De expositie van fotograaf Jean Ruiter geopend

De fototentoonstelling 'Photoworks Japan series' van fotograaf Jean Ruiter (1942-2005) is op donderdag 27 mei 2010 in Ateliers 2005 aan de Van Weerden Poelmanlaan geopend. De opening werd verricht door Frans Hellendall (voormalig wethouder van cultuur) en Hetty Tjalkens, directeur Kunstuitleen Amstelveen.


(Foto Amstelveenweb.com - 2010)

Joop Rubens verwelkomt de aanwezigen en vertelt over de samenwerking met Jean Ruiter

De belangstelling voor de tentoonstelling was groot en in aanwezigheid van de weduwe van de fotograaf, mevrouw Hatsue Ruiter-Osawa, vertelde eerst kunstenaar Joop Rubens, vriend en collega van Jean, een anekdote.

“In de jaren 60 werkte ik bij verschillende reclamebureaus samen met veel fotografen, onder andere Boudewijn Notenboom, die zo beroemd is om zijn licht en hij is hier ook aanwezig.

Wij moeten teruggaan naar 2 december 1969, waar Jean en ik bij het IJsselmeer gingen experimenteren. Het was ijskoud en het was waanzinnig nat en ik stond met Jean in het water met lieslaarzen aan. Zwaar bepakt met schoudertassen, want niets mocht natuurlijk nat worden en met een grote platencamera en statief in de hand begonnen wij te experimenteren.

Jean maakte één foto met zijn camera en zei: 'Zo het is gebeurd, wij zijn klaar!' Nou ik zei, wat is dat nou in godsnaam, dat kan niet! Want wij zijn 1½ uur al bezig, om hier te komen met al die toestanden, staan wij in het meer met lieslaarzen aan, met alle apparatuur- één foto, dat kan niet!

Jean zei: 'De lucht is grijs, geen probleem, want ik heb genoeg luchten in mijn archief.' Jean was altijd de man, die in staat was om van zijn foto’s, montages te maken en hij maakte er een heel eigen wereld van. Dus van bestaande elementen componeerde hij zijn eigen wereld.” Na zijn inleiding nodigde hij de voormalig wethouder cultuur, Frans Hellendall uit, om met zijn toespraak te beginnen:

“Geachte Dames en Heren,

Helaas heb ik Jean Ruiter niet persoonlijk gekend. Vijf jaar geleden is hij op de nog jonge leeftijd van 62 jaar overleden. Deze expositie dient, om de herinnering aan Jean Ruiter en zijn werk levend te houden. Zijn weduwe Hatsue en de Amstelveense kunstenaar Joop Rubens zijn de initiators hiervan. Joop werkte nauw met hem samen in experimentele kunstvormen in de jaren zestig en was tevens een zeer goede vriend van hem. Beiden zijn hier uiteraard aanwezig.

En de Amstelveense Kunstuitleen die werk van hem heeft aangekocht, werkt ook graag mee. Vandaar dat er nu een unieke dubbel-expositie in Amstelveen is, zowel hier op de van Weerden Poelmanlaan als bij de Kunstuitleen in het Stadshart. Het onderwerp is Japan, een land en cultuur, waar Jean veel liefde voor koesterde en ook een inwoner van heeft getrouwd.


(Foto Amstelveenweb.com - 2010)

Frans Hellendall tijdens zijn toespraak

Jean Ruiter had een geheel eigen werkwijze met twee bijzondere kenmerken. Ten eerste het combineren van het verleden en het heden. Hij mengt beelden, gebeurtenissen, culturen via opstellingen uit het verleden in situaties in het heden. Een prachtig voorbeeld is de serie ‘Dante revisited’, bedoeld als een huwelijkstentoonstelling. Jean fotografeerde zijn Japanse vrouw Hatsue Ohsawa in scènes van de Divina Commedia, van de veertiende-eeuwse schrijver Dante.

Zo vermengt hij de Europese cultuur en geschiedenis met Japan en symboliseert hij tegelijkertijd zijn eigen huwelijk. Jonathan Green, directeur van het California Museum of Photography noemt het: “het lenen van klassieke beelden, om ironisch commentaar op het heden te kunnen geven.“

Een tweede kenmerkend element van Jean Ruiter was het reizen. Hij vertrok op elke reis zonder plan. Maar hij werd als vanzelf geïnspireerd door andere culturen, landschappen, bewoners en hun manier van leven. Hoewel hij de foto’s vaak ensceneerde, komen zij altijd ook nog spontaan over, je ziet er aan af dat de lokatie iets bij Jean Ruiter teweeg heeft gebracht.


