25 jaar Museum Jan van der Togt in Amstelveen

De vrienden van het Museum Jan van der Togt vierden het 25-jarig bestaan van het museum met een jubileumtentoonstelling: 'Jan van der Togt & Jan Verschoor - een vriendschap, Sam Francis & Friends - Ting, Appel en Alechinsky' en de Schatkamer in de nieuwe vleugel'. De exclusieve voorbezichtiging vond plaats op vrijdagmiddag 2 september 2016 in het Oude-Dorp van Amstelveen. Daar werd op de hoek van de Dorpsstraat het museum 25 jaar geleden opgericht door Jan van der Togt, eigenaar van de Tomado fabrieken in samenwerking met beeldend kunstenaar Jan Verschoor.

(Foto Amstelveenweb.com - 2016)

Daphne Allard zingt en Ronald Fransen speelt op de piano in het museum

Naar deze feestelijke viering kwamen natuurlijk niet alle 650 'vrienden van het museum', maar toch was het enorm druk, vooral in de nieuw aangebouwde vleugel van het museum - De Schatkamer. De indeling van de kunstwerken in de diverse ruimtes was gewijzigd en iedereen wilde zien, of het goed gelukt en mooi ingericht was. Er zijn in de nieuwe zalen mogelijkheden gecreëerd om bijna de volledige glascollectie tentoon te stellen. Ook de tuin, waar weer andere beelden staan, is opgeknapt en in de zalen is airco aangelegd. Alles oogde niet alleen fris, maar het was er ook verfrissend. Totdat er steeds meer mensen binnenkwamen en het voller en voller werd. Toen was het enige frisse voor dat moment nog de drank die werden aangeboden. In de eerste ruimte na de entree speelde het duo ‘a Case of Us’, bestaande uit Ronald Fransen (piano) en Daphne Allard (zang). Dit duo speelt al ruim 10 jaar samen met enthousiasme en plezier. Aangezien zij zondag 4 september 2016 bij Jazz in het Oude Dorp zouden spelen, waren ze gevraagd om in het museum ook op te treden bij deze feestelijke gelegenheid. De zang van Daphne klonk prachtig in de ruimte en het pianospel van Ronald op de vleugel was bijzonder. Na een tijdje geluisterd te hebben, want er stonden ook stoeltjes voor de luisteraars, wandelde menigeen weer verder door het museum dat nu heel mooi en groot museum is geworden, waarbij alle zalen vloeiend in elkaar overgaan.


(Foto Amstelveenweb.com - 2016)

Bij de ingang kunnen de bezoekers het levensverhaal van Jan van der Togt lezen

Vanaf de ingang konden de bezoekers op grote tableaus teksten lezen over het leven van de hoofdrolspelers van dit unieke museum en ook zien wie het nu precies was. Over Jan van der Togt (1905-1995) staat geschreven: Hij was de jongste zoon in een gezin met tien kinderen. Vader Van der Togt had een kaaswinkel in Gouda. Het was thuis geen vetpot en voor Jan was doorleren niet weggelegd. Omdat hij vastbesloten was het verder te schoppen in het leven, begon hij samen met zijn broer een bedrijf. De uitvinding van een tweepotig schilderijhaakje dat geen scheuren in wandbekleding veroorzaakte, leidde tot de oprichting van de Tomado fabriek.

Het succes van Tomado stelde Van der Togt in staat om op latere leeftijd kunst te gaan kopen. Als kind al had hij oog voor mooie spullen. Met de kopjes en beeldjes van zijn moeder maakte hij composities op de schoorsteenmantel. Tijdens zijn werkzame leven omringde hij zich graag met schoonheid. Dat was terug te zien in het door architect Huig Maaskant ontworpen hoofdkantoor van Tomado in Dordrecht. Volgens een Engels blad was het Tomadohuis 'het mooiste kantoor van Europa'. Naast de portretfoto van hem staat er ook een grote foto afgedrukt van de Tomado fabriekshal, waar de werknemers druk bezig zijn om huishoudelijke apparaten en gebruiksvoorwerpen te fabriceren.

