius die 'bruikweer met hofstede en huizinge' in 1739 voor ƒ 9.500,- kocht, verkocht het in 1750. Hij benoemde het als 'een hofstede met deselfs heerehuijsing, speelhuijs, koetshuijs, stalling, tuinmanswoning' etc. met 18 morgen land en genaamd 'Wester-Amstel' te koop voor ƒ 8.000,- . Onder die naam en voor die prijs werd het verkocht aan Adriaan Cromhout.
(Amstelveenweb.com collectie - 2004)
Wester-Amstel met de vlag van Groengebied Amstelland
In 1776 kocht Frederik Kaal het buiten voor ƒ 7.750,-. Deze persoon was verantwoordelijk voor het slopen van een groot aantal buitenplaatsen langs de Amstel. Gelukkig kwam er, voordat er gesloopt werd, een nieuwe koper opdagen. Frederik Kaal verkocht het buiten op 16 december 1776 aan Jan de Neufville voor ƒ 6.000,-. In de acte stond: 'verkoop van de platte grond met de heerenhuizing van de hofstede 'Wester-Amstel'. Er stond dus niet 'van' maar 'met'. Het buiten werd gespaard en tien jaar later, in 1786 ging het voor ƒ 5.250,- over aan Bernardus de Bie. Diens erfgenamen verkochten het in 1792 voor ƒ 10.000,- aan Mr. Antonius Quirinus van Persijn, die ook van het buiten 'Amstelland' eigenaar was geworden.
Toen de heer Lissone (zie volgende foto in de rubriek Buitenplaatsen), de stichter van het reisbureau Lissone, het huis in 1900 kocht, was er een herberg in gevestigd. Lissone maakte er weer een buitenverblijf van, dat na zijn dood door de dames Lissone werd bewoond. Een deel van de buitenplaats Wester-Amstel is voor het publiek toegankelijk. Het is zeker de moeite waard om een kijkje te gaan nemen. Zo is er in de gezellige woonkamer een prachtige gietijzeren turfkachel te zien.
Stichting Lissone
Na de dood van de laatste juffrouw Lissone erfde zijn kleinzoon, Ludvig Movig, het buiten. Hij bracht het huis en park onder in de Stichting J. Ph. J.F.Lissone. Helaas had de stichting niet genoeg middelen om het huis te onderhouden. Het was zo vervallen geraakt, dat het achterhuis onbewoonbaar werd verklaard. In 1989 tekende Groengebied Amstelland een erfpachtcontract voor een periode van 30 jaar met de Stichting Lissone. Het erfpachtcanon bestond uit een symbolisch bedrag, want volgens afspraak zou Groengebied het huis laten restaureren. Deze afspraak werd nagekomen.
(Amstelveenweb.com collectie - 2005)
Vijver in het park van Wester-Amstel
Groengebied Amstelland is een organisatie waarin de gemeenten Amsterdam, Amstelveen, Diemen, Ouder-Amstel en de provincie Noord-Holland samenwerken. één van hun doelstellingen is een aantrekkelijk landschap buiten de bebouwde kom in stand te houden. Op deze manier blijft ook de ruim 260 jaar oude buitenplaats Wester-Amstel behouden.
Stichting Vrienden van Wester-Amstel
In 1993 is de Stichting Vrienden van Wester-Amstel opgericht. De Stichting probeert de bekendheid van het park te vergroten, verricht vrijwilligerswerk op de buitenplaats en werft fondsen voor het onderhoud van het park en gebouw. Bovendien organiseert de Stichting evenementen in het achterhuis en het park, zoals concerten, tentoonstellingen, lezingen en excursies.
(Amstelveenweb.com collectie - 2007)
De toegangspoort van Wester-Amstel met bomen
In dit park bevindt zich een prachtige boomgaard met vijver. De huidige vorm van het park is nagenoeg gelijk aan de oorspronkelijke opzet. Een groot deel van het park werd benut voor gebruiksgewassen. De boomgaard voor fruit en de hakhoutpercelen voor geriefhout zijn nog altijd bewaard gebleven. De schapeweide was vroeger een uitgebreide "warmoessiertuin" - de benaming voor een moestuin in die tijd. Ook was er een kas voor meer exotische vruchten, zoals perziken en abrikozen. In een ver verleden was er een heus doolhof aanwezig. De NV Luchthaven Schiphol stelde geld beschikbaar voor de renovatie van het park, waardoor het deels in stijl is hersteld.