(Foto Amstelveenweb.com - 2010)

De vele kunstliefhebbers volgen de toespraken over de fotograaf

Wat dreef hem daarbij? Hier kan ik hem het beste zelf aan het woord laten, in een interview met de Volkskrant, een jaar voor zijn overlijden: “Ik was hier uitgekeken. Ik had heel goed werk, als vrije fotograaf, maar je hoort bij dezelfde club, hetzelfde kliekje. Ik dacht: hier-moet-ik-uit. In het buitenland doe je je onderwerpen onderweg op. Als ik een paar maanden op dezelfde plek zit, ga ik weg. Niet omdat ik van die plek weg moet, maar omdat er een andere plek is waar ik naartoe moet.

Misschien zijn mijn reizen wel bedoeld om een laatste rustplaats te vinden. Geen leuk begraafplaatsje nee, maar een plek om mij te vestigen, om te willen leven en werken. Ik denk, dat ik ergens op een plek eindig met al m'n werk om me heen. Dan leef ik mijn eigen leven nog een keer, met het werk dat ik heb gemaakt.” (tot zover de tekst van Jean)

Die plek heeft hij niet meer gevonden. Ik vraag mij zelfs of het wel zijn bedoeling was om die plek echt te vinden. Want zolang dat niet het geval was, kon hij er over blijven dromen. Jean is er niet meer maar zijn werk gelukkig nog wel, hier om ons heen.”

Na Frans Hellendall vertelde Hetty Tjalkens, directeur van de Kunstuitleen Amstelveen over het werk van Jean Ruiter:

Het werk van Jean Ruiter is al heel lang in de collectie van de kunstuitleen Amstelveen vertegenwoordigd. Ik heb een aantal keren contact met hem gehad, om werk uit te zoeken en dat waren altijd heel plezierige contacten. Na zijn overlijden ging het contact verder met Hatsue. Ik wist niet, dat Jean goed bevriend was met Joop Rubens, maar toen Joop mij benaderde, om behulpzaam te zijn bij het organiseren van een tentoonstelling, was ik daar natuurlijk direct toe bereid.

En toen kwam natuurlijk de vraag, of ik bij de opening iets zou willen zeggen. Nou daar sta ik dan. Begin dit jaar bezocht ik de tentoonstelling “Quick Scan” in het Rotterdamse fotomuseum Las Palmas Ik zag daar een overzicht van de meest recente ontwikkelingen in de Nederlandse fotografie.


(Foto Amstelveenweb.com - 2010)

Hetty Tjalkens, directeur van de Kunstuitleen Amstelveen analyseert grondig het werk van Jean Ruiter

Het gaf met name een beeld van zoeken naar nieuwe wegen, om met het oude medium om te gaan. De digitale revolutie heeft ervoor gezorgd, dat de fotografie inmiddels een heel rijk gebied heeft gevormd met interacties tussen andere beeldende disciplines, zoals schilderen. Opmerkelijk was deze uitwisseling al lang gebruik in die andere kunstvormen. Iets wat heel duidelijk opviel was, het niet altijd genoeg hebben aan het statische foto beeld.

Bewegende video beelden werden veelvuldig ingezet en gecombineerd naast de klassieke stilstaande afbeeldingen. Er waren ook veel voorbeelden van geënsceneerde voorstellingen, waarin bijvoorbeeld de fotograaf op de een of andere manier zelf betrokken was. Al dit beeldgeweld liet mij met een hernieuwde blik naar het werk van Jean Ruiter kijken


(Foto Amstelveenweb.com - 2010)

De weduwe van de fotograaf, Hatsue Ruiter-Ohsawa luistert met Frans Hellendall naar de toespraak van de directeur van de Kunstuitleen Amstelveen

Er zijn in zijn oeuvre meerdere aspecten te vinden, maar ze zijn stuk voor stuk niet eenduidig. Je ervaart documentairachtige trekken, sociologische, zelfs etnografische, maar op de een of andere manier gaat het daar niet direct om.