Tomado was in de jaren 1950 en 1960 een vertrouwd begrip in Nederland. In bijna elke keuken stond wel een afdruiprek, of flessenrek van dit merk. Tomado boekenrekjes sierden de wanden van menig huis- en kinderkamer. Tegenwoordig zijn Tornado artikelen gewilde collector's items. De naam Tomado staat voor Van der Togt Massa-artikelen Dordrecht. Deze fabriek werd in 1923 opgericht door twee inventieve broers: Jan en Wim van der Togt. Ze wisten handig in te spelen op de behoeftes in de Nederlandse huishoudens en specialiseerden zich in functioneel vormgegeven huis-, tuin- en keukengerei van draadstaal. Van een initiatief, dat begon op de zolderkamer van hun ouderlijk huis in Dordrecht, wisten ze Tomado uit te bouwen tot een sterk, oer-Hollands merk.


(Foto Amstelveenweb.com - 2016)

Op het volgende bord staat er het verhaal van Sam Francis

Van der Togt wijdde een groot deel van zijn leven aan Tomado. Pas na zijn pensionering begon hij met verzamelen. Kunst kon hem diep ontroeren, Van der Togt kocht vanuit zijn gevoel. Hij liet zich leiden door zijn eigen smaak en streefde niet naar een afgerond beeld van een stroming, of tijdperk. De waarde van een kunstwerk interesseerde hem niet. Hij kocht ook werk van minder bekende kunstenaars. Als het maar mooi was. In iets meer dan 20 jaar tijd bracht hij zo een uiterst persoonlijke collectie bij elkaar. Zijn grootste vrees was, dat de verzameling na zijn overlijden uit elkaar zou vallen. Door de werken onder te brengen in een stichting en vervolgens in een museum werd dat voorkomen. Als locatie werd niet gekozen voor zijn geboorteplaats Gouda, noch voor Dordrecht. Het werd Amstelveen. In 1991 verrees Museum Jan van der Togt in de achtertuin van de woning van Jan Verschoor.

Op het volgende grote bord staat het verhaal van beeldend kunstenaar Jan Verschoor (1943): Vloeiende vormen en een gladde huid horen bij de beelden van Jan Verschoor. Kenmerkend voor zijn beeldhouwwerk is de ambachtelijke perfectie van de afwerking. Daarin wordt hij bijgestaan door Rob Brünnmayer, 'de technische man met de gouden handen'. Verschoor is altijd op zoek naar nieuwe materialen om mee te werken, hij houdt van het experiment. In perspex maakt hij kleurige wandobjecten en de laatste jaren werkt hij ook veel met glas.


(Foto Amstelveenweb.com - 2016)

De zaal is vol met de werken van Sam Francis

In de jaren 1960 studeerde Verschoor aan de Amsterdamse Rijksacademie. Ondanks de figuratieve traditie die in deze opleiding gepropageerd werd, bleef Verschoor trouw aan zijn voorkeur voor abstractie. In de eerste jaren na zijn studie ontwierp Verschoor decors voor theater- en televisieproducties. Met het geld, dat hij daarmee verdiende, kocht hij een schilderachtige, maar onbewoonbaar verklaarde woning met een verwilderde tuin in het Oude Dorp van Amstelveen. Dorpsstraat 44 zou uiteindelijk de basis vormen voor het huidige museum.

De vriendschap tussen Jan van der Togt en Jan Verschoor gaat terug tot 1977. In dat jaar viel Van der Togt's oog op een beeld van Verschoor in het Financieel Dagblad. Hij ging naar Galerie Bouman in Amsterdam, waar het geëxposeerd werd en kocht het. Verschoor kwam het beeld persoonlijk afleveren. Die ontmoeting vormde het begin van een bijzondere vriendschap tussen de toen 72-jarige oud-industrieel en de jonge beeldhouwer. Liefde voor kunst tekende de vriendschap tussen 'Jan en Jan'. Verschoor adviseerde Van der Togt, stuurde hem soms een beetje bij en liet hem anders kijken naar kunst. Samen bezochten ze beurzen, galeries en musea. Niet alleen om te kijken, maar vooral om te kopen. Kunst kopen maakte Van der Togt gelukkig. Hij was een impulsieve koper en wanneer hij werk van een kunstenaar mooi vond, wilde hij meteen alles hebben.


(Foto Amstelveenweb.com - 2016)

In de rest van het museum zijn er ook de werken van Walasse Ting te zien

In het voorjaar van 1991 nam Jan Verschoor Van der Togt mee naar de Amsterdamse kunstenaarssociëteit Arti et Amicitiae. Galeriehouder Nico Delaive toonde daar werk van de Amerikaanse kunstenaar Sam Francis. Verschoor had verwacht, dat Van der Togt iets zou zeggen als: 'Die klodders. Wat moet ik daarmee?' Het pakte anders uit. Van der Togt viel als een blok voor het veelkleurige werk van Francis. Dat bleek bovendien bijzonder fraai samen te gaan met de moderne glassculpturen uit Van der Togt's collectie. Toen de Bundeskunsthalle in Bonn in 1993 een grote overzichtstentoonstelling van Francis' werk organiseerde, was Van der Togt uitgenodigd. Op de openingsavond stonden ze opeens tegenover elkaar: Van der Togt en Francis, twee broze mannen op leeftijd. Van der Togt raakte bijna overweldigd door de aanblik van al die werken van Francis. Het liefst had hij een hele museumwand gekocht.