Gebeurtenissen op Wester-Amstel lezen? Kijk op: Wester-Amstel
Zie op de kaart, eerste foto Buitenplaatsen, de ligging onder nummer 32.
Bron: Delen van de beschreven informatie zijn met toestemming afkomstig uit een artikel van Søren L. Movig, dd 26 November 2003. Dhr Movig is eigenaar van Wester-Amstel en heeft het complex verpacht aan Groengebied Amstelland/Amstelveen. In het artikel beschrijft Movig de uitkomsten van een zoektocht naar de ontstaansgeschiedenis van Wester-Amstel. De andere bronnen zijn Amstelveen acht eeuwen geschiedenis - Groesbeek en Buitenplaats Wester-Amstel - Groengebied Amstelland/Amstelveen.
(Amstelveenweb.com - Gemeente Archief - 1968)
Het toegangshek van Wester-Amstel uit 1760 genomen in 1968
(Amstelveenweb.com collectie - 2004)
Het toegangshek van Wester-Amstel
(Amstelveenweb.com collectie - Archief Gemeente Amstelveen - 1963)
Wester-Amstel met smeedijzeren hek in de winter
Wester-Amstel geschiedenis
Inleiding
Wester-Amstel is één van de drie overgebleven buitenplaatsen van de circa zestig die de Amstel ooit sierden. In de laat 18de eeuw, de tijd van het verval van de Republiek, ontsnapte zij aan de slopershamer van haar kortstondige eigenaar Frederik Kaal.
Eerste tekenen van bewoning
Op zoek naar nieuwe woongebieden en landbouwgronden waagden de eerste bewoners zich aan het einde van de tiende, begin elfde eeuw, in het drassige gebied rond de Amstel. Om de wateroverlast van het inklinkende veen tegen te gaan, werden ontwateringsloten gegraven, haaks op de rivier. Op de stevigere zand- en kleigrond van de oevers werden de eerste huizen gebouwd. Tot de 16de eeuw is niets bekend over Wester-Amstel. De eerste aanwijzingen over haar ontstaansgeschiedenis komen uit de overlevering van de familie Movig-Lissone, de nazaten van Jacques Ph. J.F. Lissone die Wester-Amstel in 1900 kocht. Er zou toen op de plek van het huidige Wester-Amstel een eenvoudige boerderij hebben gestaan. De eerste gearchiveerde aanwijzing voor de bewoningsgeschiedenis van Wester-Amstel in de 16de eeuw is de oudst bekende kaart van het Amstelland <i>Die Chaerte van Amstelland 1593. Aan de westelijke oever staat een reeks huizen ingetekend, waaronder één in de bocht waar nu Wester-Amstel ligt.
(Bron: Privé Collectie - Foto Amstelveenweb.com - 2015)
'Hofstede Wester-Amstel, toebehoorende den Heer Andries Leenders'
Ets van Abraham Rademaker uit 'Hollands Arcadia of de vermaarde Rivier den Amstel', 1730.
Wester-Amstel op kaart gezet
In vroeger tijden werd het landgoed met eventuele bebouwing aangeduid als bruikweer. Het bezit van Vastert Joosten (1625), eigenaar van 20,5 mad, kwam in handen van Pieter Pauluszoon Hooft. Deze voegde er nog 20,5 mad aan toe. In 1656 kwam de bruikweer (Wester-Amstel) voor een kwart deel in bezit van Sijmon Schoonhoven voor ruim ƒ 4.000,-.
Met zijn mede-eigenaars droeg hij in 1662 de bruikweer, waarop zich nu twee huizen bevonden, over aan Nicolaas Pancras. Hij was burgemeester van Amsterdam en heemraad van Amstelland, die op deze grond een buitenplaats stichtte. Na zijn dood verkocht zijn weduwe Petronella de Waert in 1686 de bruikweer die 18 morgen groot was. Zij ontving van de koper
Jan Marcusz., ƒ 16.000,-. In 1792 werd het Buiten door mr Antonius Quirinus van Persijn gekocht voor ƒ 10.000. Het bleef in zijn bezit tot hij stierf in 1842. Van Persijn was schepen (ambtenaar die deel uitmaakte van een college van voor het leven gekozen rechters) van Amsterdam. Hij bezat veel land: in de Middelpolder, in de Duivendrechtse polder, de boerderijen Ooster-Amstel en Amstelland.
