Benoemingswijze burgemeester uit de Grondwet?

Johan Remkes (1951) VVD-politicus is sinds 1 juli 2010 de commissaris van de Koning voor de provincie Noord-Holland. Sinds 1814 gingen 15 anderen de heer Remkes voor in de functie van commissaris van de Koning. Een commissaris wordt voor een periode van 6 jaar benoemd. De periode kan steeds met 6 jaar worden verlengd. Als de commissaris 70 jaar wordt, moet hij met pensioen. In het onderstaande artikel publiceerde de heer Remkes op 5 oktober 2017 op zijn weblog zijn mening over het thema: Gekozen burgemeester.

'De gekozen burgemeester lijkt dichterbij te komen. Onder de kop: 'geen clown als burgemeester', schreef het Noord-Hollands Dagblad begin vorige maand, dat er in Den Haag een voorstel op de informatietafel zou liggen om de benoemingswijze van burgemeesters uit de grondwet te halen. In Nieuwsuur bleek deze week, dat de zittende burgemeesters er weinig voor voelen. Ook zij vrezen de clown. Althans, sommigen van hen zijn bang, dat Prins Carnaval de ambtsketen omgehangen krijgt.

(Foto Amstelveenweb.com - 2017)

Johan Remkes, commissaris van de Koning voor de provincie Noord-Holland, volgt de toespraken tijdens de buitengewone raadsvergadering in Amstelveen, toen burgemeester Mirjam van 't Veld op 20 september 2017 haar ambt officieel neerlegde

In de Grondwet ligt sinds 1848 vast, dat de burgemeester wordt benoemd door de Kroon. Anno 2017 gebeurt dat nog steeds, al is de procedure voor de benoeming van burgemeesters in de loop van de tijd wel aangepast. Sinds het begin van deze eeuw draagt de gemeenteraad een kandidaat-burgemeester voor, die vervolgens door de minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties wordt voorgedragen aan de Kroon. De Kroon heeft steeds de voorgedragen kandidaat benoemd.

Inmiddels hebben de Eerste en Tweede Kamer vóór de verkiezingen in maart van dit jaar ingestemd met een initiatiefwetsvoorstel van D66 om de benoeming van burgemeesters van de Koning uit de Grondwet te krijgen. Het wetsvoorstel ligt nu voor tweede lezing bij de nieuw gekozen Tweede Kamer, die het met twee-derde meerderheid moet aannemen. Daarna moet ook de Eerste Kamer in tweede lezing een besluit nemen. Door nu in het regeerakkoord af te spreken, dat alle coalitiepartijen voor het plan stemmen – ook CDA en CU, die in 2015 in de senaat tegen waren – komt de benodigde twee-derde meerderheid voor de tweede ronde in zicht.

Boodschap aan onderhandelaars. Mijns inziens heeft het uit de Grondwet halen van de benoemingswijze alleen zin als er een goed voorstel komt voor een rechtstreeks gekozen burgemeester. Eerst zijn de onderhandelaars aan zet. Als zij tot een overeenstemming komen zal, nadat de benoeming van de burgemeester uit de Grondwet is gehaald, het nieuwe kabinet met een wetsvoorstel voor een gekozen burgemeester komen. Mijn boodschap aan de Haagse onderhandelaars: 'Als u inderdaad met een voorstel voor een rechtstreeks door de burger gekozen burgemeester komt, denk dan gelijktijdig ook na over verandering van het hele bestel van de gemeentelijke democratie. Doet u dat niet, dan vrees ik, dat er niets wordt opgelost.' De keuze voor een rechtstreeks gekozen burgemeester betekent voor mij, dat hij meer eigenstandige bevoegdheden krijgt, bijvoorbeeld om de eigen wethouders te kiezen. Als je die keuze niet maakt, valt er inhoudelijk niets te kiezen.

Hierbij moet mij ook van het hart, dat een volledige verkiezing door de gemeenteraad wat mij betreft volstrekt onwenselijk is. Het maakt de afhankelijkheid van de burgemeester van de Raad nog groter en het is – zeker gelet op de lage opkomstpercentages bij gemeenteraadsverkiezingen – zeer de vraag, of de democratische legitimatie er mee is gediend. Mijn ervaring uit de vorige kabinetsperiode is, dat als er bij een voornemen voor een aanpassing van het binnenlandse bestuur – ik doel daarbij op het plan voor samenvoeging van provincies – slechts wordt nagedacht over structuren zonder naar de inhoud te kijken, het kabinetsvoornemen een stille dood sterft. En dat zou jammer zijn, als wij ons bestel verder willen democratiseren.

Johan Remkes'