In de jaren ’50 woonde en werkte Sam Francis in Parijs. Hij raakte daar bevriend met onder meer Walasse Ting, Karel Appel en Pierre Alechinsky. Door de jaren heen wisten de kunstenaars elkaar te inspireren in hun werk. Incidenteel maakten zij zelfs samen kunst. Een voorbeeld hiervan is het door Ting en Alechinsky gemaakte schilderij ‘à deux pinceaux’, dat ook op de tentoonstelling te zien is.

Sam Francis (1923-1994) studeerde medicijnen en psychologie aan de Universiteit van Californië. Een studie die in 1943 werd onderbroken door zijn diensttijd. Tijdens de opleiding tot gevechtspiloot raakte Francis gewond. Het herstel duurde jaren. Liggend in zijn ziekenhuisbed begon hij te tekenen en te schilderen. In 1947 keerde Francis terug naar de universiteit als student kunstgeschiedenis. Tegelijkertijd volgde hij lessen aan de California School of Fine Arts. Na zijn afstuderen, in 1950, vertrok hij naar Parijs, waar hij tot 1957 bleef. Francis liet zich inspireren door de waterlelies van Claude Monet en raakte onder de indruk van het werk van Henri Matisse en Pierre Bonnard. Spatten en 'drippings' voeren de boventoon in Francis' werk. Ze lijken willekeurig te zijn ontstaan, maar Francis stuurde het druipen van de dunne olieverf over het vlak zorgvuldig. Gaandeweg kregen de witruimtes een grotere rol in zijn composities, als eilanden van rust tussen de kleuren. Het accent van de expositie in het Museum Jan van der Togt ligt vooral op de Parijse periode – jaren ’50 en ’60. Er zijn onder andere minder bekende abstracte werken van Ting te zien, net als bijzondere schilderijen van Francis die geïnspireerd zijn op de waterlelies van Claude Monet. Ook toont de tentoonstelling een niet eerder geëxposeerde poëtische briefwisseling tussen Ting en Francis en kleurrijke kostuums van de Chinees-Amerikaanse kunstenaar.

De vriendschap tussen Sam Francis, Walasse Ting (1929-2010), Pierre Alechinsky (1927) en Karel Appel (1921 - 2006) vormt de rode draad in deze tentoonstelling. Alle vier verbleven ze een paar jaar in het artistiek bruisende Parijs van de jaren 1950 om vervolgens weer uit te vliegen over de wereld. In Parijs raakten ze geïnspireerd door het werk van Europese kunstenaars, maar ook door elkaar. Met name de aanwezigheid van Ting betekende een bron van nieuwe inspiratie. Hij was een van de eerste Chinese kunstenaars die in Europa kwam werken en liet zijn vrienden kennismaken met de Chinese schilderkunst en oosterse kalligrafie. Door de jaren heen inspireerden de vier kunstenaars elkaar, ruilden onderling kunstwerken, deelden ateliers en waren aanwezig bij elkaars tentoonstellingen. De brieven en ansichtkaarten die ze stuurden, de kunstwerken en boeken die ze samen maakten, vormen de stille getuigen van hun bijzondere vriendschapsband.

De Schatkamer

Om de vaste collectie nog mooier te kunnen presenteren, opende Museum Jan van der Togt een nieuwe vleugel met twee ruime tentoonstellingszalen. 'De Schatkamer' biedt permanent onderdak aan de hoogtepunten uit de internationale kunstverzameling: de toonaangevende glascollectie en schilderijen van Sam Francis. De expositieoppervlakte van het museum neemt hiermee met 300 m² toe. Met de opening van de nieuwe vleugel worden ook de openingstijden van Museum Jan van der Togt verruimd.