Eén ding is helder. Reizen was de ultieme en onmisbare voedingsbodem voor zijn ideeën. Hij trok er zwaar bepakt op uit, zich vaak verplaatsend in een stevig terreinautomobiel, met gereedschap zoals technische camera, statieven, lampen maar bovenal allerhande rekwisieten uit de locale omgeving waar hij was neergestreken.

Daarentegen was hij zelf altijd licht, met open mind, om zich te laten inspireren en verrassen door iedere keer nieuwe omgevingen. Een aantal van zijn portfolio's hebben geografisch benoemde titels zoals Japan I en II, Kyoto Gardens, Turkije maar ook meer omschrijvende als Imaginary Journey's. Het laatste verwijst naar grote literators  zoals onder andere Samuel Beckett, Virginia Woolf, Michel Foucault. Het meest kenmerkende van zijn werkwijze was het samenbrengen van twee werelden, om deze dan uiteindelijk samen te voegen in één beeld.

Hij bouwde vaak onder de meest moeilijke omstandigheden, met allerlei voorwerpen, hele ruimtelijke installaties op in het landschap, om ze vervolgens in een split second vast te leggen op lichtgevoelig fotomateriaal. Het resultaat was een fotoafdruk zonder manipulatie achteraf. Dit maakt zijn werk naar mijn idee, met de ogen van vandaag, zo bijzonder. Niks geen digitale bewerkingen. Ook niet in zijn laatste jaren toen al deze technieken beschikbaar kwamen.


(Foto Amstelveenweb.com - 2010)

Tussen het publiek staat Joop Rubens met Boudewijn Notenboom (met baard)

Daar staan we nog van te kijken tegenwoordig. Dat deed ook de ongelofelijke dagbladjournalist na een twee uur durend interview. Het artikel kopte met: Jean Ruiter gebruikt computer technieken. Jean was furieus. Terugkijkend naar zijn oeuvre valt een bepaalde bewegelijkheid op in zijn aanpak. Hij was meer een schetser-tekenaar wat stijl betreft, losjes zonder zich vast te pinnen op een uniform geheel. Maakte vooral gevoelsmatige verbindingen tussen bijvoorbeeld nieuwe en oude culturen.

Veel met inhoud beladen beelden die zich zelf niet zomaar uitleggen. Als fotograaf was hij er niet mee bezig verklarende teksten te leveren maar juist als beeldend kunstenaar geheimen aan te bieden. Mooie raadsels, ontsnapt uit zijn bevlogen, altijd aan het werk zijnde brein. In het fotografiemilieu is zijn naam er een die staat, hoewel hij altijd een eenling is gebleven. Gek genoeg is zijn betekenis nog niet goed genoeg doorgedrongen in het bredere gebied van de beeldende kunsten.

Zijn erkenning op dat gebied als kunstenaar, die toevallig fotografeerde, kreeg hij vooral in Amerika. Een maatschappij waar fotografie al veel langer een geaccepteerde zelfstandige kunstvorm was, dan in Europa. In de kunstuitleen hangen een aantal monumentale fotowerken. Twee aan twee:  je weet, dat ze iets met elkaar te maken hebben.  De uitleg is helder, het verband simpel, maar kom er maar op.

Jean raakte geboeid door het fenomeen ribbelpaden voor blinde mensen.  Hij fotografeerde deze paden en zocht contact met de blinde mensen, die op deze paden aangewezen zijn. Spannende foto’s en spannende mensen. Ook hangen er een aantal foto’s van Zen-gardens, meditatieve tuinen, zonder kleuren, zonder bloemen. Met de zeer goed informatief opgebouwde website “Jean Ruiter Project” is een uitstekend portaal gemaakt, om het bredere belang, de schoonheid en diepgang van zijn werk opnieuw te gaan verkennen.


(Foto Amstelveenweb.com - 2010)

Mevrouw Hatsoe Ruiter-Oshawa bedankt iedereen voor alle medewerking en de overweldigende belangstelling voor het werk van haar man


(Foto Amstelveenweb.com - 2010)

Een montage van Jean Ruiter van de serie Noh Theater Masks -2002


(Foto Amstelveenweb.com - 2010)

Een bezoekster in de zaal


(Foto Ruiter - 2010)

Een klein foto van Jean Ruiter uit 1999

De tentoonstelling is van 27 mei  tot en met 6 juni 2010 te bij Ateliers 2005 aan de Van Weerden Poelmanlaan 4 en bij de Kunstuitleen Amstelveen aan het Stadsplein. De website van het: Jean Ruiter Project