De eerste vermelding van Wester-Amstel
Bovenstaande transportakte levert nog geen aanwijzing voor het eerste gebruik van de naam Wester-Amstel. Diverse publicaties dateren de eerste aanduiding van de naam Wester-Amstel tussen 1717 en 1730. In dat laatste jaar wordt Rademaker’s ‘Hollands Arcadia of de vermaarde Rivier den Amstel’ gepubliceerd. Er is ook een kaart gevonden uit 1680 mét de eerste vermelding van de naam Wester-Amstel.
(Amstelveenweb.com collectie - 2004)
De turfkachel in Wester-Amstel
Dat Wester-Amstel reeds in 1680 op de kaart werd vermeld, heeft vermoedelijk alles te maken met zijn toenmalige heer, Nicolaas Pancras. Pancras, zoon van de Amsterdamse burgemeester en koopman Gerbrand Claeszoon Pancras.
Vroegste afbeelding van Wester-Amstel
Van de eerste buitenplaatsen is geen enkele bouwtekening of bestek bewaard gebleven. De opdrachtgevers maakten veelal gebruik van lokale aannemers en ambachtslieden die op basis van hun jarenlange ervaring en bouwtraditie werkten. Hierbij werd zelden een bouwtekening of bestek gemaakt. Wester-Amstel heeft twee volledige bouwlagen in het voor-en middenhuis en het heeft een pannendak. De oudst bekende afbeelding van Wester-Amstel is de uit 1714 daterende gravure van Rademaker.
In 1981 is bouwkundig onderzoek verricht naar de fundering van het voor- en achterhuis. Geconcludeerd werd dat het hele huis gefundeerd is op palen volgens de in de 17de eeuw gangbare Amsterdamse methode. Tevens blijkt uit het onderzoeksverslag dat voor- en achterhuis tegelijkertijd gefundeerd en gebouwd moeten zijn. De gevelopbouw van het voorhuis stamt uit dezelfde tijd.
Naar alle waarschijnlijkheid werd het gebouwd door het echtpaar Pancras – De Waert. Als vroegste bouwtijd hiervoor geldt 1662, als laatst mogelijke 1680, de datum van de verkoop door de weduwe Petronnella De Waert.
(Amstelveenweb.com collectie - Archiem Gemeente Amstelveen)
Wester-Amstel gefotografeerd in 1963
Jan Marcus of Andries Leenderts, die op 19 februari 1714 de bruikweer voor ƒ 14.000,- kocht, heeft het oude huis afgebroken tot de fundering en heeft vermoedelijk de voorgevel laten staan. Hij bouwde op de fundering het nu nog bestaande huis, dat er dus zeker in 1730 stond. In de transportacten bleef het 'bruikweer met hofstede en huizinge' heten. Het oudste deel van Wester-Amstel is de waterput onder het achterhuis, welke gedateerd is op 1570-1600.
In de 18de eeuw hadden vrijwel alle buitenplaatsen langs de Amstel een theehuis aan de waterkant. Zo ook Wester-Amstel. Het theehuis werd in 1985 door de Stichting Lissone volledig in originele staat gerestaureerd.
(Amstelveenweb.com collectie - 2004)
De door de Vrienden van Wester-Amstel opgeknapte theehuisje
Bezitters van Wester-Amstel
Andries Leenderts liet de buitenplaats na aan zijn enige dochter Anna Levina, gehuwd met Jacob du Faij. Diens dochter, vrouwe Maria du Faij en haar man, Gillis van der Voort, deden het van de hand op 5 oktober 1739.
Hendrik Colonius die 'bruikweer met hofstede en huizinge' in 1739 voor ƒ 9.500,- kocht, verkocht het in 1750. Hij benoemde het als 'een hofstede met deselfs heerehuijsing, speelhuijs, koetshuijs, stalling, tuinmanswoning' etc. met 18 morgen land en genaamd 'Wester-Amstel' te koop voor ƒ 8.000,- . Onder die naam en voor die prijs werd het verkocht aan Adriaan Cromhout.