Nadat iedereen alle zalen rustig had kunnen bekijken, elkaar ontmoeten en bijpraten, nam Angelique Bakker, voorzitter van de Stichting Vrienden van het Museum Jan van der Togt het woord. Ze stond in één van de laatste nieuwe zalen van het museum en ook al klonk haar stem luid en duidelijk door de luidsprekers, in het oude deel van het museum bleef iedereen lekker doorpraten en was het soms lastig om toch goed te horen wat ze zei. In ieder geval heette zij iedereen zeer hartelijk welkom bij deze bijzondere gelegenheid. Ze sprak over wat de vrienden allemaal voor het museum betekenen en dat het belangrijk is dat er nog steeds meer vrienden bijkomen. Tevens vertelde zij over de eigenlijk toch wat geruisloze opvolging van Jan Verschoor als directeur, Heleen van Ketwich Verschuur en haar enthousiaste inzet. Maar ook dat zij blij was dat Jan Verschoor en Heleen goed met elkaar over weg kunnen en ook de medewerkers en grote groep vrijwilligers van harte zijn overgenomen door Heleen.


(Foto Amstelveenweb.com - 2016)

Angelique Bakker, de voorzitter van de 'vrienden' introduceert de hoofdrolspelers van de middag

Angelique haalde nog veel meer aan en uiteindelijk richtte zij zich tot Jan Verschoor en Rob Brünnmayer. Jan de museumman met zijn ideeën en Rob de technische uitvoerder daarvan. Jan is erg gecharmeerd van de kunstenaar Joan Miró (1982), maar een werk van hem is nogal aan de prijs. Toch heeft de Stichting een oplossing gevonden. Daarom kreeg Jan als cadeau een Miró -Vrouw en vogel in de nacht - dus toch een Miró, maar dan als legpuzzel, als grapje. Rob kan de puzzel als technisch man leggen, terwijl Jan kan zorgen voor de wijn en de gezelligheid. Maar na dit grapje kregen Jan en Rob nog een ander cadeau, een geheel verzorgd lang weekend in één van de buitenplaatsen/kastelen ergens in Nederland. Beiden mogen zelf aangeven, waar zij voor kiezen.

Jan Verschoor had al een paar keer de microfoon willen pakken en eindelijk kreeg hij die van Angelique overhandigd. Als eerste bedankte hij Angelique voor de mooie woorden en richtte zich toen tot de vrienden. Hij zei: 'Beste vrienden, geweldig, dat jullie hier zijn! Wij hebben Van der Togt meer dan 25 jaar geleden ontmoet en hij wilde af en toe een beeld kopen. Eerst vond hij ze wel prijzig - 'wel een hoop geld' zei hij - terwijl wij al korting gaven. Dus gaven wij als antwoord, 'dan nemen wij ze weer mee!' Maar uiteindelijk kocht hij toch vaker werken. En zo is onze vriendschap ontstaan en vormden zich op een gegeven moment plannen om een museum in te richten met al zijn aangekochte kunstwerken. Jan vertelde ook nog, dat vaak mensen tegen hem zeiden; 'ik was in het museum en heb je broer nog gezien'. 'Ik liet het maar zo. Zo is het ook met Ria. Zij rijdt mij altijd naar verschillende locaties en zodoende dacht men vaak, dat zij mijn vrouw is. Dat heb ik ook maar zo gelaten'. Jan was helemaal in zijn element en toen was het tijd, dat Jan van der Steenhoven ook nog een woordje mocht richten tot Jan. Hij is voorzitter van het bestuur van het museum en sprak zijn enorme waardering uit aan Jan Verschoor.


(Foto Amstelveenweb.com - 2016)

Veel vrienden van het museum kwamen naar de exclusieve opening


(Foto Amstelveenweb.com - 2016)

Rob en Jan tussen de vrienden van het museum volgen de toespraak van de voorzitter


(Foto Amstelveenweb.com - 2016)

Jan Verschoor vertelt over zijn vriendschap met Jan van der Togt


(Foto Amstelveenweb.com - 2016)

De aanwezige 'vrienden' genieten van de verhalen

Het spreken tot Jan was nog niet klaar. De nieuwe directeur van het museum, Heleen van Ketwich Verschuur gaf na een inleidend woordje eerst de microfoon aan de burgemeester van Amstelveen, Mirjam van ’t Veld. Zij excuseerde zich, dat ze zo vaak in het Jan van der Togt museum te vinden is, 'maar ja, als je elke keer wordt uitgenodigd, zeg je geen nee, want het is een prachtig museum en als je burgemeester van Amstelveen wordt, krijg je het er gratis bij!' Het voert te ver om alle lovende woorden te herhalen, maar tot slot kreeg Jan van de burgemeester een blauw koffertje. Voor de omstanders was niet te zien wat daar nu in zat, behalve, dat Jan er een paar witte handschoenen uithaalde en wat prenten (?) optilde. Heleen nam de microfoon over en vertelde, dat Jan wel aanwezig blijft in het museum, omdat hij zal zorgdragen voor de opstelling en inrichting van tentoonstellingen. Ook bedankte zij de de heer Jim van de Kuil, die altijd gedurende het bestaan van het museum, belangeloos advies gaf over alle verbouwingen en hij kreeg voor al die 25 jaar een enorm boeket bloemen overhandigd. En toen was er het 'moment suprême'. Jan moest naar voren komen en Heleen zei: 'ja het was telkens de vraag, welke Jan wordt nu bedoeld met 25 jaar Jan. In dit geval ben jij dat' en Jan werd verzocht een groot bruin stuk papier van de muur te halen. Tot zijn grote verrassing stond daar op een gedenkplaat, dat deze nieuwe zaal voortaan de naam Jan Verschoorzaal zal dragen.


(Foto Amstelveenweb.com - 2016)

Jan van der Steenhoven, voorzitter van de Stichting Museum Jan van der Togt tijdens zijn toespraak


(Foto Amstelveenweb.com - 2016)

Heleen van Ketwich Verschuur directeur van het Museum Jan van der Togt spreekt de mensen toe


(Foto Amstelveenweb.com - 2016)

Mirjam van 't Veld, burgemeester van Amstelveen heeft heel veel te vertellen over Jan en het museum. Volgens haar kan Jan Verschoor meespelen in de Amstelveense versie van de televisieserie 'Midsomer Murders'

De tekst van de gedenkplaat luidt: 'Jan van der Togt was een enthousiast verzamelaar van het werk van Jan Verschoor. Hij was zijn lievelingsbeeldhouwer, maar ook jarenlang zijn adviseur en goede vriend. De vriendschap tussen de oud-industrieel en naamgever van het museum en de beeldhouwer vormt de basis van Museum Jan van der Togt. Van der Togt vertrouwde Verschoor zijn collectie toe. Het was voor hem vanzelfsprekend dat hij conservator en later directeur werd van het museum. Verschoor gaf in die functie vorm aan Van der Togt's grootste wens: het behouden, beheren en tonen van de collectie. Verschoor was er 25 jaar lang voor het museum, dag en nacht. Met zijn kennis, persoonlijkheid en inzet wist hij Museum Jan van der Togt uit te bouwen tot het bijzondere museum dat het nu is. Een gastvrije plek, waar ook de deur naar zijn eigen museumwoning soms gewoon open staat voor bezoekers.'


(Foto Amstelveenweb.com - 2016)

Als Heleen van Ketwitch, burgemeester Mirjam van 't Veld en Jan Verschoor de gedenkplaat van de Jan Verschoorzaal onthullen, is Jan totaal perplex, want de plaatsing gebeurde in het grootste geheim en hij had er echt geen weet van


(Foto Amstelveenweb.com - 2016)

Op de foto vlnr.: Heleen van Ketwich Verschuur directeur van het Museum Jan van der Togt, beeldend kunstenaar Jan Verschoor en Mirjam van 't Veld burgemeester van Amstelveen voor de gedenkplaat Jan Verschoorzaal op vrijdagavond 2 september 2016

Na deze onthulling kon iedereen weer verder met elkaar praten, de kunstwerken bekijken, een hapje nuttigen en een drankje drinken. De naam Jan kwam deze dag veel voor, maar de belangrijkste twee, Jan van der Togt en Jan Verschoor voerden toch de boventoon. Het was een prachtige exclusieve voorbezichtiging en de redactie van Amstelveenweb.com wensen Heleen en Jan nog vele mooie jaren toe.



Het Museum Jan van der Togt heropent haar deuren vanaf 15 september 2016. Dit in verband met de opbouw van drie nieuwe tentoonstellingen ‘Sam Francis & Friends – Ting, Appel en Alechinsky’ en ’25 jaar Jan’. Vanaf 15 september is dan ook de nieuwe museumvleugel 'De Schatkamer' te bezoeken. De drie tentoonstellingen zijn tot en met 8 januari 2017 te zien. Adres: Museum Jan van der Togt Dorpsstraat 50, 1182 JE Amstelveen. Openingstijden: dinsdag t/m zondag van 11.00 – 17.00 uur. Toegangsprijzen: Volwassenen € 8,00, Kinderen tot 12 jaar, Museumkaart, ICOM en Rembrandtkaart gratis.