(Amstelveenweb.com collectie - 2004)
Wester-Amstel met de vlag van Groengebied Amstelland
In 1776 kocht Frederik Kaal het buiten voor ƒ 7.750,-. Deze persoon was verantwoordelijk voor het slopen van een groot aantal buitenplaatsen langs de Amstel. Gelukkig kwam er, voordat er gesloopt werd, een nieuwe koper opdagen. Frederik Kaal verkocht het buiten op 16 december 1776 aan Jan de Neufville voor ƒ 6.000,-. In de acte stond: 'verkoop van de platte grond met de heerenhuizing van de hofstede 'Wester-Amstel'. Er stond dus niet 'van' maar 'met'. Het buiten werd gespaard en tien jaar later, in 1786 ging het voor ƒ 5.250,- over aan Bernardus de Bie. Diens erfgenamen verkochten het in 1792 voor ƒ 10.000,- aan Mr. Antonius Quirinus van Persijn, die ook van het buiten 'Amstelland' eigenaar was geworden.
Toen de heer Lissone (zie volgende foto in de rubriek Buitenplaatsen), de stichter van het reisbureau Lissone, het huis in 1900 kocht, was er een herberg in gevestigd. Lissone maakte er weer een buitenverblijf van, dat na zijn dood door de dames Lissone werd bewoond. Een deel van de buitenplaats Wester-Amstel is voor het publiek toegankelijk. Het is zeker de moeite waard om een kijkje te gaan nemen. Zo is er in de gezellige woonkamer een prachtige gietijzeren turfkachel te zien.
Stichting Lissone
Na de dood van de laatste juffrouw Lissone erfde zijn kleinzoon, Ludvig Movig, het buiten. Hij bracht het huis en park onder in de Stichting J. Ph. J.F.Lissone. Helaas had de stichting niet genoeg middelen om het huis te onderhouden. Het was zo vervallen geraakt, dat het achterhuis onbewoonbaar werd verklaard. In 1989 tekende Groengebied Amstelland een erfpachtcontract voor een periode van 30 jaar met de Stichting Lissone. Het erfpachtcanon bestond uit een symbolisch bedrag, want volgens afspraak zou Groengebied het huis laten restaureren. Deze afspraak werd nagekomen.
(Amstelveenweb.com collectie - 2005)
Vijver in het park van Wester-Amstel
Groengebied Amstelland is een organisatie waarin de gemeenten Amsterdam, Amstelveen, Diemen, Ouder-Amstel en de provincie Noord-Holland samenwerken. één van hun doelstellingen is een aantrekkelijk landschap buiten de bebouwde kom in stand te houden. Op deze manier blijft ook de ruim 260 jaar oude buitenplaats Wester-Amstel behouden.
Stichting Vrienden van Wester-Amstel
In 1993 is de Stichting Vrienden van Wester-Amstel opgericht. De Stichting probeert de bekendheid van het park te vergroten, verricht vrijwilligerswerk op de buitenplaats en werft fondsen voor het onderhoud van het park en gebouw. Bovendien organiseert de Stichting evenementen in het achterhuis en het park, zoals concerten, tentoonstellingen, lezingen en excursies.
(Amstelveenweb.com collectie - 2007)
De toegangspoort van Wester-Amstel met bomen
In dit park bevindt zich een prachtige boomgaard met vijver. De huidige vorm van het park is nagenoeg gelijk aan de oorspronkelijke opzet. Een groot deel van het park werd benut voor gebruiksgewassen. De boomgaard voor fruit en de hakhoutpercelen voor geriefhout zijn nog altijd bewaard gebleven. De schapeweide was vroeger een uitgebreide "warmoessiertuin" - de benaming voor een moestuin in die tijd. Ook was er een kas voor meer exotische vruchten, zoals perziken en abrikozen. In een ver verleden was er een heus doolhof aanwezig. De NV Luchthaven Schiphol stelde geld beschikbaar voor de renovatie van het park, waardoor het deels in stijl is hersteld.
Zoeken
